Dalam thun bloh, tỉnh Ninh Thuận daok njauk khat lahik trak kayua biến đổi khí hậu. Bruk ngak nong oh daok mbuan lagaih. Yau nan min, meng hu bruk salih janih phun pala, tỉnh yam tapa hu kan kandah, grap tanat rai diuk ka bhap bani. Kadha vak “Thun bahrau saong hatai caong khin angaok bhum taneh thu lagu Ninh Thuận” di Việt Quốc, urang vak di Rayo sap ndom Việt Nam daok pak bal raya Hồ Chí Minh ndom ka dom caong khin bahrau angaok bhum taneh thu lagu dalam thun baharau ini:

Mblang hamu Văn Lâm, xã Phước Nam, huyện Thuận Nam, tỉnh  Ninh Thuận dahlau daih lac bhum taneh thu lagu dalam klau thun gam, min urak ini daok hijao mekre. Sa-ai Khế Văn Đoán, daok buac hareik angaok laok hamu jaik sa bilan di sang drei. Peih cambuai khim klao, sa-ai brei thau, vụ ini hu hajan, nan ye meng ngak padai. Daok vụ đông xuân dahlau, angaok 5 sào taneh, sa-ai caik tabiak sa meteh piah pala ratak naih saong sa meteh pala hreik raong pabo. Dua sào meteh ratak naih mek jien tame hu jaik 6 triệu, daok hareik, sa-ai gam raong rgalng, gam pablei hu jaik 5 triệu đồng. Sa-ai Đoán brei thau: Meyah oh pala phun ratak naih, ye drei oh hu hagait piah mbang tết. Dalam thun ini, meng hu phun ratak naih saong hareik, drei duah hu 60%, tết mikva thei jeng bui sambai.

Sa-ai Khế Văn Đoán lac sa dalam yaok ribau urang nong kham merat tui bruk salih janih phun pala di tỉnh Ninh Thuận. Thun bloh, dalam tỉnh salih hu labaih 2.000 héc-ta padai aia tapa pala dom janih phun tamuh hu dalam pandiak yau: lange, tangeiy lai, ratak naih... Dom blang taneh salih janih phun pala nan hu Karja daong brei pajaih saong pato pathram ialmu kỹ thuật. Meng nan, ralo blang taneh klaak thaoh urak ini hu urang nong pala drak veik, ba jien tame ka urang nong.

Padeih takai angaok bhum taneh thu lagu Phước Trung (huyện Bác Ái), khaol dahlak taom gaok ong Chamalé Phán. Ong lac urang bangsa Raglai, hu 6 héc-ta taneh. Meng blaoh, meng salih tapa pala tangiey, ratak naih saong baoh mebai, bo sang ong Phán oh daok kurang mbang yau dua mùa bhang dahlau. Dalam sang ong, brah bak gui, sahanang hatai mbang Tết, raok thun bahrau. Ginup mbang, ginup cuk, ong jia tame jang bruk salih janih phun pala. Ong Phán brei thau: Dalam bilan đông xuân ini, oh ngak padai tra, kayua  oh tal aia piah pruh, kurang aia. Meng ini nao lac bilan thu, drei  salih tapa phun pala karei takik aia jang, patak pataom aia. Drei pala tangiey palei saong tangeiy lai, blaoh lange saong ratak naih tra.

Piah ka samu thời vụ, dom harei jaik Tết, Pasak pachreih nong tỉnh Ninh Thuận jeng daok peih ngak dom mô hình pala lange, ratak naih saong tangeiy tamuh hu dalam pandiak di dom huyện: Thuận Nam, Thuận Bắc, Bác Ái saong Ninh Phước. Sa-ai KaTơh Thiên, sa urang daok pak xã Phước Trung, huyện Bác Ái, bahrau hu urang jakar gah pachreih nong mai tal sang jak ba, sa-ai biak bui sambai. Yuak blaoh 4 sào padai mùa oh hu kein laba, sa-ai ngak bahrau taneh piah trun pajaih phun lange ngan haong hatai caong khin duah hu ralo jien dalam thun bahrau. Sa-ai Thiên lac: Yuak blaoh, drei pala ratak naih haong lange. Ngak lange atau pala ratak, drei ngak tui danak nan.

Ninh Thuận có điều kiện khí hậu khắc nghiệt nhất nước. Với lượng mưa xấp xỉ 700mm/năm, địa phương luôn đặt trong bối cảnh thiếu nước do hạn hán. Toàn tỉnh có 20 hồ chứa với tổng dung tích 192 triệu m3, chỉ đáp ứng tưới 30% nhu cầu sản xuất nông nghiệp. Do vậy, việc tập trung chuyển đổi cơ cấu cây trồng luôn là vấn đề bức thiết.

 Ninh Thuận lac bhum taneh hu lingik tasik kan kandah di abih dalam taneh aia. Ngan haong lượng ia hajan 700mm dalam sa thun, tỉnh tuk halei jeng dang anak bruk kurang aia kayua pandiak bhang. Dalam tỉnh hu 20 baoh binek padang hu abih tih 192 triệu m3 ia, tok pabak hu 30% ia pruh ka phun pala. Kayua yau nan ye, bruk pataom tame alih janih phun pala tuk halei jeng lac bruk praong.

Thun bahrau 2017, tỉnh Ninh Thuận daok jhul khang bruk salih janih phun pala. Ong Trần Quốc Nam, Phaok Akaok Ủy ban bhap bani tỉnh Ninh Thuận brei thau: Bilan đông xuân meda salih 1.500 héc-ta saong dalam thun lac 2.000 héc-ta ngan haong dom janih phun pala  ba mai kein laba yau: tangeiy lai, bắp nếp, ratak naih, lange jhuk, hareik raong glang saong dom janih phun đặc sản karei.

Tapa sa thun pataom hu ilamu, thun bahrau ini, bruk salih phun pala hu peih ngak siam jang, praong jang. Tui ong Trần Quốc Nam, nan lac ba dom ilamu bahrau tame bruk pala drak, dalam nan hu pajaih phun pala. Pajaih najuk mek hu  tiêu chuẩn siam. Dalam tuk vak pala drak, dom urang jakar gah pachreih nong saong dom doanh nghiệp brei urang jakar kỹ thuật mai daong urang nong pala drak. Tỉnh Ninh Thuận jeng daok pok sap iew ralo doanh nghiệp tame bruk, mboh tangin pambuak bruk blei kaya nong, piah ka urang nong hu labik pablei tani tanat. Ong Trần Quốc Nam ndom lac: Bruk salih phun pala daok hu peih ngak. Meyah oh salih, ye khaol drei oh pala drak hu angaok bhum taneh thu lagu. Saong tuk pala drak hu yau nan, ye dom janih kaya nong hu dom doanh nghiệp blei saong ba mai kein laba ka mikva, rik daong grap tanat rai diuk ka bhap bani.

Thun bahrau athak menuk, bhum taneh pandiak bhang Ninh Thuận daok mbeik drei nao tagok meng bruk salih khang janih phun pala. Tuk lagaih haong bruk biến đổi khí hậu, dom mblang hamu kurang aia hadei ini meda nerak bingu, ba mai jak jeng siam mekre ka mikva urang nong dalam bilan yuak bahrau./.