T’nơơm gai t’viêng bơơn chr’hoong Phù Yên t’moót lêy chóh đhị lấh 10 hécta tơợ c’xêê 5/2019. Nâu đoo nắc râu t’nơơm liêm chr’nắp kinh tế, tu choom đươi dua pa zêng râu cóh t’nơơm nâu đoọng bhrợ têng bh’nơơn pr’đươi cơnh: t’nơơm lâng n’căr nắc đươi bhrợ a’ngoọn taanh bhai, hi la đươi dua ooy bhiệc bhrợ têng bánh gai lâng lêy pay tinh dầu, bha lâng nắc bhrợ pr’đươi bhrợ têng bha ar...

Gai t’viêng nắc râu t’nơơm buôn zư lêy, mặ zâng lâng đhr’năng p’răng xơớt, ắt mamung đhị k’tiếc dz’dzong, chóh xang mơ 75 t’ngay năc choom bơơn bhrợ g’lúh tr’nơợp. Tơợ hân noo thứ 2 bơơn bhrợ nắc vêy choom bơơn bhrợ xang mơ 40-50 t’ngay. Ting lêy ooy 1 hécta chóh tơơm gai t’viêng, vêy đơơng chô 800-1.000 ký n’căr goóh, chr’nắp pa câl mơ 30-40 ực đồng, zâp c’moo nắc choom bơơn bhrợ tơợ 4-5 chu.

Anoo Cầm Hoài Thanh, giám đốc hợp tác xã Tâm Tín, cóh vel Nà Mạc, chr’val Gia Phù nắc mưy ooy đợ manứih tr’nơợp chóh lêy t’nơơm gai t’viêng. Pấh bhrợ bh’rợ, anoo nắc bơơn ta zooi zúp đoọng m’ma, phân bón lâng bơơn cán bộ phòng Nông nghiệp lâng pa dưr pa xớc vel bhươl chr’hoong xay moon pa choom đoọng zâp đắh bhiệc chóh bhrợ. Xang 2 c’xêê t’moót lêy chóh, 2 hécta t’nơơm gai t’viêng âng pr’loọng đông nắc ơy đơơng chô rúh tr’nơợp. Lêy bh’rợ nâu liêm choom, tước đâu anoo nắc oy bhrợ t’bhứah k’tiếc chóh gai xanh lấh 10ha. Anoo Thanh moon: “Ooy cr’chăl nâu a’tốh, hợp tác xã âng zi nắc t’bhlâng ting c’lâng lướt ơy năl ghít tơợ l’lăm nắc zooi zúp đhanuôr tước mơ bấc bhlâng đắh bhiệc chóh lâng câl pay pr’đươi, bhrợ têng t’nơơm gai t’viêng. Azi nắc bhrợ pa dưr đông bhrợ têng pazưm đoọng zooi zúp đhanuôr, đhanuôr nắc mưy lêy chóh lâng bơơn bhrợ, azi nắc câl đoọng ha đhanuôr t’noơm t’mêê đoọng bhrợ têng pazưm liêm choom.”

Lấh mơ k’rong bhrợ pa dưr kinh tế ha pr’loọng đông, anoo Thanh dzợ xay moon, k’đươi bấc pr’loọng đhanuôr cóh vel đông, cóh chr’val đh’rứah chóh t’nơơm gai t’viêng lâng pấh bhrợ hợp tác xã Tâm Tín. Pa zêng lêy tước đâu nắc ơy vêy 16 pr’loọng đhị 4 chr’val chóh lêy tơơm gai t’viêng cóh vel đông pấh bhrợ bh’rợ. Anoo Lò Văn Anh, manứih bhrợ cóh hợp tác xã nâu moon: “Acu bhui har bhlâng bêl bhrợ têng bhiệc cóh hợp tác xã, pa chô têêm ngăn lấh, pr’đơợ bhrợ bhiệc đăn đông lâng lướt vốch cung buôn, acu choom ta moóh pa choom bấc kinh nghiệm đắh bhiệc bhrợ, cắh cậ kỹ năng bhrợ têng âng đay liêm buôn lấh.”

Cắh mưy chrooi pa xoọng liêm bấc m’ma chr’nóh, bhiệc pa dưr pa xớc t’nơơm gai t’viêng xoọc đơơng chô bấc râu liêm choom, chrooi pa xoọng pa dưr dal chr’nắp bh’rợ tr’nêng, pa dưr pa xớc nông lâm nghiệp nhâm mâng đhị Phù Yên./.

Triển vọng kinh tế từ cây gai xanh ở Sơn La

                                                         Đắc Thanh

        Với mỗi héc ta cho giá trị bình quân 30 đến 40 triệu đồng, cây gai xanh đang cho thấy tiềm năng trong phát triển kinh tế, giúp bà con nhiều xã trên địa bàn huyện Phù Yên, tỉnh Sơn La có công ăn việc làm ổn định, từng bước thoát được đói nghèo.  

Cây gai xanh được huyện Phù Yên đưa vào trồng thử nghiệm trên 10 héc ta từ tháng 5 năm 2019. Đây là loại cây có giá trị kinh tế, bởi có thể sử dụng tất cả bộ phận của cây để làm ra sản phẩm như: thân và vỏ dùng sản xuất sợi dệt vải; lá được sử dụng trong chế biến bánh gai và tách chiết lấy tinh dầu; thân cây được dùng làm nguyên liệu sản xuất giấy…
        Gai xanh là loại cây dễ chăm sóc, khả năng chịu hạn tốt, ưa khí hậu nóng ẩm, trồng sau 75 ngày là có thể thu hoạch vụ đầu tiên. Từ vụ thứ 2 trở đi cho thu hoạch sau 40 đến 50 ngày. Trung bình, 1 ha cây gai xanh cho thu từ 800 đến 1.000 kg vỏ khô, cho giá trị 30 đến 40 triệu đồng; mỗi năm có thể thu hoạch từ 4 đến 5 vụ. 

Anh Cầm Hoài Thanh, Giám đốc Hợp tác xã Tâm Tín, ở Bản Nà Mạc, xã Gia Phù là một trong những người đầu tiên trồng thử nghiệm cây gai xanh ở huyện Phù Yên, tỉnh Sơn La. Tham gia mô hình, anh được hỗ trợ giống, phân bón và được cán bộ Phòng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn huyện tư vấn, hướng dẫn các kỹ thuật cần thiết. Sau 2 tháng đưa vào trồng, 2 héc ta cây gai xanh của gia đình đã cho thu hoạch lứa đầu tiên. Thấy mô hình rất hiệu quả, đến nay anh đã mở rộng diện tích trồng gai xanh lên 10ha. Anh Thanh chia sẻ: “Trong thời gian tới hợp tác xã chúng tôi sẽ cố gắng theo hướng đi đã xác định từ trước là hỗ trợ bà con đến mức tối đa có thể trong việc trồng và bao tiêu sản phẩm, chế biến cây gai xanh. Chúng tôi sẽ xây dựng xưởng chế biến tập trung để hỗ trợ bà con, bà con chỉ phải trồng và thu hoạch, chúng tôi sẽ thu mua cho bà con cây tươi về xưởng chế biến tập trung để đảm bảo chất lượng đầu ra.”

Ngoài đầu tư phát triển kinh tế cho gia đình mình, anh Thanh còn tuyên truyền, vận động nhiều hộ dân trong bản, trong xã cùng nhau trồng cây gai xanh và tham gia hợp tác xã Tâm Tín. Tổng cộng, đến nay đã có 16 hộ tại 4 xã trồng thí điểm cây gai xanh trên địa bàn tham gia mô hình. Anh Lò Văn Anh, người làm công cho hợp tác xã chia sẻ: “Tôi rất vui và phấn khởi khi làm công việc ở hợp tác xã, thu nhập ổn định hơn, điều kiện làm ở gần nhà thì đi lại cũng dễ, mình có thể học hỏi nhiều kinh nghiệm trong công việc, hoặc là kỹ năng mình đi làm công việc của mình thuận lợi hơn.”

Không chỉ góp phần đa dạng giống cây trồng, việc phát triển cây gai xanh đang cho thấy những tín hiệu tích cực, góp phần nâng cao giá trị sản xuất, phát triển nông, lâm nghiệp bền vững tại Phù Yên./.