Tỉnh Quảng Ngãi  vêy 5 chr’hoong da ding ca coong nắc Trà Bồng, Sơn Hà, Sơn Tây, Ba Tơ lâng Minh Long, apêê k’bhuh đhanuôr acoon coh Kor, H’rê, Ca Dong ặt ma mông đơ bhlầng. Pazêng c’moo lalăm a hay, đhanuôr coh đâu zêng muy năl băn a tưch, a đha lâng a’ọc đoọng đươi dua coh pr’loọng đong. Ha dợ nắc cr’chăl c’moo đăn đâu, đhanuôr ơy năl băn t’bhưah ting c’lâng hàng hoá, đơơng chô  bh’nơơn zăng tệêm ngăn, chroi k’rong pa dưr kinh tế.

Lâh 2 c’moo chô ooy đâu, pazêng apêê pr’loọng đong đhị  vel Thanh Bình, chr’val Trà Bình, chr’hoong Trà Bồng zêng ta bhưah cr’nọo bh’rợ băn k’roọc 3B. Nâu đoo nắc m’ma k’roọc lai vêy lệê yêm lâng đơơng chô bh’nơơn dal. T’cooh Hồ Văn Tịnh ặt đhị ve Thanh Bình đoọng năl, lalăm a hay t’cooh cung ơy băn k’roọc m’ma vel đong, k’roọc lai sind ha dợ bh’nơơn ếp. Xang đếêc, đươi vêy bơơn pâh apêê lớp pa hcoom cung cơnh chếêc năl đăh bha ar báo, truyền hình nắc t’cooh quyết định xăl băn k’roọc 3B. Tợơ muy c’moo tợơp băn, t’cooh lêy bh’nơơn kinh tế tợơ k’roọc nâu dal lâh apêê m’ma k’roọc lalăm a hay.

Ha dợ pr’loọng đong t’cooh Lê Văn Lai ặt đhị  vel Bình Trung, chr’val Trà Binh, chr’hoong Trà Bồng bhrợ t’vaih trang trại k’rong pazêng băn k’zệt p’nong a’ọc lai băn p’loh lơi lâng a tứch a đha băn coh bôl bhươn. T’cooh Lai đoọng năl, lâng 5 p’nong a’ọc rưah lai, zập c’moo rưah k’ha riêng p’nog a’ọc k’tứu. Đợ a’ọc k’tứi nâu nắc pr’loọng đong đớc băn pa câl lệê. Xọoc đâu, zập kg a’ọc p’nong vêy chr’năp tợơ 160-170 r’bhầu đồng, zập p’nong a’ọc bêy đơơng chô mơ 3 ức đồng. Lâh mơ, t’cooh nắc dzợ đươi dua ch’na bh’năn coh bhươn đong đoọng pa xiêr zên bạc câl bh’năn ha ộc. M’jưah lâng đếêc, pr’loọng đong t’cooh pazưm băn a đha a tứch cung đơơng chô bh’nơơn k’zệt ức đồng. T’cooh Lai đoọng năl, băn a’ọc lai zập đoo hân noo cung choom pa câl. Tu lệê lai đha hum yêm bơơn bấc ngai kiêng đưoi dua. Lâh mơ, a tưch, a đha lâh mơ pa câl cr’liêng năc dzợ vêy zên đươi dua rau lơơng, lêy băn 3-4 c’xêê nắc ơy vêy muy ruh a tưch a đha pay pa câl lệê. Đươi vêy tr’xăl cơnh băn nắc nâu kêi pr’loọng đong cu vêy bh’nơơn z’zăng, k’rang đoọng ha pêê ca coon cha học.

Pr’loọng đong a moó Đinh Thị Ni, chr’val Sơn Long, chr’hoong Sơn Tây nắc k’rong bhrợ cr’nọo bh’rợ băn bh’nă pa zưm lâng cha choh. Cr’nọo bh’rợ nâu nắc ơy đoọng ha pr’loọng đong a moó Ni vêy bh’nơơn đơơng chô z’zăng tệêm ngăn lâng dal lah mơ  bh’nơơn âng pr’loọng lơơng coh chr’val. A moÓ Đinh Thị Ni đoọng năl, lalăm a hay pr’loọng đong choh keo ha dợ đương tước 5 c’moo nắc vêy choom pay bh’nơơn. Ha dang đương g’nưm tợơ bh’nơơn keo nắc pr’loọng đong a moó căh choom z’lâh đha rựt. Tu cơnh đếêc, a moó Ni k’rong pa dưr kinh tế ting c’lâng băn bh’năn. A moÓ Ni xay moon, xoọc tr’nợơp pr’loọng đong a moó băn bơr pêê p’nong a’ọc lai, m’bứi a tứch đoọng cha lâng pa câl ha đhanuôr coh vel. Muy cr’chăl t’tun, a móo lêy pa câl lệê a’ọc, a tứch liêm buôn lah nắc ta bhưah cr’noọ bh’rợ băn bh’năn tước k’zệt p’nong, k’ha riêng p’nong. Nâu kêi, pr’loọng đong amoó Ni căh muy pa câl lệê a’ọc, a tưch đoọng ha pêê pr’loọng đong âm cha ha dợ nắc dzợ ra pặ m’ma bh’nơơn đoọng ha đhanuôr coh zr’lụ pa dưr băn bh’năn.

Xọoc đâu pazêng apêê bh’nơơn bh’rợ tợơ băn bh’năn ting pr’loọng đong đhị apêê chr’hoong da ding ca coong tỉnh Quảng Ngãi bơơn thị trường đươi dua. Bhiệc đhanuôr pa ghit coh pa dưr tr’mông tr’meh pr’loọng đong, pa bhlầng nắc pazêng tơơm chr’noh âng vel đong vêy chr’năp kinh tế dal ting cơnh thị trường đươi dua, r’dợ pa dưr dal bh’nơơn đoọng ha đhanuôr nắc đoo c’leh bhui har pa bhlầng. Nâu đoo nắc c’lâng lướt chroi k’rong pa dưr kinh tế ha rêê đhuuôch đanh mâng, đơơng chô bh’nơơn tệêm ngăn đoọng ha đhanuôr.

T’cooh Đinh Quang Ven, Quyền Chủ tịch UBND chr’hoong Sơn Tây đoọng năl, cr’chăl đăn đâu nắc apêê pr’loọng đong pa dưr băn bh’năn ting t’ngay ting bấc. Đươi vêy xay moon, pa choom âng apêê ban, ngành, đoàn thể, chính quyền vel đong, đhanuôr ơy xăl j’niêng cr’bưn băn bhrợ. Đhơ cơnh đếec, bhiệc pa dưr băn bh’năn ting pr’loọng đong âng đhanuôr da ding ca coong tỉnh Quảng Ngãi dzợ lưm k’đhap zr’năh đăh zên bạc k’rong bhrợ têng, kinh nghiệm, m’ma bh’năn… Cr’chăl ha y, chính quyền vel đong nắc ra pặ zên bạc zooi đoọng, pa dưr apêê cr’nọo bh’rợ băn bh’năn m’ma âng vel đong căh cợ pazêng m’ma vêy chr’năp kinh tế dal ơy tợơp băn bhrợ, liêm choom cơnh lâng pr’đợơ âng vel đong zooi ha đhanuôr pa dưr dal bh’nơơn bh’rợ tệêm ngăn, pa dưr kinh tế, z’lâh đha rựt đanh mâng./.

Chăn nuôi theo hướng hàng hóa

giúp đồng bào vùng cao ở Quảng Ngãi thoát nghèo

Thời gian qua, nhiều hộ dân ở các huyện miền núi tỉnhQuảng Ngãi đã đầu tư phát triển chăn nuôi trâu, bò, lợn và các loại gia cầm. Chăn nuôi nông hộ góp phần nâng cao thu nhập, cải thiện đời sống gia đình và thoát nghèo bền vững cho nhiều hộ dân nơi đây.

Tỉnh Quảng Ngãi có 5 huyện miền núi là Trà Bồng, Sơn Hà, Sơn Tây, Ba Tơ và Minh Long với dân số chủ  yếu là người dân tộc Kor, Hr’ê, Ca Dong. Những năm trước, người dân nơi đây chỉ biết chăn nuôi đàn gà, mấy con lợn để phục vụ nhu cầu ăn uống của gia đình. Thế nhưng mấy năm trở lại đây, bà con đã biết mở rộng mô hình chăn nuôi theo hướng hàng hóa, mang lại thu nhập ổn định, góp phần phát triển kinh tế.

Hơn 2 năm nay, hầu hết các hộ dân tại thôn Thanh Bình, xã Trà Bình, huyện Trà Bồng đều mở rộng mô hình chăn nuôi bò 3B. Đây là giống bò ngoại lai thịt ngon và hiệu quả kinh tế cao. Ông Hồ Văn Tịnh ở thôn Thanh Bình cho hay, trước đây ông cũng đã chăn nuôi bò cỏ địa phương, bò lai sin nhưng hiệu quả kinh tế thấp. Sau đó, nhờ được dự các lớp tập huấn cũng như tìm hiểu qua sách báo, truyền hình nên ông quyết định chuyển qua nuôi bò 3B. Qua hơn một năm thử nghiệm ông thấy, hiệu quả kinh tế từ bò 3B cao hơn so với các giống bò trước đây.

Còn gia đình ông Lê Văn Lai ở thôn Bình Trung, xã Trà Bình, huyện Trà Bồng lại mở trang trại tổng hợp nuôi hàng chục con lợn lai bản địa thả rông và gà, vịt ở vườn đồi. Ông Lai cho biết, với 5 con lợn lai nái, mỗi năm  sinh sản hàng trăm con lợn con. Số lợn con này gia đình ông nuôi để bán thịt. Hiện mỗi kg lợn hơi có giá từ 160.000-170.000 đồng, mỗi con lợn sẽ thu về khoảng 3 triệu đồng. Ngoài ra, ông còn tận dụng thức ăn trong vườn nhà để giảm bớt chi phí mua thức ăn cho lợn. Cùng với đó, gia đình ông kết hợp nuôi gà vịt thả đồi cũng cho thu nhập hàng chục triệu đồng. Ông Lai cho hay, nuôi lợn lai mùa nào cũng bán được. Bởi thịt lợn lai thơm ngon được người tiêu dùng ưa chuộng. Tuy nhiên, thời gian nuôi lợn lai mất 5-6 tháng mới xuất bán được. Còn gà, vịt thì ngoài việc bán trứng để có tiền chi tiêu, chỉ cần nuôi 3-4 tháng là đã có một lứa gà thịt để bán. Nhờ thay đổi cách chăn nuôi nên giờ gia đình tôi có thu nhập ổn định, lo cho các con ăn học.

Gia đình chị Đinh Thị Ni, xã Sơn Long, huyện Sơn Tây thì đầu tư mô hình chăn nuôi kết hợp trồng trọt. Mô hình này đã cho gia đình chị Ni nguồn thu nhập ổn định và trở thành hộ có thu nhập cao của xã. Chị Đinh Thị Ni cho biết, trước đây, gia đình đầu tư trồng keo, nhưng phải đợi 5 năm mới cho thu hoạch. Nếu chỉ dựa vào nguồn thu nhập từ cây keo thì gia đình chị không thể thoát nghèo. Do đó, chị Ni đầu tư phát triển kinh tế theo hướng chăn nuôi. Chị Ni chia sẻ, ban đầu gia đình  chị chỉ nuôi vài con lợn lai, ít con gà để ăn và bán cho bà con trong làng. Một thời gian sau, chị nhận thấy việc bán thịt lợn, gà thuận lợi nên mở rộng mô hình chăn nuôi lên hàng chục, hàng trăm con. Giờ đây, gia đình chị Ni không chỉ bán thịt lợn, gà cho các cửa hàng ăn uống mà còn phân phối nguồn giống chất lượng cho bà con trong vùng phát triển chăn nuôi.

Hiện hầu hết các sản phẩm từ chăn nuôi nông hộ ở các huyện miền núi tỉnh Quảng Ngãi được thị trường ưa chuộng. Việc người dân chủ động trong phát triển kinh tế nông hộ, đặc biệt là những cây con bản địa có giá trị kinh tế cao theo nhu cầu thị trường từng bước nâng cao thu nhập cho người dân là tín hiệu đáng vui mừng. Đây là hướng đi góp phần phát triển kinh tế nông nghiệp bền vững, đem lại thu nhập ổn định cho người nông dân.

Ông Đinh Quang Ven, Quyền Chủ tịch UBND huyện Sơn Tây cho biết, thời gian gần đây các hộ dân phát triển chăn nuôi ngày càng nhiều. Nhờ tuyên truyền, hướng dẫn của các ban ngành, đoàn thể, chính quyền địa phương, người dân đã thay đổi phong tục tập quán trong chăn nuôi. Tuy nhiên, việc phát triển chăn nuôi nông hộ của người dân miền núi tỉnh Quảng Ngãi còn gặp khó khăn về nguồn vốn đầu tư, kinh nghiệm, nguồn giống chất lượng... Thời gian tới, chính quyền địa phương sẽ bố khí nguồn kinh phí để hỗ trợ phát triển các mô hình chăn nuôi con giống bản địa hoặc những loại giống có giá trị kinh tế cao đã qua thử nghiệm, phù hợp với điều kiện địa phương nhằm giúp người dân có thu nhập ổn định, phát triển kinh tế, thoát nghèo bền vững./.

  Bài và Ảnh: Báo Dân tộc và miền núi