Pr’loọng đong amoó Trần Thị Lắm, ặt đhị vel Nam Yên chr’val Hoà Bắc, chr’hoong Hoà Vang vêy k’tiếc bhươn pậ bhưah lâh 2hecta. Lâh mơ choh a tao, a moó đớc 2 sào đoọng tợơp choh 200 tơơm prí pay hi la. A moó Lắm đọong năl, prí nắc rau t’nơơm buôn choh. Ha dang choh đoọng pay p’lêê, a moó nắc choh prí tiêu, prí tây, ha dợ pay hi la  nắc a moó choh prí a đhuốc moon nắc chuối chát. M’ma prí nâu lalay lâng apêê prí lơơng nắc hi la đoo doó choom đâh tân jec, apêê kiêng câl bấc. Zên bơơn tợơ pa câl hi la, a dul lâng p’lêê nhum âng prí nâu, zập c’xêê pr’loọng đong amoó Lắm vêy bơơn k’zệt ức đồng. Ting cơnh a moó Trần Thị Lắm, pleng k’tiếc đhị Hoà Bắc liêm choom đoọng choh m’ma prí nâu tu cơnh đếêc prí dưr pậ liêm prang c’moo. Hi la đâh ch’mặt, dâng 5-7 t’ngay nắc ơy choom cắt pay ha dang apêê đấc câl: “Prí nâu buôn choh, choh a đoo vêy bh’nơơn dal lâh mơ choh bhơi rơ veh lơơng. K’rang cung buôn, xoọc tợơp pay bhơi căh cợ n’jăng nắc bhrợ phân đớc coh bọong choh, twis muy bơr chu đác nắc đớc đoo dưr pậ cơnh đếêc, đanh đanh zih bhơi. Prí nâu doo buôn vaih pr’luh cơnh bhơi rơ veh lơơng. Dâng 10 t’ngay nắc apêê tước câl, cắt pa câl đoọng ma nuyh đi, ma nuyh tốc, muy chu cắt k’zệt ký. Đươi vêy cơnh đếêc nắc ta luôn vêy bơơn zên”

Apêê c’moo đăn đâu, bhiệc đươi dua hi la prí đọong tôm bánh, tôm ch’na đh’năh bơơn bấc ngai kiêng đươi, tu a đoo liêm choom cơnh lâng pr’ặt tr’mông âng hêê. Cơnh lâng đhr’năng nắc đoo nắc hi la prí pa câl cung vêy chr’năp dal lâh, zooi đhanuôr choh prí nâu kiêng choh t’bấc lâh mơ. Đhị chr’val Hòa Bắc, chr’hoong Hòa Vang, xọoc vêy mơ 200 pr’loọng đhanuôr choh prí pay hi la k’rong đhị 3 vel nắc Nam Yên, Lộc Mỹ lâng An Định. Rau lalay bhiệc choh prí pay p’lêê lâng pay hi la nắc bhlưa choh, lâng đợ bấc ng’choh coh muy đhăm k’tiếc. AH dang choh pay cha p’lêê nắc mơ 1.000 t’nơơm/ha, ha dang choh pay hi la nắc 1.500 - 1.700 t’nơơm/ha. Tu bêl tơơm prí choh cợơng, prí ha dưr dal ooy tếh, đâh dưr vaih hi la t’mêê lâng vaih bấc lâh mơ.

Xọoc đâu, hi la prí pa cala lâng chr’năp 20 r’bhầu đồng muy ký, pazêng pr’loọng choh bấc nắc zập chu pay cung 50-100kg hi la, zập tuần cơnh đếêc nắc vêy pa chô zên tợơ 1-2 ức đồng. Coh pazêng cr’chăl tết nắc apêê đươi dua bấc lâh mơ, chr’năp pa câl hi la prí cung ting dzoóc dal 3-4 r’bhầu đồng muy ký, vêy pa chô bh’nơơn ha đhanuôr bấc lâh. Pa căn Bùi Thị Ga, Chủ tịch k’bhuh pân đil chr’val Hoà Bắc đọong năl: tợơ 3 c’moo choh prí pay hi la, nắc ơy zooi bấc pr’loọng đha nuôr đhị Hoà Bắc ha dưr lâh, ta bil ha ul pa xiêr đha rựt đanh mâng: “Coh đhr’năng lalua, bh’nơơn âng cr’nọo nâu dal lâh. Tu lâh mơ pa câl hi la đhanuôr nắc dzợ pa câl a dul lâng p’lêê prí nhuum. Xọoc đâu, prí nâu pa câl vêy đơơng chô bh’nơơn dal. Prí nâu choh đhị đâu liêm choom bhlầng crêê cơnh đhr’năng bhrợ têng vel bhươl t’mêê. Tu prí nâu jưah đơơng chô bh’nơơn kinh tế, jưah zư lêy môi trường liêm sạch lâng pa bhlầng nắc pa xiêr đươi dua n’noh nhựa.”  

Lalăm a hay, muy apêê tôm bánh, tôm lệê đhị chr’hoong Hoà Vang vêy câl hi la prí. Nâu kêi, bh’rợ pa xiêr n’noh nhựa nắc bơơn xay bhrợ pậ bhưah, bấc zr’lụ kinh doanh lâng siêu thị cung chếêc câl hi la prí. Pa căn Lê Huyền Trâm, Chủ tịch K’bhuh pân đil chr’hoong Hoà Vang, thành phố Đà Nẵng đọong năl, cr’nọo  bh’rợ “choh prí pay hi la”, lâh mơ đhị chr’val Hoà Bắc, Hoà Nhơn, Hội nắc ơy k’dua choh ta bhưah tước apêê chr’val lơơng đọong ha pêê a đhi amoó vêy bơơ pa dưr dal bh’nơơn pa tệêt lâng zư lêy môi trường: “Bhrợ têng bh’rợ “cha groong đươi dua n’noh nhựa”, c’moo 2019 Huyện hội ơy lêy cr’nọo bh’rợ choh prí pay hi la- pa xiêr đươi chr’đhung nilon” đơơng chô bh’nơơn z’zăng. Prí nâu choom đươi dua lưch bh’nơơn, tợơ bha lâng tước hi la. Đhanuôr pay đươi bha lầng đoọng băn bh’năn; hi la, a dul lâng p’lêê nhum năc apêê pa câl vêy cho đơơng bh’nơơn zăng dal. Tước c’moo 2020, 2021, Huỵên hội ơy choh ta bhưah ooy apêê chr’val cơnh Hoà Phú, Hoà Ninh, Hoà Tiến… đươi dua pazêng zr’lụ k’tiếc căh choom choh ha roo đoọng choh m’ma prí nâu.”/.

Hiệu quả mô hình trồng chuối lấy lá ở xã Hoà Bắc

(Vơnich Oang)

Từ bao đời nay, bà con Cơ Tu đã quen sử dụng lá chuối thay bátđĩa để dọn thức ănhoặc gói ghém thực phẩm.Còn tại vùng đồng bằng, nhu cầu đóng gói thực phẩm bằng lá chuối thay túi nilong bây giờ cũng tăng lên vì đảm bảo an toàn vệ sinh và thân thiện với môi trường.Đáp ứng nhu cầu của người tiêu dùng, tại một số xã của huyện Hoà Vang, thành phố Đà Nẵng mô hình trồng chuối lấy lá được phát triển và nhân rộng.

Gia đình chị Trần Thị Lắm, ở thôn Nam Yên xã Hoà Bắc, huyện Hoà Vang có mảnh vườn rộng hơn 2ha. Ngoài trồng mía, chị Lắm dành 2 sào đất để trồng hơn 200 bụi chuối lấy lá. Chị Lắm cho biết, chuối là loại cây dễ trồng. Nếu trồng để lấy quả, chị chọn các loại chuối tiêu, chuối tây, còn chỉ lấy lá thì trồng giống chuối duy nhất là chuối chát (chuối hột). Giống chuối lấy lá khác với giống chuối tây hay chuối mốc là lá dai hơn, ít bị rách và được các thương lái mua giá cao. Từ việc bán lá chuối, hoa chuối và quả chuối non, hàng tháng, gia đình chị Lắm có thu nhập gần cả chục triệu đồng.Theo chị Trần Thị Lắm, điều kiện đất đai, khí hậu ở Hòa Bắc phù hợp với giống chuối lấy lá nên cây chuối xanh tốt quanh năm. Lá chuối mọc rất nhanh, khoảng 5-7 ngày thu hoạch một lần theo nhu cầu của các thương lái: “Chuối ni dễ trồng lắm! Trồng chuối lấy lá có thu nhập cao hơn các loại rau gấp nhiều lần. Chuối chăm sóc đơn giản, không lo sâu bệnh nhiều, không tốn phân bón. Chỉ lúc mới trồng bỏ bồi thôi, về sau chờ thu hoạch thôi. Khoẻ lắm! Tuỳ theo họ đặt nhiều hay ít mình cắt 10kg hay 20, 30kg. Cứ 10 ngày, lái buôn họ tới lấy. Cắt cho  người này xong rồi cắt cho người khác. Nhờ vậy, mình có thu nhập thường xuyên.”

Mấy năm gần đây, việc sử dụng bao bì đóng gói thực phẩm thân thiện với môi trường được khuyến khích, vì vậy lá chuối được nhiều người lựa chọn để gói bánh, gói xôi và nhiều loại thực phẩm khác. Giá lá chuối cũng theo đó tăng cao, giúp người trồng chuối gắn bó với cây trồng này.Tại xã Hòa Bắc, huyện Hòa Vang, hiện có khoảng 200 hộ dântrồng chuối lấy lá, tập trungở 3 thôn Nam Yên, Lộc Mỹ và An Định.Điều khác biệt giữa trồng chuối lấy quả và trồng chuối lấy lá là mật độ trồng. Nếu trồng cây lấy quả thì mật độ là 1.000 cây/ha, còn chuối lấy lá thì trồng từ 1.500 đến 1.700 cây/ha. Bởi khicây chuối trồng dày, lá chuối sẽ phát triển thẳng đứng, tốc độ ra lá cũng nhanh hơn, cho sản lượng lá cao.

Hiện lá chuối có giá 20 ngàn/kg, những hộ có diện tích trồng chuối lớn, trung bìnhmỗi lần thu hoạch từ50-100kg lá chuối, thì mỗi tuần sẽ có thu nhập từ 1 triệu đến 2 triệu đồng. Những dịp lễ tết, nhu cầu người dùng tăng cao, giá lá chuối tăng thêm mỗi ký từ 3 đến 5 nghìn đồng, giúp người trồng nâng cao thu nhập.Bà Bùi Thị Ga,Chủ tịch Hội LHPN xã Hoà Bắc cho biết:sau 3 năm thực hiện mô hình trồng chuối lấy lá, đã giúp nhiều hộ dân ở Hòa Bắc phát triển kinh tế, xóa đói giảm nghèo bền vững: “Trên thực tế, hiệu quả của mô hình này cao hơn. Bởi vì ngoài thu hoạch lá chuối, bà con còn thu hoạch hoa chuối và quả chuối non. Hiện nay sản phẩm này bán rất được giá.Trồng chuối lấy lá, là mô hình phù hợp với địa phương khi đang thực hiện chủ trương xây dựng nông thôn mới.Bởi nó vừa mang lại lợi ích kinh tế cho người dân, vừa góp phần bảo vệ môi trường và đặc biệt là hạn chế sử dụng rác thải nhựa.

Trước đây, nguồn tiêu thụ lá chuối chủ yếu của người dân, huyện Hòa Vang là các cửa hàng giò chả, các hộ gói bánh trên địa bàn. Hiện nay, phong trào giảm rác thải nhựa được triển khai rộng rãi, nhiều cơ sở kinh doanh và siêu thị cũng tìm đến mua lá chuối. Bà Lê Huyền Trâm, Chủ tịch Hội LHPN huyện Hoà Vang, thành phố Đà Nẵng cho biết, mô hình "Trồng chuối lấy lá",ngoài các xã Hòa Bắc, Hòa Nhơn, Hội đã nhân rộng ra các xã khác nhằm giúp chị em nâng cao thu nhập gắn với bảo vệ môi trường: “Thực hiện kế hoạch “chống rác thải nhựa” 2019, Huyện hội nhận thấy mô hình “trồng chuối lấy lá- hạn chế sử dụng túi nilon” mang lại hiệu quả nhất định. Loại chuối này có thể sử dụng hết từ gốc tới ngọn. Bà con có thể dùng thân chuối cho chăn nuôi, lá chuối rồi hoa chuối, quả non bán có đem lại thu nhập khá cao. Đến năm 2020, 2021, Huỵên hội đã nhân rộng ra các địa phương khác như xã Hoà Phú, Hoà Ninh, Hoà Tiến… tận dụng những khu đất không sử dụng cho trồng lúa để loại chuối này.”/.