Công cơnh bâc pr’loọng đong manuyh Cơ-Tu n’lơơng coh cr’noon Bến Hiên, chr’val Cà Dăng, chr’hoong Đông Giang, tỉnh Quảng Nam, l’lăm ahay pr’loọng đong t’cooh A Lăng Thiên pr’ăt tr’mông đươi ooy bh’rợ bhrợ ha rêê, b’băn, ch’choh k’tứi m’bứi, năc pr’loỌng đong zập c’moo lum zr’năh k’đhap. C’moo 2000, vêy Ngân hàng Chính sách- Xã hội zooi vặ zên lâh 20 ức đồng, diic điêl t’cooh Thiên năc câl c’rooc chô đơơng băn. Đươi zay chêêc ta mooh n’năk kinh nghiệm b’băn âng apêê l’lăm, c’rooc âng pr’loọng đong đoo doọ buôn crêê pr’luh, dưr rưh vaih bâc. Tơợ bơr p’nong c’rooc, năc ađoo băn pa rưh tươc lâh 10 p’nong. Tơợ zên pa câl c’rooc zập c’moo, ađoo t’bhlâng choh keo đhị k’tiêc ha rêê. Lâh n’năc, ađoo năc dợ băn a ọc, pếch a bọc băn axiu; bhrợ quán pa câl đác coh bhươl cr’noon. T’cooh A Lăng Thiên xay moon: K’tiêc đhị chr’val Cà Dăng bâc da ding k’coong dal, bh’rợ b’băn ga măc lum zr’năh k’đhap, năc ađoo t’bhlâng choh crâng. Xoọc đâu, pr’loọng đong đoo ơy choh keo bhưah lâh 10 héc ta. Bơr chu pa câl năc diic điêl bơơn pay pa chô lâh 500 ức đồng, lâh n’năc năc dợ choh p’xoọng muy bơr râu tơơm pay cha p’lêê vêy chr’năp kinh tế bâc bhlâng. T’cooh Thiên xay moon, coh bâc c’moo ađoo bơơn ch’ner đhanuôr bhrợ ha rêê đhuốch bhrợ cha choom âng chr’val Cà Dăng: “Bơr diic điêl căh dợ bhrợ ha rêê, t’bhlâng choh keo. Coh tr’nơơp choh năc tal xraach bhơi, óch. Tươc c’xêê 4 câl m’ma chô đơơng choh. Kỹ thuật choh keo công doọ lâh k’đhap, năc đhiệp pêch boọng crêê cơnh, looh n’căr năc choh, bhlưa năc 1,5 mét. Acu choh đơp bêện m’bứi, ha dang choh lươu năc buôn tr’đeh bêl vaih đhí boo. Xang bêl choh đơc 2, 3 c’xêê năc bhrợ bhơi lâng tươc c’moo thứ 2, 3 năc bhrợ bhơi muy chu cớ, năc đh’leh đoong đoọng bha lâng n’loong n’juôih dal. Đợ ha rêê ha mơ dợ năc acu choh tơ boon, k’dâng 300 t’nơơm.”

Đh’rưah lâng bh’rợ ch’choh, b’băn, t’cooh Thiên năc dợ bhrợ p’xoọng bh’rợ xây dựng đoọng pa dưr thu nhập. Xang muy cr’chăl lươt bhrợ đoọng ha apêê n’lơơng, tươc nâu cơy ađoo dưr vaih manuyh thầu xây đong đoọng ha đhanuôr coh chr’val lâng pazêng vel đong đăn đêêc. Đươi vêy t’bhlâng bhrợ têng lâng pân k’noọ, pân bhrợ, pr’ăt tr’mông âng pr’loọng đong đoo năc ting t’ngay z’zăng lâh mơ lâng đợ thu nhập zập c’moo lâh 100 ức đồng. Nâu đoo năc đợ zên ga măc lâh mơ lâng đhanuôr chr’hoong da ding k’coong dợ bâc zr’năh k’đhap cơnh Đông Giang. Căh muy bhrợ t’vaih cr’van cr’bhộ ha c’la đay, t’cooh Thiên năc dợ bhrợ t’vaih bh’rợ tr’nêng ta luôn đoọng ha 3 cha năc manuyh pa bhrợ coh chr’val. Anoo Phạm Văn Bách, vel đong coh tỉnh Thanh Hoá, tươc ooy chr’val Cà Dăng bhrợ cha xay moon, lâh 2 c’moo n’nâu ađoo năc vêy t’cooh A Lăng Thiên đoọng bhrợ têng thợ xây lâng đợ thu nhập zập c’xêê lâh 5 ức đồng, pr’ăt tr’mông công nhâm mâng lâh mơ: “Anoo Thiên bhrợ t’vaih bh’rợ tr’nêng, thu nhập nhâm mâng đoọng đươi dua coh pr’ăt tr’mông âng pr’loọng đong. Coh bhươl cr’noon vêy thu nhập cơnh đâu năc bhui har pa bhlâng. Tu cơnh đêêc năc lươt pa bhrợ đoọng ha anoo Thiên vêy thu nhập nhâm mâng.”

T’cooh Phong Thái, Chủ tịch UBND chr’val Cà Dăng, chr’hoong Đông Giang xay moon dal xa nay bh’rợ l’lăm xay bhrợ âng t’cooh A Lăng Thiên coh bh’rợ pa dưr bh’rợ pa bhrợ, b’băn, choh crâng, ting t’bil ha ul pa xiêr đharựt coh chr’val: “Coh cr’chăl ahay, đhị chr’val vêy muy bơr cha năc đhanuôr pân k’noọ, pân bhrợ têng. Cơnh t’cooh A Lăng Thiên, lâh bh’rợ ch’choh, b’băn, năc ađoo công bhrợ bh’rợ phụ hồ, tu zay bhrợ têng năc ađoo ơy choom lâng bh’rợ xây dựng. Pa bhlâng, xang bêl choh đhr’nong đong liêm mâng, đhanuôr lêy liêm, mâng, năc đhanuôr k’dua ađoo bhrợ, ađoo lướt bhrợ đong ha pazêng đhanuôr coh chr’val. Đươi vêy cơnh đêêc năc vêy p’xoọng thu nhập, nhâm mâng pr’ăt tr’mông. Bêl đêêc ahay vêy ta haanh deh năc pr’loong đong bhrợ cha choom. Coh pazêng g’luh họp đhanuôr, azi công ta luôn xay moon ooy apêê n’nâu đoọng đhanuôr lêy, ting xay bhrợ.”

T’cooh A Lăng Đưa, Phó Chủ tịch Hội Nông dân chr’hoong Đông Giang, tỉnh Quảng Nam xay moon: Xoọc đâu coh chr’hoong Đông Giang vêy lâh 4 r’bhâu hội viên Hội Nông dân. Coh đêêc, bâc apêê hội viên năc đhanuôr Cơ-Tu. Apêê n’nâu năc zêng manuyh bhrợ cha choom coh bâc c’moo: “Zập c’moo Hội Nông dân pazum đh’rưah lâng Phòng Nông nghiệp lâng Trung tâm kỹ thuật nông nghiệp chr’hoong lướt xay moon, p’too đhanuôr bhrợ cha. Ting n’năc, bhrợ lớp pa choom pa dưr pazêng râu bh’rợ tr’nêng, xay moon khoá học kỹ thuật đoọng ha đhanuôr. Tơợ đêêc, bâc pr’loọng đong đhanuôr ơy z’lâh zr’năh k’đhap t’bhlâng bhrợ cha. Tươc nâu cơy, pr’ăt tr’mông âng đhanuôr Cơ-Tu coh chr’hoong Đông Giang năc vêy ta ha dưr dal, vêy pr’loọng đong ơy bơơn câl ô tô, xây đong, chr’na đha năh công vêy bâc dinh dưỡng. Ng’moon zazum c’năl âng đhanuôr coh bh’rợ pa dưr kinh tế năc vêy ta ha dưr ghít pa bhlâng.”

Lâng cr’noọ t’bhlâng k’rơ lâh mơ, z’lâh zr’năh k’đhap, bâc đhanuôr bhrợ ha rêê đhuốch Cơ-Tu coh chr’hoong Đông Giang, tỉnh Quảng Nam năc dưr vaih đhanuôr bhrợ cha choom. Tơợ đêêc, ting bhrợ pa dưr xa nay bh’rợ bhrợ têng bhươl cr’noon t’mêê, pa dưr vel đong t’ngay k’bhộ k’van, liêm pr’hay lâh mơ./.

A Lăng Thiên: Nông dân Cơ-Tu giàu nghị lực

                                                         Hôih Nhàn

  Những năm gần đây, phong trào “Nông dân thi đua sản xuất, kinh doanh giỏi” được các cấp hội trên địa bàn huyện miền núi Đông Giang, tỉnh Quảng Nam tích cực tham gia. Từ phong trào này đã xuất hiện nhiều nông dân dám nghĩ, dám làm, sáng tạo trong lao động, sản xuất, phát triển kinh tế, tạo thu nhập ổn đinh. Tiêu biểu trong phong trào này là ông A Lăng Thiên ở Bến Hiên, xã Ca Dăng.

Cũng như bao gia đình đồng bào Cơ-Tu khác ở Bến Hiên, xã Cà Dăng, huyện Đông Giang, tỉnh Quảng Nam, trước đây gia đình ông A Lăng Thiêng sống chủ yếu dựa vào việc phát nương, làm rẫy, chăn nuôi gia súc, gia cầm nhỏ lẻ nên quanh năm cứ thiếu trước, hụt sau. Năm 2000, được Ngân hàng Chính sách- Xã hội hỗ trợ vay hơn 20 triệu đồng, vợ chồng ông Thiên quyết định đầu tư nuôi bò. Nhờ chịu khó tìm tòi, học hỏi kinh nghiêm chăn nuôi từ những người đi trước, đàn bò của gia đình ông phát triển tốt, không bị dịch bệnh. Từ 2 con bò lúc đầu, đến nay gia đình ông đã có đàn bỏ lên hơn 10 con. Từ tiền bán bò mỗi năm, ông đầu tư trồng keo trên đất rẫy. Ngoài ra, ông còn nuôi heo, đào ao thả cá; mở quầy hành kinh doanh nước giải khát và bán hàng tạp trong thôn. Ông A Lăng Thiên chia sẻ: Địa hình xã Cà Dăng phần lớn là đồi núi cao, việc phát triển mô hình trang trại chăn nuôi lớn không thuận lợi, nên ông tập trung đầu tư trồng rừng. Hiện gia đình ông đang sở hữu rừng keo rộng hơn 10 héc ta. Qua hai đợt khai thác vừa rồi, vợ chồng ông thu về hơn 500 triệu đồng, ngoài ra ông còn trồng thêm một số cây ăn quả có giá trị kinh tế cao. Ông Thiên cho biết, nhiều năm liền ông đạt danh hiệu “Nông dân thi đua sản xuất, kinh doanh giỏi” của xã Cà Dăng: “Hai vợ chồng không làm rẫy nữa, đầu tư vào trồng keo. Mới đầu trồng thì phát cỏ, đốt. Đến tháng 4 mua giống về trồng. Kỹ thuật trồng keo cũng đơn giản, chỉ đào hố đúng quy cách, lột vỏ bầu cây giống rồi tiến hành trồng, cây cách cây khoảng 1,5 mét. Mình trồng hơi dầy một chút, nếu trồng thưa quá vào mùa mưa bão cây dễ bị gẫy đổ. Sau khi trồng để từ 2 đến 3 tháng là dọn cỏ và đến năm thứ 2, 3 là dọn cỏ một lần nữa, phải tỉa cành để thân cây phát triển lên cao. Hiện tại còn bao nhiêu rẫy nữa tôi đầu tư trồng cây lon bon, khoảng 300 gốc.”

Bên cạnh trồng trọt, chăn nuôi, ông Thiên còn làm thêm nghề xây dựng để tăng thu nhập. Sau một thời gian đi làm thuê, đến nay ông đã trở thành chủ thầu nhận xây nhà cho bà con trong xã  và các địa phương lân cận. Nhờ chịu thương, chịu khó và dám nghĩ, dàm làm, cuộc sống gia đình ngày càng khấm khá với mức thu nhập bình quân mỗi năm hơn 100 triệu đồng. Đây là khoản thu lớn đối với bà con huyện miền núi còn nhiều khó khăn như Đông Giang. mỗi năm gia đình ông A Lăng Thiên có thu nhập hơn 100 triệu đồngKhông chỉ làm giàu cho bản thân, ông Thiên còn tạo việc làm thường xuyên cho 3 lao động trên địa bàn xã. Anh Phạm Văn Bách, quê ở tỉnh Thanh Hoá, đến xã Cà Dăng lập nghiệp cho biết, hơn 2 năm nay vợ chồng anh được ông A Lăng Thiên nhận vào làm thợ xây với mức thu nhập hàng tháng hơn 5 triệu đồng, cuộc sống nhờ đó cũng ổn định: “Anh Thiên tạo công ăn việc làm, thu nhập đảm bảo đủ để trang trải trong gia đình. Ở nông thôn có thu nhập hàng ngày như này là vui lắm rồi. Cho nên đi làm cho anh Thiên thì thu nhập rất ổn định.”

Ông Phong Thái, Chủ tịch UBND xã Cà Dăng, huyện Đông Giang đánh giá cao vai trò tiên phong của ông A Lăng Thiên trong phát triển sản xuất, chăn nuôi, trồng rừng, góp phần xoá đói giảm nghèo trên địa bàn xã: “Thời gian qua, trên địa bàn xã có một số nông dân dám nghĩ, dám làm. Đơn giản như hộ ông A Lăng Thiên, ngoài việc trồng trọt, chăn nuôi, những ngày đầu ông cũng làm thêm nghề phụ hồ, nhờ tìm tòi học hỏi nay ông đã thành thạo với nghề xây dựng. Đặc biệt, sau khi ông tự xây căn nhà của mình, bà con nhận thấy nhà đẹp, vững chắc, bà con yêm tâm nhờ ông làm nhà, ông đi nhận xây tất cả các căn nhà trên địa bàn xã. Nhờ đó thu nhập tăng thêm, đời sống ổn định. Vừa rồi ông được tuyên dương là hộ nông dân sản xuất, kinh doanh giỏi. Trong các buổi họp thôn, chúng tôi cũng thường xuyên tuyên truyền những gương này cho bà con học hỏi, làm theo.”

Ông A Lăng Đưa, Phó Chủ tịch Hội Nông dân huyện Đông Giang, tỉnh Quảng Nam cho biết: Hiện nay trên địa bàn huyện Đông Giang có hơn 4000 hội viên hội Nông dân. Trong đó, nhiều hội viên là đồng bào Cơ-Tu. Đây là những gương sản xuất, kinh doanh giỏi nhiều năm liền: “Hàng năm Hội Nông dân phối hợp với Phòng Nông nghiệp và Trung tâm kỹ thuật nông nghiệp huyện tổ chức tuyên truyền, vận động bà con phát triển kinh tế. Đồng thời,mở các lớp tập huấn hướng dẫn phát triển các loại ngành nghề, việc làm, chuyển giao khoa học kỹ thuật cho bà con. Qua đó, nhiều hộ dân đã vượt qua khó khăn, mạnh dạn vươn lên phát triển kinh tế. Đến nay, đời sống của bà con đồng bào Cơ-Tu trên địa bàn huyện Đông Giang cơ bản được nâng lên, có hộ gia đình đã mua được xe ô tô, xây nhà, thực phẩm hàng ngày đều đầy đủ chất dinh dưỡng. Nói chung nhận thực bà con trong việc phát triển kinh tế được nâng lên rõ rệt.”

Bằng ý chí, nghị lực, tinh thần vượt khó vươn lên, nhiều nông dân Cơ-Tu trên địa bàn huyện Đông Giang, tỉnh Quảng Nam vươn lên thành nông dân sản xuất kinh doanh giỏi. Qua đó, góp phần thực hiện chương trình xây dựng nông thôn mới, phát triển quê hương ngày càng giàu đẹp./.