A Lăng Lơ n’niên lâng dưr pậ banh coh cr’noon Achoong, chr’val c’noong k’tiêc Ch’ơm, chr’hoong Tây Giang, tỉnh Quảng Nam. Pr’ăt tr’mông zr’năh k’đhap năc anoo Lơ căh dợ học đại học. Chô ooy vel đong, anoo Lơ năc tơợp choh đẳng sâm coh crâng. Căh choh la leh, ma muuch cơnh apêê n’lơơng, anoo Lơ choh đh’rưah coh ha rêê lâng abhoo lâng muy bơr râu chr’noh chr’bêệt n’lơơng. Bh’rợ n’nâu anoo Lơ bhrợ têng ting cơnh xa nay pa choom âng Trung tâm Khuyến nông tỉnh Quảng Nam- đơn vị bhrợ zr’ziêng lâng chr’val Ch’ơm lâng chêêc lêy n’năl p’xoọng tơợ sách, báo. Đoọng bhrợ t’bhưah đhăm choh sâm, A Lăng Lơ năc dợ vặ zên zooi bh’rợ tr’nêng tơợ ngân hàng Chính sách xã hội chr’hoong. Anoo pa liêm k’tiêc ha rêê lâh 5 héc ta xang n’năc ươm m’ma lâng choh đẳng sâm coh crâng k’coong. Xang muy cr’chăl zư lêy, choh bhrợ, g’luh sâm tr’nơơp chô đơơng zên công z’zăng bâc đoọng ha pr’loọng đong anoo Lơ. Lêy râu liêm choom ooy kinh tế bâc bhlâng, anoo Lơ năc choh t’bâc, t’bhưah bhươn choh lâng ta đang moon đhanuôr coh bhươl cr’noon ting choh bhrợ. Anoo A Lăng Lơ xay moon, pazêng đhanuôr coh cr’noon Achoong năc zêng choh đẳng sâm lâng muy bơr râu tơơm zơ nươu chr’năp n’lơơng coh crâng. Xoọc đâu, muy kg đẳng sâm t’mêê vêy chr’năp tơợ 150- 200 r’bhâu đồng, đợ sâm tơợ 2 tươc 4 c’moo vêy chr’năp tơợ 250- 300 r’bhâu đồng.

T’cooh Tơ Ngôl Nhép, manuyh choh sâm coh cr’noon Achoong, chr’val Ch’ơm, chr’hoong Tây Giang xay moon, pazêng 32 pr’loỌng đong coh cr’noon năc lứch choh sâm, pr’ăt tr’mông công z’zăng. Năc pr’loọng đong hân đoo công vêy tivi, xe máy… Tu cơnh đêêc, sâm nâu cơy năc dưr vaih bh’rợ kinh tế zooi đhanuôr choom t’bil lơi đharựt.

Đoọng pa dưr dal râu đơ chr’năp âng tơơm đẳng sâm cơnh pazêng tơơm zơ nươu, anoo A Lăng Lơ k’rong zập ngai choh bhrợ lâng bhrợ t’vaih HTX Nông nghiệp chr’val Ch’ơm. Anoo Lơ xay moon, anoo n’jưah bhrợ, n’jưah pa choom đoọng ha đhanuôr choh bhrợ; zooi đhanuôr bhrợ HTX nông nghiệp đoọng pa dưr râu chr’năp âng pr’đươi, nhâm mâng chr’năp pa câl. Lâh n’năc, bh’rợ bhrợ têng HTX năc zooi bh’rợ đương ch’mêệt lêy, k’đhơợng lêy đhanuôr bhrợ t’bhưah đhăm choh sâm đh’rưah lâng zư lêy crâng. Xoọc đâu Hợp tác xã Nông nghiệp chr’val Ch’ơm xoọc choh lâh 25 héc ta đẳng sâm lâng bhrợ t’bhưah tươc ooy chr’val Ga Ry lâng lâh 2 héc ta. M’bưi bhlâng zập c’moo HTX bơơn pay pa chô lâh 200 ức đồng tơợ bh’rợ choh đẳng sâm, chô đơơng thu nhập đoọng ha pazêng apêê k’rong choh bhrợ đh’rưah. Đoọng pa dưr k’rơ lâh mơ đhanuôr ting pâh ooy HTX, chr’hoong Tây Giang ơy zooi m’ma đoọng ha pr’loọng đong zr’năh k’đhap, pr’loọng đong t’mêê bhrợ cha.

Anoo Lơ xay moon p’xoọng, bh’rợ pa têệt bhrợ đh’rưah, choh bhrợ zr’lụ sâm đoọng ha prang zr’lụ cơnh xoọc đâu công lum bâc râu zr’năh k’đhap. Coh cr’chăl tr’nơơp căh ơy vêy kinh nghiệm, crêê tươc âng đhí boo, p’răng xơớt, bâc bh’rợ pa hư, bh’ruy căp cha, bil hư ngân. Hân đhơ cơnh đêêc năc ađoo t’bhlâng bhrợ têng, t’bhlâng xay bhrợ đoọng vêy bh’nơơn bh’rợ cơnh xoọc đâu. Lâh choh đẳng sâm, anoo A Lăng Lơ năc dợ groong lâh 3 héc ta choh amót âng da ding k’coong, zên bơơn pay pa chô zập c’moo k’nặ 50 ức đồng, bhrợ t’vaih bh’rợ bhrợ cha nhâm mâng ha pr’loọng đong lâng bhươl cr’noon da ding k’coong.

T’cooh Bhriu Hồ, Chủ tịch UBND chr’val Ch’ơm, chr’hoong Tây Giang, tỉnh Quảng Nam xay moon: Xay moon ooy manuyh chroi đoọng bâc c’rơ ha bh’rợ pa dưr tơơm đẳng sâm coh chr’val c’noong k’tiêc n’nâu, căh ngai n’lơơng lâh A Lăng Lơ. Anoo Lơ n’jưah năc Chủ nhiệm Hợp tác xã Nông nghiệp Ch’ơm, n’jưah năc cán bộ bhươl cr’noon ta béch, lứch loom lâng bh’rợ tr’nêng. Anoo vêy đhanuôr chăp hơnh.

T’cooh Bhriu Hồ xay moon p’xoọng, lâh 2 c’moo pa bhrợ, hợp tác xã Nông nghiệp Ch’ơm ơy chô đơơng râu liêm choom ghít bhlâng ha đhanuôr, pa bhlâng năc pazêng pr’loọng đong ting pâh choh sâm ting cơnh bh’rợ t’mêê. Bh’rợ n’nâu năc dợ ting tr’xăl ooy cr’noọ bh’rợ pa dưr kinh tế âng đhanuôr; bhrợ pa dưr zr’lụ kinh tế choh tơơm zơ nươu; bhrợ t’vaih c’lâng bh’rợ t’mêê coh bh’rợ pa xiêr đharựt nhâm mâng ha đhanuôr da ding k’coong./.

Alăng Lơ - Gương sáng vùng biên Tây Giang

Thời gian qua, phong trào khởi nghiệp ở miền núi, vùng đồng bào dân tộc thiểu số tỉnh Quảng Nam phát triển mạnh mẽ. Nhiều thanh niên vùng biên giới mạnh dạn chuyển đổi cây, con phù hợp với điều kiện địa phương mang lại hiệu quả kinh tế cao. Anh Alăng Lơ, Trưởng thôn Achoong, xã biên giới Ch’ơm, huyện Tây Giang là một trong những điển hình thanh niên như thế.

  Alăng Lơ sinh ra và lớn lên ở thôn Achoong, xã biên giới Ch’ơm, huyện Tây Giang, tỉnh Quảng Nam. Hoàn cảnh khó khăn nên anh Lơ sớm từ bỏ giảng đường đại học. Trở về địa phương, anh Lơ bắt đầu với công việc trồng đẳng sâm dưới tán rừng. Không chọn cách trồng nhỏ lẻ như người làng, anh Lơ: trồng xen canh trên đất rẫy với bắp và một số loại hoa màu khác. Phương pháp này anh Lơ làm theo sự hướng dẫn của cán bộ Trung tâm Khuyến nông tỉnh Quảng Nam- đơn vị kết nghĩa với xã Ch’ơm và tìm hiểu thêm trên sách, báo. Để mở rộng diện tích trồng sâm, Alăng Lơ mạnh dạn vay vốn hỗ trợ từ ngân hàng Chính sách xã hội huyện. Anh bắt tay cải tạo đất rẫy hơn 5 héc ta rồi tiến hàng ươm giống và trồng đẳng sâm xen canh dưới tán rừng. Sau một thời gian chăm sóc, lứa sâm đầu tiên mang về số tiền khá lớn cho gia đình anh Lơ. Thấy hiệu quả kinh tế cao, anh Lơ tiếp tục mở rộng diện tích và vận động dân làng làm theo. Anh Alăng Lơ cho biết, hầu hết dân làng Achoong đều trồng đẳng sâm và một số cây dược liệu dưới tán rừng. Hiện, mỗi ký đẳng sâm tươi có giá từ 150 - 200 nghìn đồng, loại sâm từ 2 đến 4 tuổi có giá 250 - 300 nghìn đồng.

Ông Tơngôl Nhép, người trồng sâm ở thôn Achoong, xã Ch’ơm, huyện Tây Giang cho biết, cả 32 hộ trong làng đều trồng sâm, đời sống cũng khá dần. Hầu như nhà nào cũng có tivi, xe máy… Vì thế, sâm bây giờ đã trở thành mô hình kinh tế giúp người dân thoát nghèo.

Để nâng cao giá trị cho cây đẳng sâm cũng như các cây dược liệu, anh Alăng Lơ đã kết nối và hình thành Hợp tác xã Nông nghiệp xã Ch’ơm. Anh Alăng Lơ cho hay, anh vừa làm, vừa hướng dẫn kỹ thuật cho bà con; giúp bà con cùng xây dựng Hợp tác xã nông nghiệp để nâng cao giá trị sản phẩm, ổn định giá cả. Ngoài ra, việc thành lập HTX còn hỗ trợ công tác giám sát, quản lý người dân mở rộng diện tích trồng sâm gắn với bảo vệ rừng giáp ranh. Hiện Hợp tác xã Nông nghiệp xã Ch’ơm đang trồng hơn 25ha đẳng sâm và mở rộng sang xã Ga Ry với hơn 2ha. Bình quân mỗi năm HTX xã thu về hơn 200 triệu đồng từ trồng đẳng sâm, mang lại nguồn thu nhập cho các thành viên liên kết. Để khuyến khích người dân tham gia HTX, huyện Tây Giang đã hỗ trợ giống miễn phí cho các hộ khó khăn, hộ mới làm ăn.

Anh Lơ cho biết thêm, hành trình liên kết, xây dựng vùng sâm cho cả vùng như hiện nay cũng gặp nhiều khó khăn. Thời gian đầu chưa có kinh nghiệm, tác động của thời tiết, nhiều vụ sâm bị hư hại, sâu bệnh, lỗ nặng. Thế nhưng anh vẫn tiếp tục, nỗ lực xây dựng để có thành quả như hôm nay. Ngoài trồng đẳng sâm, anh Alăng Lơ còn khoanh vùng bảo vệ hơn 3ha cây tiêu rừng đặc sản vùng cao, thu về mỗi năm gần 50 triệu đồng, góp phần tạo sinh kế bền vững cho gia đình và cộng đồng miền núi. 

Ông Bríu Hồ, Chủ tịch UBND xã Ch’ơm, huyện Tây Giang, tỉnh Quảng Nam nhận xét: “Nói về người góp nhiều công sức cho phát triển cây đẳng sâm ở xã biên giới này, không ai khác ngoài Alăng Lơ. Anh Lơ vừa là Chủ nhiệm Hợp tác xã Nông nghiệp Ch’ơm, vừa là cán bộ thôn gương mẫu, rất trách nhiệm. Anh được bà con làng quý trọng, tin yêu.”

Ông Bríu Hồ cho biết thêm, hơn 2 năm hoạt động, hợp tác xã Nông nghiệp Ch’ơm đã đem lại hiệu quả kinh tế rõ rệt cho người dân, nhất là các hộ tham gia trồng sâm theo phương thức mới. Cách làm này còn góp phần thay đổi tư duy phát triển kinh tế của bà con; xây dựng vùng kinh tế dược liệu; mở ra hướng đi mới trong công tác giảm nghèo bền vững cho người dân miền núi./.

Bài và ảnh: Báo Quảng Nam