Cắh năl ơy váih tơợ ha bêl, pắh chr’laách váih nắc mưy râu chr’ớh bh’lêê bh’la bơơn zư đợc ooy c’bhúh manứih Mông cóh tỉnh Hà Giang. A’đhi Vàng Ngọc Xuân, cóh chr’val Thanh Vân, chr’hoong Quản Bạ, tỉnh Hà Giang xoọc đh’rứah lâng pr’zợc lướt chi ớh t’ngay ha pruốt, ooy têy nắc vêy k’đhơợng pr’nắh n’loong lâng acoon chr’laách lâng bha ar ơy ra văng bhui har moon:“Manứih Mông Hà Giang vêy bấc râu chr’ớh bh’lêê bh’la chr’nắp pr’hay cơnh m’bhị tu lu, tr’chứt, tr’glụ... hân đhơ cơnh đêếc, pr’hay chr’nắp lấh mơ nắc pắh chr’laách. Chr’ớh nâu ngai cung choom chi ớh, pr’hay bhlâng.”

Chr’ớh pắh chr’laách cung cơnh chi ớh cầu lông, glâm acoon chr’laách ooy piing xang nặc 2 cha nặc k’đhơợng pr’nắh ting pắh chi ớh, oó đoọng chr’laách ha tộ ooy k’tiếc. Râu lalay ooy đâu, manứih Mông pắh chr’laách lâng pr’nắh ta bhrợ tơợ c’nắt n’loong xi đâu cắ cậ n’loong h’nghêê hil nhâm, bêl pắh nắc vêy xơợng xưl pr’hay bhlâng. Pắh chr’laách nắc dzợ p’cắh râu ta bách, pa bhriêl âng tr’pang têy manứih chi ớh. Amoó Vương Thị Sim, đhanuôr cóh chr’val Thanh Vân, chr’hoong Quản Bạ, tỉnh Hà Giang moon: Zâp bêl g’lúh Tết tước ha pruốt chô, lấh mơ ra văng xa nập xập t’mêê liêm ha pêê k’coon, diịc điêl amoó dzợ bhrợ pr’nắh lâng acoon chr’laách laliêm đoọng lướt chi ớh Tết:“Zâp bêl Tết tước nắc zâp ngai ma ra văng ha đay đợ acoon chr’laách lâng pr’nắh n’loong đoọng lướt chi ớh Tết. ĐoỌng acoon chr’laách păr ch’ngai, đhiêr liêm nắc ahêê lêy pay mơ 5-7 xọc a’tứch t’boọ ooy c’nắt am. C’nắt am nâu lêy pay griing tíh. Xang nặc bhrợ pr’nắh n’loong lêy pay đợ pa pan dal mơ 35-40cm, bhứah mơ 25-30cm bhrợ t’vil pa liêm đoọng buôn k’đhơợng, đắh piing nắc lêy bhrợ pa k’đặ đoọng buôn pắh chr’laách.”

Chr’ớh pắh chr’laách nắc bơr cha nặc chi ớh đhị k’tiếc bhứah liêm, cắh cậ tang đông, toor c’lâng. Ha dang bấc manứih chi ớh nắc lêy chấc đhị clung k’tiếc bhứah liêm cắh cậ tang đông văn hoá âng vel bhươl. Pắh chr’laách doọ vêy chấc đươi luật chi ớh, 2 cha nặc ting ặt pắh đhơ cơnh vêy. Bêl pắh chr’laách, mưy cha nặc k’đhơợng chr’laách lâng pắh đoọng ooy manứih n’tốh, 2 cha nặc ting ặt pắh chi ớh cơnh đêếc, oó đoọng chr’laách ha tộ ooy k’tiếc.

Lâng manứih Mông, pắh chr’laách cắh nặc mưy chr’ớh bh’lêê bh’la bhrợ pazưm liêm ta níh đhanuôr cóh vel bhươl, nắc dzợ bh’rợ p’cắh t’bơơn tr’kiêng âng apêê pân jứih pân đil. Đhanuôr Mông moon, ha dang pân jứih pân đil pắh chr’laách lấh mơ 10 phút ha dợ chr’laách doọ zroọ ooy k’tiếc nắc nhi đoo liêm choom váih diịc điêl, tợơ đêếc nho đoo chấc lêy tr’năl liêm ghít lấh mơ. Amoó Vương Thị Sim đoọng năl cớ: “Apêê t’coóh p’niên zêng choom chi ớh, pr’hay bhlâng. Pắh chr’laách bhrợ zâp ngai ặt tr’đăn liêm lấh mơ ooy đợ t’ngay Tết tước ha pruốt chô.”

Chô ooy Hà Giang đợ t’ngay tơợp c’moo t’mêê, ting xơợng xa nưl âng bhiệc pắh chr’laách nắc cơnh t’đang k’đươi zâp ngai đh’rứah pấh chi ớh bấc lấh, ting ặt tr’đăn liêm lấh mơ, đh’rứah zư lêy đợ râu chr’nắp văn hoá âng acoon cóh đay./.

Ngày xuân lên Hà Giang vui hội đánh yến của đồng bào Mông

Trong những ngày vui xuân ở các bản làng của đồng bào Mông trên cao nguyên đá Hà Giang, cùng  với nhiều hoạt động giao lưu văn nghệ, múa khèn, hát đối đáp, không thể thiếu các trò chơi dân gian độc đáo như đánh con quay (tu lu), đẩy gậy, kéo co... Nhưng đặc sắc hơn cả phải kể đến trò chơi đánh yến của đồng bào. Đánh yến không chỉ giúp mọi người xích lại gần nhau, mà còn là sợi dây gắn kết các cặp trai gái nên duyên vợ chồng.

Không biết từ bao giờ, đánh yến đã trở thành một trò chơi dân gian được lưu truyền rộng rãi trong cộng đồng người Mông ở tỉnh Hà Giang. Em Vàng Ngọc Xuân, ở xã Thanh Vân, huyện Quản Bạ, tỉnh Hà Giang đang cùng bạn đi chơi Hội xuân, trên tay là chiếc vợt gỗ và con yến đã được chuẩn bị trước đó, vui vẻ cho biết:" Người Mông Hà Giang có rất nhiều trò chơi dân gian độc đáo như đánh con quay "tu lu", đẩy gậy, kéo co…nhưng vui nhất vẫn là đánh yến. Trò chơi này ai cũng có thể chơi được, rất là vui".

Trò chơi đánh yến cũng tương tự như môn đánh cầu lông như tung con yến lên không trung rồi 2 người dùng vợt đánh qua, đánh lại, không để yến rơi xuống đất. Khác là, người Mông đánh yến bằng vợt được làm từ ván gỗ xoan hay gỗ thông rất nhẹ và chắc chắn, khi đánh phát ra những âm thanh cốc cốc nghe rất vui tai. Đánh yến còn thể hiện sự khéo léo, khả năng phán đoán và sự điêu luyện, dẻo dai của đôi tay người chơi. Chị Vương Thị Sim, người dân ở xã Thanh Vân, huyện Quản Bạ, tỉnh Hà Giang chia sẻ:  Mỗi dịp Tết đến xuân về, ngoài chuẩn bị váy áo mới cho các con, vợ chồng chị còn làm vợt gỗ và những con yến đẹp nhất để đi chơi Tết: “Mỗi năm Tết đến là mọi người lại háo hức chuẩn bị cho mình những con yến và vợt gỗ để đi chơi tết. Để con yến bay cao, xoay vòng tròn đẹp hơn thì ta cần từ 5-7 lông gà cắm vào một đốt ống trúc. Ống trúc phải chọn ống già, thẳng. Tiếp đến là làm vợt gỗ, ta chọn miếng ván gỗ dài 35-40cm, rộng 25-30 cm vót tròn một đầu làm tay nắm, đầu còn lại vót mỏng bẹp để đánh yến".

Trò chơi đánh yến chỉ cần hai người và một bãi đất trống, hoặc sân nhà hay vỉa hè bên đường. Nếu đông người đánh thì chọn bãi đất rộng hoặc sân nhà văn hóa bản. Đánh yến không cần luật chơi, 2 người cứ đánh tự do. Khi đánh yến, một người cầm yến và phát đánh sang cho người kia, 2 người đánh qua, đánh lại không được để con yến rơi xuống đất.

        Đối với người Mông, đánh yến không chỉ là trò chơi dân gian giúp gắn kết bà con trong thôn bản,mà còn là hình thức giao duyên của những nam thanh, nữ tú. Đồng bào Mông quan niệm rằng, nếu đôi nam nữ đánh yến quá 10 phút mà con yến không rơi xuống đất thì chứng tỏ có duyên với nhau, từ đó, họ tìm hiểu và nên duyên vợ chồng. Chị Vương Thị Sim cho biết thêm:"Người già, trẻ em đều có thể đánh được, rất là vui. Đánh yến giúp mọi người càng thêm gắn kết hơn trong những ngày Tết đến xuân về".

        Đến Hà Giang những ngày đầu năm mới, âm thanh cốc cốc của trò chơi đánh yến như  mời gọi mọi người cùng nhau đến vui hội thêm đông, thêm xích lại gần nhau, đoàn kết, cùng nhau lưu giữ giá trị văn hóa tinh thần độc đáo của dân tộc mình./.