C’moo 2018, bơơn râu xay moon âng chính quyền vel đông, Công ty dược phẩm Nip Ponzoki âng Nhật Bản nắc ơy chô tước đhị c’roọl bh’năn âng anoo Nguyễn Quang Thành, cóh vel Nà Phát, chr’val Nậm Cần, chr’hoong Than Uyên, tỉnh Lai Châu đoọng chấc lêy lâng ký hợp đồng pazưm bhrợ đh’rứah. Nâu đoo nắc bh’rợ băn tr’pai pa glúh vắc xin tr’nơợp đhị vel đông lâng bêl pấh bhrợ dự án nâu, zâp pr’loọng băn tr’pai cơnh anoo Thành nắc bơơn zooi zúp đắh m’ma bh’năn, ch’na, bhiệc băn zư lâng câl pay zêng tr’pai nâu.

        Anoo Nguyễn Quang Thành bhui har đoọng năl, lâng ch’na đh’nắh lấh mơ nắc lêy pay tơợ hi la, t’noơm tự váih cóh vel đông. Bhiệc băn tr’pai cung ơy bơơn zâp pr’loọng đông anoo lâng đhanuôr cóh vel đông ơy băn nắc bêl lêy băn bhrợ xoọc đâu cung doỏ âu zr’nắh k’đhạp. Xang bêl bơơn zâp chuyên gia pazao moon đắh bhiệc băn zư, đhanuôr nắc lêy băn pa dưr liêm đấh lâng nắc tơợp lêy bhrợ têng. Tơợ 400 p’nong tr’pai m’ma g’lúh tr’nơợp, tước đâu t’nooi tr’pi âng c’bhúh nâu nắc pa dưr pa xớc dzoọc tước k’noọ 2.000 p’nong lâng bêl pa câl đoọng pa glúh vắc xin zâp p’nong nắc pa chô lãi tơợ 2-2,5 ực đồng: “Bêl l’lăm ahay acu băn lêy tơợ c’moo 2017, nắc tr’pai a’căn mưy c’moo pa chô zên mơ 2-2,2 ực zên lãi. Acu băn lêy zăng liêm choom nắc tước c’moo 2018 acu nắc ơy tơợp bhrợ t’bhứah bh’rợ nâu. Tước c’moo 2019 nắc bơơn râu k’rang lêy âng chính quyền vel đông, bh’cộ cấp chr’hoong nắc ơy zooi zúp bơơn 800 p’nong m’ma đoọng ha zâp pr’loọng đông lâng c’bhúh pr’loọng băn. Acu nắc vêy băn tước c’xêê thứ 3 tơợ 400 p’nong a’căn nắc xoọc đâu bơơn 1.100 p’nong a’coon.”

        Xoọc đâu cóh vel đông chr’val Nậm Cần vêy 2 c’bhúh pr’loọng bhrợ têng bh’rợ băn tr’pai ting cr’noọ bh’rợ Nhật Bản lâng nắc pa zêng đợ tr’pai ơy băn zêng pa câl cóh Nhật Bản đoọng lêy cha mêết lâng pay pa glúh bhrợ vắc xin đoọng đắh y học. Tu tr’pai bơơn  băn đoọng bhrợ pa glúh vắc xin nắc k’đươi moon bhiệc băn zư lâng ch’na bh’năn zâp t’ngay cung bấc. Lấh mơ đợ cám âng đông k’rong bhrợ lêy đoọng, zâp pr’loọng nắc lêy xăl ooy crâng pay hi la loong, ooy đâu vêy bấc râu tơơm hi la zanươu đơơng chô đoọng ha tr’pai cha. Lấh mơ, c’roọl bh’năn băn ta luôn liêm sạch, lấh mơ đác ôộm cung lêy liêm sạch, têêm ngăn vệ sinh.

      T’coóh Nguyễn Hữu Thức, Bí thư Đảng uỷ chr’val Nậm Cần, chr’hoong Than Uyên, tỉnh Lai Châu đoọng năl, tu cắh vêy k’rang lêy đoọng ha bh’nơơn pr’đươi, lâng vêy pa chô zên lãi bấc nắc đhanuôr kiêng băn pa dưr. Xoọc đâu bấc pr’loọng nắc ơy t’bhlâng lêy vặ pa xoọng zên đoọng k’rong băn t’bhứah lấh mơ c’roọl bh’năn, pa dưr đợ mơ t’nooi tr’pai. Bh’rợ nâu hân đhơ t’mêê, nắc bơơn doanh nghiệp zooi zúp đoọng acoon bh’năn, bhiệc băn zư lâng câl pay zêng bh’năn nâu nắc bêl tr’nơợp lêy cung vêy đơơng chô bh’nơơn liêm choom ha đhanuôr. XoỌc đâu vêy bấc pr’loọng băn lơơng cóh chr’val, zr’lụ đâu cung ơy chô chấc lêy, ta moóh pa choom bhiệc băn zư tr’pai nâu: “Bh’rợ băn tr’pai đoọng pay pa glúh vắc xin nắc c’lâng bh’rợ âng chr’val pazao đoọng ooy 2 c’bhúh pr’loọng đông lêy băn pa dưr tr’mung tr’méh. Lâng nắc lêy bh’nơơn pa chô liêm choom, lalay lâng bhiệc băn tr’pai cơnh lơơng. Tr’nơợp lêy đắh bh’nơơn kinh tế cung cơnh nắc bhiệc pa câl âng bh’nơơn pr’đươi zêng apêê doanh nghiệp câl pay.”

       Hân đhơ t’mêê pa dưr pa xớc, nắc bh’rợ băn tr’pai pay pa glúh vắc xin ting cơnh cr’noọ bh’rợ Nhật Bản đơơng chô bh’nơơn liêm choom, tu đhanuôr đươi bhrợ liêm crêê c’lâng bh’rợ băn pa dưr lâng doanh nghiệp  bhrợ têng g’hoót liêm crêê bhiệc câl pay. Bhiệc p’têết pazưm c’bhúh pr’loọng, đh’rứah lâng râu zooi zúp âng chính quyền vel đông, doanh nghiệp nắc ơy bhrợ pa dưr pa zêng đợ n’juông p’têết pazưm nhâm mâng đắh b’băn, zúp đhanuôr cóh vel đông pa dưr bh’nơơn pr’đươi, dưr zi lấh đha rứt bhrợ cha k’van đhị k’tiếc vel đông đay./.

Nuôi thỏ tiêu chuẩn Nhật Bản,

mô hình mới ở vùng cao Lai Châu

                                                                    PV Khắc Kiên

Người dân vùng cao Lai Châu trước đây vốn quen với việc nuôi thỏ thương phẩm, hiệu quả kinh tế mang lại không cao. Thế nhưng, hai năm trở lại đây mô hình nuôi thỏ để chiết xuất vácxin theo tiêu chuẩn kỹ thuật Nhật Bản bước đầu mang lại hiệu quả kinh tế cao. Với đầu ra ổn định, mô hình này đang là hướng đi mới giúp đồng bào các dân tộc địa phương thoát nghèo bền vững.

        Năm 2018, được sự giới thiệu của chính quyền địa phương, Công ty dược phẩm Nip Ponzoki của Nhật Bản đã tới trang trại của anh Nguyễn Quang Thành, ở bản Nà Phát, xã Nậm Cần, huyện Than Uyên, tỉnh Lai Châu để tìm hiểu và ký hợp đồng hợp tác. Đây là mô hình nuôi thỏ chiết xuất vácxin đầu tiên tại địa phương và khi tham gia dự án này, các hộ nuôi thỏ như anh Thành sẽ được hỗ trợ về con giống, thức ăn, kỹ thuật và bao tiêu toàn bộ đầu ra cho sản phẩm.

        Anh Nguyễn Quang Thành vui mừng cho biết: Với nguồn thức ăn chủ yếu từ lá cây tự nhiên thì địa phương luôn sẵn có. Việc nuôi thỏ cũng đã từng được hộ gia đình anh và bà con trong bản nuôi nên khi tiếp cận với mô hình này cũng không gặp mấy khó khăn. Sau khi được các chuyên gia chuyển giao kỹ thuật nuôi, bà con tiếp cận rất nhanh và bắt tay ngay vào thực hiện. Từ 400 con thỏ giống ban đầu, đến nay đàn thỏ của nhóm hộ đã phát triển lên tới gần 2.000 con và khi bán để chiết xuất vắc xin mỗi con đã cho thu lãi từ 2 đến 2,5 triệu đồng: “Trước tôi nuôi thử nghiệm từ năm 2017, thì con mẹ một năm nó cho thu khoảng 2 triệu đến 2,2 triệu tiền lãi. Tôi nuôi thấy nó khả thi thì đến năm 2018 tôi bắt đầu mở rộng mô hình. Đến năm 2019 thì được sự quan tâm của chính quyền địa phương, lãnh đạo cấp huyện đã hỗ trợ được 800 con giống cho các hộ và nhóm hộ. Tôi mới nuôi đến tháng thứ 3 từ 400 con mẹ thì nay đã được 1.100 con con.”

        Hiện nay trên địa bàn xã Nậm Cần có 2 nhóm hộ thực hiện mô hình nuôi thỏ theo tiêu chuẩn kỹ thuật Nhật Bản và toàn bộ số thỏ nuôi được đều đã được xuất khẩu sang Nhật Bản để nghiên cứu và chiết xuất ra vắcxin phục vụ y học. Do thỏ được nuôi để chiết xuất vácxin nên yêu cầu kỹ thuật và thức ăn nuôi hàng ngày cũng rất cao. Ngoài một số cám do nhà đầu tư cung cấp, các hộ nuôi phải thay nhau vào rừng lấy lá cây, trong đó có nhiều loại cây thảo dược mang về cho thỏ ăn. Ngoài ra, chuồng trại nuôi phải luôn được vệ sinh sạch sẽ, đặc biệt nước uống cũng phải là nước sạch, đảm bảo vệ sinh.

        Ông Nguyễn Hữu Thức, Bí thư Đảng ủy xã Nậm Cần, huyện Than Uyên, tỉnh Lai Châu cho biết: Do không phải lo đầu ra cho sản phẩm, lại có thu lãi cao nên bà con rất hào hứng nhận nuôi. Hiện nhiều hộ dân đã mạnh dạn vay thêm vốn để đầu tư mở rộng chuồng trại, tăng số lượng đàn thỏ. Mô hình này tuy mới, nhưng được doanh nghiệp hỗ trợ con giống, kỹ thuật và bao tiêu sản phẩm nên bước đầu đem lại hiệu quả kinh tế rất khả quan cho bà con. Hiện nay có nhiều hộ chăn nuôi khác trong xã, trong vùng cũng đã tìm về thăm quan, học hỏi kỹ thuật nuôi thỏ từ mô hình này. “Mô hình nuôi thỏ để chiết xuất vácxin thì chủ trương của xã là giao cho 2 nhóm hộ gia đình để phát triển kinh tế. Và bước đầu đối với hiệu quả kinh tế mang lại rất là khả quan, khác hẳn so với nuôi thỏ thương phẩm. Bước đầu về hiệu quả kinh tế cũng như là đầu ra của sản phẩm là các doanh nghiệp đầu tư họ bao tiêu hết.”

       Mặc dù mới phát triển, nhưng mô hình chăn nuôi thỏ chiết xuất vắcxin theo tiêu chuẩn kỹ thuật Nhật Bản đã cho thấy hiệu quả bước đầu nhờ bà con áp dụng đúng quy trình kỹ thuật và doanh nghiệp thực hiện đúng cam kết thu mua. Việc liên kết nhóm hộ, cùng sự hỗ trợ của chính quyền địa phương, doanh nghiệp đã tạo nên chuỗi liên kết bền vững trong chăn nuôi, giúp bà con ở địa phương tăng thu nhập, vươn lên làm giàu ngay trên đồng đất quê hương mình./.