Pr’hát âng manứih Pa Kô nắc đợ bhr’ươl pr’hát liêm buôn hát. Hân đhơ cắh bơơn ta năl bấc cơnh zâp acoon cóh lơơng nắc cung bhrợ p’cắh mưy cơnh liêm gít ooy vel bhươl, râu liêm pr’hay lalay âng đay. Ooy sinh hoạt lâng nghệ thuật diễn xướng, c’léh bh’rợ lâng tính chất, thể loại vêy cơnh liêm chr’nắp lalay. Ooy t’ruíh Văn hoá đhi noo hêê acoon cóh tuần nâu, ahêê đh’rứah chấc lêy năl ooy râu liêm pr’hay âng pr’hát acoon cóh Pa Kô ấ:

           Pr’hát acoon cóh Pa Kô vêy bấc cơnh, cơnh Cà lơi, Cha chấp, Adên, Xiêng… zâp pr’múa âng đhanuôr ooy zâp t’ngay bhiệc bhan cơnh A dưn, Căn unr, A Riêu. Ooy đắh tr’coọ xa’nưl, manứih Pa Kô vêy đợ tr’coọ xa’nưl cơnh đâu, pazêng bộ t’coọ cơnh cha’gâr, chiing, bhr’noóh. Lâng râu bộ đắh pr’hơơm nắc cơnh a’luốt đôi, tarial, kèn pi, kèn bưr, Tù và lâng khèn bè. Bộ a’ngoọn nắc vêy Abel, Ta lư. Lấh mơ nắc dzợ vêy Lục lạc, Chuông Mõ.

              Zêng lêy đợ pr’hát acoon cóh Pa Kô lâng Vân Kiều bấc cơnh tr’cơnh ooy đắh pr’đợc. hân đhơ cơnh đêếc, ting lêy cr’noọ bh’rợ, loom luônh âng zâp ngai nắc vêy cơnh tr’xăl ooy đắh hát chi’ớh. apêê pa’tộc bhrợ cr’liêng xa’nay ting pr’ắt tr’mung lalay cơnh. Lấh mơ, bhiệc ta’moóh ta’ơơi cung buôn bơơn lêy ooy đợ pr’hát ba boóch cơnh Cà lơi, Cha chấp, Xiêng. Nâu đoo nắc đợ pr’hát đoọng p’cắh moon râu cr’noọ cr’niêng âng đha’đhâm pân’jứih pân’đil.

              Tơợ râu hát ta’moóh ta’ơơi nắc lêy đợ pr’hát âng acoon cóh Pa Kô lêy xơợng cơnh ngoọ prá, bhiệc nâu buôn p’cắh liêm gít. Lâng p’rá âng acoon cóh đay, đhanuôr bhrợ p’cắh đợ cr’noọ cr’niêng ooy tr’coọ xa’nưl, tu p’rá âng apêê prá xay m’bứi đệ, cắh ma dấu, nắc bhrợ ha đợ pr’hát âng apêê lêy xơợng cơnh ngoọ prá.

            Hát lâng prá ooy acoon cóh Pa Kô độp lêy tr’cơnh, râu chr’nắp lấh mơ nắc prá paliêm ting giai điệu đoọng liêm glặp cơnh lâng bhr’ươl pr’hát đh’rưáh lâng tr’coọ xa’nưl. Cơnh đêếc, pr’hát âng apêê bơơn hát bhrợ ting c’lâng tự do.

            Pr’hát xa’nưl acoon cóh Pa Kô nắc pr’hát xa’nưl ty chr’nắp, cắh chấc hr’lục pazưm, tu cơnh đêếc, pr’hát xa’nưl liêm buôn xơợng. moon tước tr’coọ xa’nưl âng Pa Kô nắc lêy bhrợ padưr đợ râu liêm chr’nắp liêm gít, râu hơnh déh ooy pr’ắt tr’mung. Râu pazưm âng pr’hát lâng tr’coọ xa’nưl nắc râu liêm chr’nắp lalay. Tr’coọ xa’nưl buôn lướt đh’rứah lâng pr’hát ooy zâp bhiệc bhan, sinh hoạt zr’nưm âng đhanuôr, tu cơnh đâu nắc lêy độp tự do. Ooy cr’noọ âng apêê, tr’coọ xa’nưl nắc bấc ngai chi’ớh, hadợ cắh vêy bấc pazưm zâp tr’coọ xa’nưl.

               Cơnh đêếc, lâng đợ râu liêm pr’hay ooy vel bhươl, acoon cóh lâng pr’ắt tr’mung văn hoá vật chất, tinh thần, manứih Pa Kô vêy đợ râu lalay cơnh liêm chr’nắp ooy đắh bhiệc xrặ bhrợ lâng zư đợc zâp pr’hát acoon cóh, tr’coọ xa’nưl truyền thống./.

                                                        ĐỘC ĐÁO DÂN CA PA CÔ

             Dân ca của người Pa Kô là những giai điệu đơn giản, hoang sơ và dân dã. Tuy không được biết đến nhiều như các tộc người khác, nhưng nó thể hiện một cách rõ nét về tính bản địa, tính độc đáo riêng biệt của mình. Qua sinh hoạt và nghệ thuật diễn xướng, hình thức và cấu trúc, tính chất và thể loại có những điểm nổi bật. Trong tiết mục Văn hoá các dân tộc anh em tuần này, chúng ta cùng tìm hiểu về nét độc đáo của dân ca Pa Kô nhé.

               ( Nổi nền dân ca Pa Cô A Miêng ơi- A Dươl Tươi hát)

             Dân ca Pa Kô có nhiều làn điệu như: Cà lơi, Cha chấp, Adên, Xiêng… Các điệu múa của cộng đồng trong các ngày hội như:  A dưn, Căn A unr, A Riêu. Về nhạc khí, người Pa Kô có những chủng loại như: Bộ gõ  gồm Trống, Cồng, Thanh la. Bộ hơi gồm Sáo đôi, Tarial,Kèn Pi, Kèn môi, Tù và và Khèn bè. Bộ dây có Abel, Ta lư. Ngoài ra còn có Lục lạc, Chuông, Mõ.

            Hầu hết những làn điệu dân ca của người Pa Kô so với Vân Kiều có những điểm chung về tên gọi. Tuy nhiên tuỳ cảm xúc cá nhân sẽ có sự thay đổi trong cách trình bày hoặc ứng tác. Họ sáng tạo nội dung tuỳ theo môi trường diễn xướng khác nhau. Đặc biệt, đặc điểm ứng  tác cũng thấy rõ ở những thể loại hát dao duyên như Cà lơi, Cha chấp, Xiêng. Đây là ngững làn điệu để bày tỏ tâm tình của thanh niên nam nữ.

               Từ đặc điểm ứng tác làn điệu, thì dân ca có tính chất hát gần như nói, điều đó luôn  được thể hiện khá rõ ràng. Băng ngôn ngữ của mình, đồng bào thể hiên những nguyện vọng , tâm tư thông qua âm nhạc, do ngôn ngữ nói có âm vực cạn hẹp, hầu như không có dấu, chính điều nay làm cho nhưng làn điệu hát gần như nói.

           Hát và nói trong dân ca Pa Kô gần như một sự đồng điệu nhất định , điểm quan trọng đặc biệt nói có giai điệu lên xuống để phù hợp với âm điệu của nhạc cụ đi kèm. Như vây, dân ca của họ được diễn xướng theo lối tự do.

          Âm nhạc Pa Kô là âm nhạc dân gian thuần tuý, không pha tạp, vì vậy âm nhạc đơn giản, mộc mạc. Nói đến dân nhạc trong âm nhạc Pa Ko phần nào đã khắc hoạ được những nét nhân bản sâu xa, sự rung cảm tự nhiên trước cuộc sống. Sự kết hợp giữa dân ca và dân nhạc là nét đặc trưng. Đặc điểm của dân nhạc là thường đi kèm với hát trong mọi lễ hội, sinh hoạt cộng đồng, vì vậy mang đậm tính tự do. Trong quan niệm của họ, hoà tấu là nhiều người chơi , chứ ít có sự hoà hợp các nhạc cụ.

            Như vậy với những đặc điểm về địa vực, địa bàn cư trú, thành phần tộc người và đời sống văn hoá vật chất, tinh thần, người Pa Kô có những điểm riêng biệt, nét độc đáo của mình trong việc sáng tác và duy trì các làn điệu dân ca, dân nhạc truyền thống./.

(Cuối nổi nền bài dân ca Pa Cô nghệ nhân Mai Sen hát)