Đơc zong thảo quả ha lêệng coh n’dup crâng n’loong ga măc, râu đha hum âng zơ nươu năc păr coh da dươl đh’rưah lâng râu cha kêệt âng crâng k’coong, t’cooh Giàng A Chu xay moon: Coh l’lăm ahay, bêl Nhà nước ta đang moon n’jộ vất tơơm zơ nươu phiện, pr’loọng đong đoo đh’rưah lâng đhanuôr coh cr’noon năc choh bêệt ha roo, a bhoo lâng chơơih pay cr’liêng Sơn tra đơơng pa câl, hân đhơ t’bhlâng, năc đợ râu bơơn pay pa chô căh mơ ooy, râu ha ul đharựt năc đhơ vaih.

C’moo 2005, coh muy chu chô chúc Tết đhanuôr Pa Cư Sáng, muy cha năc manuyh coh c’bhuh lươt pa bhrợ âng t’cooh xa nay tỉnh Sơn La năc vêy xay moon: Zr’lụ n’nâu liêm crêê pa bhlâng ha bh’rợ choh zơ nươu năc thảo qủa, n’jưah choom pa dưr kinh tế, n’jưah zư lêy crâng. Xơợng cơnh đêêc, bâc t’ngay t’tun n’năc, ađoo năc chêêc n’năl ooy t’nơơm chr’noh n’nâu, xang n’năc lướt xe máy tươc k’ha riêng cây số tươc ooy chr’val Nậm Xé, chr’hoong Văn Bàn, tỉnh Lào Cai đoọng chêêc n’năl lâng chô đơơng m’ma thảo quả choh lêy: “Lươt tươc ooy Nậm Xé acu lêy bh’rợ choh âng apêê đoo xang n’năc pa choom đhanuôr choh thảo quả. Acu lướt lêy lứch đhăm choh bhrợ âng apêê đoo ơy pêêh năc lêy k’tiêc gooh căh cậ k’tiêc dzếp; xang n’năc ađoo đơc đoọng ha cu bơr pêê t’nơơm năc t’cắt zập 1 ch’đhung đoọng ha acu đơơng chô pac đoọng ha đhanuôr.”

K’tiêc doọ bhrợ t’bil râu t’bhlâng âng acoon manuyh, tươc nâu cơy, 3 héc ta choh thảo quả coh n’dup crâng âng đoo năc dưr vaih t’viêng liêm. Lâh đợ n’nâu, ađoo năc dzợ vêy 2 héc ta t’nơơm Sơn Tra vêy ta choh bhrợ, băn t’rí, c’roóc, a tứch a đha tươc k’zệt p’nong… Đươi vêy cơnh đêêc, zập c’moo, pr’loọng đong đoo năc vêy thu nhập tơợ 200 tươc 250 ức đồng.

Ooy thảo quả, t’cooh A Chu xay moon, t’nơơm n’nâu năc buôn pa bhlâng ng’choh, doọ bil bâc g’lêêh c’rơ zư lêy. Lâng đợ tơơm n’loong ga măc, xang bêl pay pa chô năc đh’leh đoong, a xậ, đoọng doọ lâh bil g’lêêh c’rơ bhrợ bhơi: “Tơợ bêl acu choh tươc nâu cơy năc 14 c’moo, acu kiêng bhlâng năc choh thảo quả, tu g’lêêh c’rợ doọ lâh bil bâc t’piing lâng ng’choh a bhoo, bêệt ha roo. Doọ lâh đươi bâc phân, doọ bhrợ t’vaih m’ma, m’ma năc acu ma bhrợ lâng đơơng choh. Acu choh bhrợ mơ 2 c’moo, tươc nâu cơy năc c’moo g’luh 3 năc ơy choom pay pa chô. Tơợ bêl tơơm thảo quả choom pay pa chô năc acu doọ dzợ lâh trơ vâng.”

Lêy râu liêm choom âng bh’rợ pa dưr tơơm thảo quả, t’cooh Giàng A Chu công t’bhlâng ta đang moon lâng zup zooi bâc pr’loọng đong đhanuôr coh bhươl, coh chr’val choh tơơm chr’noh n’nâu; pa bhlâng năc ta đang moon pazêng pr’loọng đong căh pa câl thảo quả nhuum năc đương tước bêl đọm năc pa câl đoọng vêy chr’năp dal. Tơợ đêêc, bâc pr’loọng đong công ơy vêy thu nhập tươc k’ha riêng ức đồng coh zập c’moo, ting t’bil ha ul, pa xiêr đharựt, pa liêm pa crêê bhươl cr’noon coh zr’lụ da ding k’coong.

T’cooh Thào A Chư, Chủ tịch Hội nông dân chr’hoong Bắc Yên, tỉnh Sơn La xay moon, xoọc đâu bh’rợ bhrợ cha âng t’cooh Giàng A Chu ơy bhrợ t’bhưah tươc ooy 5 chr’val âng chr’hoong, cơnh: Tà Xùa, Háng Đồng, Xím Vàng, Làng Chếu lâng pa bhlâng năc đhị chr’val Hang Chú, 100% pazêng bhươl cr’noon ơy choh tơơm thảo quả: “Bh’rợ n’nâu năc xoỌc đâu vêy pr’loọng đong cơnh Giàng A Chu pay pa chô tươc 200 ức đồng muy c’moon, bâc pr’loọng đong n’lơơng công bơơn pay pa chô lâh 100 ức đồng muy c’moo. C’moo đâu chr’năp âng thảo quả xoọc vêy ta pay câl lâh 26 r’bhâu đồng 1 ký hất, đhanuôr bhui har pa bhlâng, nhâm loom ooy bh’rợ n’nâu lâng ting t’ngay bhrợ t’bhưah đhăm choh bhrợ.”/.

Nông dân Giàng A Chu làm giàu dưới tán rừng cổ thụ

                                                           PV Trấn Long

Mạnh dạn chuyển đổi cây trồng sang trồng cây dược liệu dưới tán rừng, gia đình ông Giàng A Chu ở bản Pa Cư Sáng, xã Hang Chú, huyện Bắc Yên, tỉnh Sơn La đã thoát nghèo. Ông A Chu là tấm gương tiêu biểu trong phát triển kinh tế ở vùng cao Sơn La nhiều năm liền.

  Đặt gùi thảo quả nặng trĩu dưới tán cây, ông Giàng A Chu cho biết: Trước đây, khi Nhà nước dỡ bỏ cây thuốc phiện, gia đình ông cùng bà con dân bản quay sang trồng lúa, trồng ngô và nhặt quả Sơn tra đi bán, dù rất cố gắng, song thu nhập thấp, cái đói nghèo vẫn đeo bám.

Năm 2005, trong một lần về chúc Tết bà con Pa Cư Sáng, một thành viên đoàn công tác của lãnh đạo tỉnh Sơn La có nói rằng: nơi đây rất thích hợp trồng cây dược liệu là thảo quả, vừa phát triển được kinh tế, vừa bảo vệ được rừng. Nghe vậy, nhiều ngày sau đó, ông đã tự tìm hiểu về loại cây này, rồi tự đi xe máy vượt hàng trăm cây số sang tận xã Nậm Xé, huyện Văn Bàn, tỉnh Lào Cai để tìm hiểu và mang giống cây thảo quả về trồng: Đi đến Nậm Xé tôi xem cách trồng của họ rồi về hướng dẫn dân trồng thảo quả. Tôi đi xem hết mấy đám nương mà họ đã thu rồi và xem đất khô hay là đất ẩm; sau đó cháu nó để cho lại cho mấy gốc mới cắt đủ 1 bao tải để tôi mang về chia cho dân.

Đất không phụ công người, đến nay, 3 héc ta trồng thảo quả dưới tán rừng của ông đã phát triển xanh ngát. Ngoài ra, ông còn có 2 héc ta cây Sơn Tra ghép mắt; nuôi đàn gia súc, gia cầm hàng chục con.... Nhờ vậy, mỗi năm, gia đình ông đã có thu nhập từ 200 đến 250 triệu đồng.        
Về cây thảo quả, ông A Chu cho biết, cây này rất dễ trồng, không mất nhiều công chăm sóc. Đối với những cây to, sau khi thu hoạch thì cắt tỉa cành lá bớt để xung quanh gốc cỏ sẽ không mộc được, đỡ công làm cỏ sau này: Từ lúc tôi trồng cho đến nay là 14 năm, tôi thích nhất là trồng thảo quả, bởi công sức ít hơn trồng lúa, trồng ngô. Không đầu tư phân, không đầu tư giống, giống mình tự ươm lấy và mình trồng lên. Mình  chỉ chăm sóc 2 năm, đến năm thứ 3 đầu là được thu rồi. Từ khi cây thảo quả cho thu hoạch về sau thì mình khá nhàn.

Nhận thấy hiệu quả của việc phát triển cây thảo quả, ông Giàng A Chu cũng tích cực vận động và hỗ trợ nhiều hộ dân trong bản, trong xã trồng loại cây này; nhất là vận động các hộ gia đình không bán thảo quả non mà phải giữ đến khi chín mới bán để được giá cao. Qua đó, nhiều hộ cũng đã có mức thu nhập cả trăm triệu đồng mỗi năm, góp phần xóa đói, giảm nghèo, thay đổi bộ mặt nông thôn vùng cao.

Ông Thào A Chư, Chủ tịch Hội nông dân huyện Bắc Yên, tỉnh Sơn La cho biết, hiện nay mô hình kinh tế của ông Giàng A Chu đã được nhân rộng ra 5 xã của huyện, gồm: Tà Xùa, Háng Đồng, Xím Vàng, Làng Chếu và nhất là tại xã Hang Chú, 100% các bản đã trồng cây thảo quả:Mô hình này hiện nay đã có hộ gia đình như hộ Giàng A Chu thu đến trên 200 triệu 1 năm, nhiều hộ khác đã thu trên 100 triệu 1 năm. Năm nay giá của thảo quả hiện đang thu mua đạt hơn 26 ngàn 1 cân tươi, bà con thì rất là phấn khởi, tin tưởng mô hình và càng ngày càng nhân rộng ra./.