C’moo 2018 xay bhrợ cơnh Đề án bhr’lậ pa liêm bh’rợ ch’choh b’băn âng chr’hoong A Lưới, pr’loọng đong anoo Hồ Văn Ngực coh chr’val Quảng Nhâm ting pâh bhrợ choh prí a vương cấy mô. Coh tr’nơơp, ađoo đươi 3 sào k’tiêc bhươn đoọng choh lâh 300 t’nơơm prí a vương. Lâng chr’năp tơợ 120 r’bhâu đồng tếh ooy piing 1 c’nuung, zập c’moo pr’loọng đong anoo Ngực pay pa chô lâh 30 ức đồng xang bêl pác lơi zên bhrợ têng. Anoo Hồ Văn Ngực xay moon: Tơơm prí ơy vêy coh bhươn pr’loọng đong âng đhanuôr A Lưới ơy vêy tơợ đanh đươnh. Năc bh’rợ choh prí a vương cấy mô n’nâu năc ơy vêy ta bhrợ têng tơợ 3 c’moo tếh ooy piing. Xoọc đâu, đhị chr’val Quảng Nhâm, đhanuôr ơy choh lâh 50 héc ta prí. Prí a vương bâc bhlâng vêy ta pa câl prí đhị chợ A Lưới lâng Hợp tác xã chr’noh chr’bêệt, bh’năn băn sạch liêm coh chr’hoong A Lưới pay câl. Ting cơnh anoo Hồ Văn Ngực, t’piing lâng pazêng chr’noh n’lơơng năc choh prí liêm choom lâh mơ coh muy đhăm k’tiêc năc doọ bil bâc g’lêêh c’rơ zư lêy: “Choh prí cơnh acu ơy xay moon coh tr’nơơp năc doọ zr’năh k’đháp, năc đợ râu zr’năh k’đhap bhlâng năc đác tưới ha t’nơơm prí. Tơơm prí đươi đác bâc pa bhlâng lâng vêy cơnh năc ng’tưới đác ta luôn. Lâng đhr’năng pleng k’tiêc coh A Lưới năc tơợ c’xêê 4 tước c’xêê 7 p’răng rơợng pa bhlâng, ha dzợ căh ng’tưới đác năc tơơm prí u răng lâng căh choom vaih c’nuung. Kiêng đoọng ha tơơm prí bâc p’lêê, liêm choom, lâh ooy k’tiêc k’bunh, p’răng, boo, năc ng’bón phân crêê cơnh. Pa bhlâng năc coh c’xêê thứ 8 lâng c’xêê thứ 9 bêl k’nặ vaih c’nuung năc p’xoọng zập đạm lâng ka li, pa bhlâng năc ka li, cơnh đêêc năc p’lêê liêm, đha hum yêm.”

Công cơnh pr’loọng đong anoo Ngực, pr’loọng đong amoó Trần Thị Hẹp, coh chr’val Hồng Kim, chr’hoong A Lưới choh prí a vương cấy mô lâng lâh 300 t’nơơm prí. Choh prí ting cơnh Đề án n’nâu, pr’loọng đong amoó Hẹp vêy Phòng Nông nghiệp chr’hoong A Lưới đoọng m’ma, phân bón, lâng pa choom kỹ thuật choh lâng zư lêy t’nơơm prí. Amoó Trần Thị Hẹp xay moon: Đoọng tơơm prí chặt vaih liêm, năc lêy pay đợ m’ma ga măc, k’rơ, vêy tơợ 6 tước 9 bêệ axậ lâng dal tơợ 70 tước 90cm; bêl choh năc choh đhị k’tiêc ra bụ liêm, k’tiêc đác túh chô đơơng, căh cậ choh đhị đhăm k’tiêc dal. Bêl choh bhrợ, prí buôn vaih rơợc axậ, l’glập bhoóc coh axậ, năc ng’phun z’nươu lêệng c’chêệt bh’ruy mơ glặp, căh choom đươi pa bhlâng bấc… Amoó Trần Thị Hẹp xay moon: Coh cr’chăl ha y pr’loọng đong amoó năc bhrợ t’bhưah bhươn choh prí a vương đoọng pa dưr thu nhập, pa liêm pa crêê pr’ăt tr’mông: “Tr’nơơp tơơp choh công zr’năh k’đhap m’bứi, năc đoo bêl tơơm prí ơy dưr vaih k’rơ, ơy vaih c’niing năc acu lêy doọ dzợ lâh zr’năh k’đhap. Coh prí doọ lâh zr’năh k’đhap, prí vêy thị trường đươi dua bâc năc nhâm mâng ooy thu nhập. Coh cr’chăl ha y, pr’loọng đong cu t’bhlâng bhrợ t’bhưah bhươn choh prí a vương n’nâu.”

T’cooh Văn Lập, Trưởng phòng Nông nghiệp lâng pa dưr pa xơc bhươl cr’noon chr’hoong A Lưới, tỉnh Thừa Thiên – Huế xay moon: Đoọng pa dưr bh’rợ choh prí a vương cấy mô, coh pazêng c’moo ahay chr’hoong A Lưới ơy bâc bh’rợ tr’nêng liêm choom cơnh, pazao đoọng k’tiêc, zup zooi zên vặ bhrợ têng, ta đang moon đhanuôr pa liêm pa crêê bhươn da ding. Ting n’năc, đoọng cán bộ khuyến nông xiêr ooy vel đong, pa choom ooy bh’rợ choh, zư lêy, bón phân, zâl cha groong pr’luh lâng zư lêy bh’nơơn bh’rợ đoọng ha đhanuôr. Ngành chr’hoong A Lưới công pazum đh’rưah lâng trường đại học Nông lâm Huế bhrợ têng bấc dự án đươi dua râu liêm choom âng kỹ thuật ooy bh’rợ choh prí a vương cấy mô n’nâu đoọng bhrợ t’vaih đợ hàng hoá liêm choom. Đươi vêy cơnh đêếc, tước nâu cơy đhị chr’hoong A Lưới lâh 200 héc ta prí, coh đêêc đhăm k’tiếc choh prí a vương cấy mô k’nặ 100 héc ta, bâc bhlâng năc đhị chr’val Hồng Bắc, Hồng Thuỷ, Hồng Kim… Năng suất prí bơơn n’nặ 300 tạ coh muy hécta, đợ zên bơơn pay pa chô năc lâh 100 ức đồng coh muy héc ta muy c’moo. Chr’hoong A Lưới công bhrợ têng Hợp tác xã bhrợ têng lâng tr’câl tr’bhlêy chr’noh chr’bêệt, bh’năn băn liêm sạch năc Hội Pân đil chr’hoong k’đhơợng xay; ting xay p’căh prí a vương coh pazêng bh’rợ hội chợ đhị tỉnh lâng ooy tỉnh n’lơơng đông chêếc lêy thị trường pa câl ha đhanuôr. T’cooh Văn Lập xay moon, tơợ c’moo 2019, pr’đươi prí a vương chr’hoong A Lưới vêy ta pa câl đhị pazêng siêu thị BigC coh thành phố Huế, Đà Nẵng, Quy Nhơn… “Tơơm prí a vương năc ơy vaih tơợ đanh đươnh. Năc tơơm prí a vương cấy mô năc t’mêê vêy ta bhrợ. Tơơm prí a vương n’nâu năc tơơm prí crêê cơnh lâng đhr’năng k’tiêc k’bunh coh đâu. Râu bơr cậ nâu đoo năc tơơm chr’noh buôn ng’choh, tu coh l’lăm ahay đhanuôr ơy n’năl cơnh choh prí, nâu cơy năc đhiệp pa choom p’xoọng ooy kỹ thuật t’mêê a năm. Râu pêê cậ, râu chr’năp bhlâng năc đhị zr’lụ pa câl nhâm mâng, râu liêm choom năc công bấc. Tu cơnh đêêc tước nâu cơy, ting cơnh acu nâu đoo năc t’nơơm chr’noh chô đơơng kinh tế ha đhanuôr liêm choom bhlâng. Cr’noọ coh cr’chăl ha y, chr’hoong A Lưới năc t’bhlâng đh’rưah lâng đhanuôr choh tơợ 200- 300 héc ta prí a vương zazum./.”

Huyện miền núi A Lưới: Phát triển mô hình trồng chuối

                                      PV Kim Thu- Hôih Nhàn

Trong những năm qua, huyện miền núi A Lưới, tỉnh Thừa Thiên Huế đã xây dựng nhiều mô hình phát triển kinh tế, giúp người dân từng bước xóa đói giảm nghèo. Trong đó, mô hình trồng chuối hàng hóa  bước đầu thành công đã đem lại nguồn thu nhập ổn định, nâng cao đời sống của đồng bào các dân tộc Vân Kiều, Pa Cô, Tà Ôi, Pahy… Nhiều hộ gia đình đồng bào dân tộc thiểu số nơi đây có thu nhập mỗi năm hàng chục đến hàng trăm triệu đồng từ trồng chuối già lùn.

Năm 2018, thực hiện Đề án tái cơ cấu ngành Nông nghiệp của huyện A Lưới, gia đình anh Hồ Văn Ngực ở xã Quảng Nhâm tham gia mô hình trồng chuối già lùn cấy mô. Bước đầu, anh tận dụng 3 sào đất vườn để trồng hơn 300 gốc chuối. Với giá từ 120 nghìn đồng trở lên /1 buồng, mỗi năm gia đình anh Ngực thu về hơn 30 triệu đồng sau khi trừ chi phí. Anh Hồ Văn Ngực cho biết: cây chuối đã có trong vườn nhà của người dân A Lưới từ lâu đời. Nhưng trồng cây chuối già thì bà con mới triển khai từ 3 năm trở lại đây. Hiện nay, tại xã Quảng Nhâm, người dân đã trồng được hơn 50 héc ta chuối. Chuối già lùn chủ yếu được bán ở chợ A Lưới và được Hợp tác xã Nông sản sạch huyện A Lưới thu mua. Theo anh Hồ Văn Ngực, so với các loại cây trồng khác thì trồng chuối đạt hiệu quả cao hơn trên cùng một diện tích đất mà lại ít tốn công chăm sóc: “Trồng cây chuối như tôi nói ban đầu là không khó, mà cái khó lớn nhất là nguồn nước tưới cho cây chuối. Cây chuối cần rất nhiều nước và hầu như phải tưới thường xuyên. Với khí hậu ở A Lưới bắt đầu từ tháng Tư cho đến tháng Bảy nắng rất gắt, mà không tưới nước thì cây chuối sẽ bị héo và không trổ buồng được. Muốn cho cây chuối nhiều quả, đạt năng suất cao, ngoài các yếu tố khác như đất đai, khí hậu, thì cần bón phân cân đối. Nhất là vào tháng thứ 8 và thứ 9 khi chuẩn bị trổ buồng thì cẩn bổ sung đầy đủ đạm và ka li, đặc biệt là ka li, nhứ vậy thì thì quả mới đẹp, chất lượng chuối thơm, ngon.”

Cũng như hộ anh Hồ Văn Ngực, gia đình chị Trần Thị Hẹp ở xã Hồng Kim, huyện A Lưới trồng chuối già lùn cấy mô với hơn 300 gốc chuối. Trồng chuối theo Đề án này, gia đình chị Hẹp được Phòng Nông nghiệp huyện A Lưới cung cấp giống, phân bón, hướng dẫn kỹ thuật trồng và chăm sóc cây chuối. Chị Trần Thị Hẹp cho biết: Để cây chuối đạt năng suất cao, cần chọn những cây con to, khỏe mạnh, có từ 6 đến 9 lá mầm và chiều cao khoảng 70 đến  90 cm; khi trồng nên chọn loại đất thịt nhẹ, đất phù sa hoặc chọn những vùng đất cao. Trong quá trình phát triển, cây chuối thường xuất hiện bệnh vàng lá, đốm lá, nên phun thuốc trừ sâu ở liều lượng phù hợp, không nên phun quá nhiều. Chị Trần Thị Hẹp chai sẻ: Thời gian tới, gia đình chị sẽ mở rộng mô hình trồng chuối già lùn để tăng thu nhập, nâng cao đời sống. “Mới đầu trồng thì cũng vất vả hơn một chút, nhưng khi cây chuối đã phát triển, cho buồng rồi thì mình thấy rất là nhàn về thời gian. Trồng chuối không khó lắm, chuối được thị trường ưa chuộng nên ổn định về mặt thu nhập. Trong thời gian tới gia đình mình tiếp tục mở rộng mô hình cây chuối già lùn này.”

Ông Văn Lập, Trưởng phòng Nông nghiệp và phát triển Nông thôn huyện A Lưới, tỉnh Thừa Thiên – Huế cho biết: Để phát triển mô hình trồng chuối già lùn cấy mô, trong những năm qua huyện A Lưới đã có nhiều chính sách, như giao đất, hỗ trợ vốn vay, vận động người dân cải tạo vườn đồi. Đồng thời, cử cán bộ khuyến nông xuống tận cơ sở, tập huấn, phổ biến kỹ thuật trồng, chăm sóc, bón phân, phòng trừ sâu bệnh và bảo quản sản phẩm cho bà con nông dân. Ngành Nông nghiệp huyện cũng phối hợp với trường đại học Nông lâm Huế triển khai nhiều dự án áp dụng tiến bộ kỹ thuật vào mô hình trồng chuối già lùn cấy mô để tạo ra sản phẩm hàng hóa chất lượng và đạt năng suất cao. Nhờ đó, đến nay trên địa huyện A Lưới đã phát triển hơn 200 héc ta chuối, trong đó diện tích chuối già lùn cấy mô gần 100 héc ta, tập trung tại các xã Hồng Bắc, Hồng Thủy, Hồng Kim… Năng suất chuối đạt gần 300 tạ/1héc ta, cho thu nhập bình quân trên 100 triệu/1héc ta mỗi năm. Huyện A Lưới cũng đã thành lập Hợp tác xã Sản xuất và kinh doanh nông sản sạch do Hội Phụ nữ huyện đảm nhiệm; tham gia giới thiệu sản phẩm chuối già lùn ở các sự kiện hội chợ trong và ngoài tỉnh để tìm kiếm thị trường tiêu thụ cho nông dân. Ông Văn Lập cho hay, từ năm 2019, sản phẩm chuối già lùn huyện A Lưới được bày bán tại các siêu thị BigC ở thành phố Huế, Đà Nẵng, Quy Nhơn… “Cây chuối già lùn đã có từ lâu rồi. Nhưng cây chuối già lùn cấy mô thì có mới đây thôi. Cây chuối già lùn này là cây chuối rất phù hợp với điều kiện đất đai, thổ nhưỡng ở đây. Thứ hai nữa đây là cây dễ trồng, vì trước đây người dân đã biết trồng chuối rồi, nay chỉ cần hướng dẫn thêm kỹ thuật mới nữa thôi. Thứ ba hiện nay quan trọng nhất là đầu ra ổn định, hiệu quả kinh tế là có. Cho nên đến nay theo tôi đây là một cây đem lại kinh tế cho người dân là phụ hợp nhất. Kế hoạch trong thời gian tới, huyện A Lưới phấn đấu cùng với bà con nông dân tiếp tục trồng từ 200 -300 héc ta chuối già lùn tập trung./.”