Acoon cóh Lự cóh Lai Châu pazưm lấh mơ nắc cóh zâp chr’hoong Tam Đường, Sìn Hồ lâng bơr pêê đhị chr’hoong lơơng. Đhanuôr Lự ắt mamung đhị zr’lụ k’tiếc đệ, pa dưr ting vel bhươl, ắt pazưm liêm đh’rứah. Ooy bha nọ văn hoá Lự nắc choom xay moon tước đợ pr’hát xa’nưl đơơng bấc râu liêm pr’hay lấh mơ.

    Chô ooy zâp vel đông đhanuôr Lự cóh Lai Châu, ta’mooi choom ắt pazưm đh’rứah đhị pr’múah truyền thống, lêy xơợng zâp pr’hát xa’nưl pr’hay chr’nắp âng acoon cóh Lự. zâp apêê pân’đil cóh k’coong ch’ngai liêm chr’nắp đhị râu xa’nập xập truyền thống lâng xa’nưl a’luốt k’căn, a’luốt k’coon dưr plong đợ pr’hát ga’hô ga’hăm cóh crâng k’coong. Nâu đoo nắc đợ pr’hát ooy tr’kiêng n’đil n’jứih, hơnh déh vel bhươl, vel bhươl tr’xăl t’mêê, cảm ơn đảng, ava Hồ cắh cậ đợ pr’hát zước nhăn râu pr’đoọng chr’nắp têêm ngăn, pr’ắt tr’mung k’bhộ lấh… P’căn Tao Thị Chăn, cóh vel Chăn Nuôi, chr’val Bản Hon, chr’hoong Tam Đường nắc manứih buôn hát zâp pr’hát acoon cóh Lự đoọng năl: “Đợ pr’hát acoon cóh Lự pr’hay chr’nắp bhlâng cơnh zâp bêl hơnh déh ha’pruốt t’mêê, tr’kiêng n’đil n’jưíh, hơnh déh vel bhươl, lưm ta’moóh đhi noo bhúh xoọng… đợ pr’hát nâu nắc ơy lướt moót ooy pr’ắt tr’mung âng zi lâng bơơn zư đợc ooy zâp lang.”

     Râu liêm chr’nắp âng pr’hát acoon cóh Lự nắc đoo cr’liêng pr’hát cắh vêy âng nhạc sỹ xrặ bhrợ, nắc apêê hát chấc ma tự hát bhrợ lêy cha’mêết bêl pr’đơợ bh’rợ ha cơnh, bhrợ p’cắh cr’noọ cr’niêng rơơm kiêng âng acoon manứih. Đợ pr’hát nâu cắh vêy lấh chấc hát bhrợ zâp cơnh, nắc lâng râu cr’liêng pr’hát liêm buôn cơnh pr’ắt tr’mung acoon cóh Lự. Ooy cr’liêng pr’hát nâu vêy đhi’lục, đhí, da’ding, k’ruung, tơơm n’loong, bhơi k’tang, pô p’lêê buôn hân noo… hân đhơ cơnh đêếc, đợ râu zr’nưm liêm choom nắc zêng vặ tợơ plêệng k’tiếc đoọng prá xay ooy tr’kiêng âng acoon manứih lâng acoon manứih.

     Đh’rứah lâng zâp pr’hát, nắc đợ pr’múa acoon cóh Lự cung liêm pr’hay lâng zâp cơnh. Pr’múa khăn, múa n’tạp têy, đhiêr ting vòng nắc đợ pr’múa liêm pr’hay, đa’đấh k’rơ, bhr’dzang t’nơớt lêy r’boọt liêm. Nâu đoo nắc mưy pr’múa zr’nưm, vêy râu liêm chr’nắp lalay. Tơợ đợ bh’rợ bhrợ têng cha lâng pr’ắt tr’mung zâp t’ngay manứih Lự ơy pa’tộc bhrợ têng, chấc múa hát bhrợ zâp cơnh đoọng ha bhiệc sinh hoạt văn hoá zr’nưm lâng đợ pr’múa nâu nắc bơơn đhanuôr acoon cóh Lự zư đợc tước zâp lang manứih lơơng ặt váih liêm pr’hay. Amoó Lò Thị Seng, cóh vel Chăn Nuôi, chr’val Bản Hon, chr’hoong Tam Đường đoọng năl: “Acu pabhlâng kiêng zâp pr’hát pr’múa acoon cóh cu, nắc acu ơy ting pachoom đắh zâp apêê a’dích, amoó zâp bêl. Xoọc đâu acu nắc ơy năl bấc pr’hát lâng acu nắc t’bhlâng pachoom múa, hát đoọng zư đợc đợ văn hoá truyền thống âng acoon cóh Lự.”

     Pr’múa âng acoon cóh Lự nắc không gian văn hoá đoọng ha zâp ngai bhui har xang đợ t’ngay c’xêê bhrợ têng ga’lêếh ga’lêêng. Đh’riêng xa’nưl r’rộ r’răm cơnh ặt glụ dzung acoon manứih chô ắt đăn lấh mơ. Hân đhơ ta’mooi lâng c’la cung ting pấh chi’ớh ooy đợ pr’múa, cắh vêy chấc moon ha mơ bấc apêê chi’ớh. Đợ tr’coọ xa’nưl pr’hay liêm bhrợ loom manứih kiêng ặt chi’ớh lấh mơ. T’coóh Nguyễn Văn Thuận, chủ tịch UBND chr’val Bản Hon đoọng năl: “Zâp c’moo azi bhrợ têng t’ngay bhiệc bhan văn hoá zâp acoon cóh lâng zâp râu chr’ớh bh’lêê bh’la, zâp xa’nay bh’rợ pr’hát xa’nưl. Lấh mơ, zâp c’moo azi nắc bhrợ têng t’ngay bhiệc bhan đại đoàn kết zâp acoon cóh đoọng đhanuôr zư đợc râu liêm chr’nắp văn hoá acoon cóh.”

     Zâp pr’hát xa’nưl acoon cóh Lự bơơn ta chấc lêy chơớih pay, zư đợc kr’bhâu c’moo ơy. Tu cơnh đâu, nâu đoo nắc ch’na tinh thần cắh choom cắh váih ooy pr’ắt tr’mung âng đhanuôr Lự lâng taluôn nặc bơơn zâp lang lêy chắp, ha dưr đoọng./.

ĐỘC ĐÁO CÁC LÀN ĐIỆU DÂN CA,

DÂN VŨ CỦA NGƯỜI LỰ Ở LAI CHÂU

                                                            ( Thúy Ngoạn)

     Dân tộc Lự ở Lai Châu, tập trung chủ yếu ở các huyện Tam Đường, Sìn Hồ và rải rác ở một số huyện khác. Đồng bào Lự sống ở vùng thấp, quần cư thành từng bản, có tính cố kết cộng đồng cao. Trong kho tàng văn hóa Lự phải kể đến các làn điệu dân ca, dân vũ mang nhiều dấu ấn đặc sắc.

      Đến với các bản đồng bào Lự ở Lai Châu, du khách có thể hòa mình vào vòng xòe truyền thống, thưởng thức các làn điệu dân ca, dân vũ ngọt ngào của dân tộc Lự. Các thiếu nữ nơi miền sơn cước lung linh trong trang phục truyền thống cùng tiếng sáo mẹ, sáo con cất lên những bài hát vang vọng khắp núi rừng. Đó là những bài hát về tình yêu đôi lứa, ca ngợi quê hương, bản mường đổi mới, cảm ơn đảng, Bác Hồ hay những bài hát cầu mong bản mường bình yên, cuộc sống sung túc.... Bà Tao Thị Chăn, Bản Chăn Nuôi, xã Bản Hon, huyện Tam Đường là người hay hát các bài dân ca Lự cho biết:“Những bài hát dân ca, dân vũ của dân tộc Lự rất phong phú như: khắp mừng xuân mới, tình yêu đôi lứa, ca ngợi bản mường, thăm hỏi người thân… Những điệu khắp ấy nó đã đi vào cuộc sống chúng tôi và được lưu truyền qua các thế hệ ”.

     Nét độc đáo của hát dân ca Lự là nội dung ca từ không do nhạc sỹ sáng tác mà chủ yếu là do người hát tự ứng tác trong điều kiện hoàn cảnh để bộc lộ tâm trạng, thể hiện cảm súc ước mơ hy vọng của con người. Những câu hát không hoa mỹ, chỉ với lời lẽ đơn sơ, mộc mạc, giản dị như chính những con người Lự. Trong lời ca có mây, gió, núi, sông, cây, cỏ, hoa trái bốn mùa... nhưng tựu chung lại đều mượn thiên nhiên để nói về tình cảm giữa con người với con người.

     Cùng với các bài hát dân ca, những làn điệu dân vũ dân tộc Lự cũng rất phong phú và đa dạng. Điệu múa khăn, múa vỗ tay, xòe vòng là vũ điệu mạnh mẽ dứt khoát, dáng điệu khỏe khoắn, bước nhảy đều đều dẻo dai. Đây Là một điệu múa tập thể, có nét độc đáo riêng. Từ những động tác trong lao động sản xuất và sinh hoạt hàng ngày người Lự đã sáng tạo, cách điệu thành vũ điệu để phục vụ sinh hoạt văn hoá cộng đồng và những vũ điệu ấy luôn được đồng bào Lự gìn giữ lưu truyền cho các thế hệ để trường tồn mãi với thời gian. Chị Lò Thị Seng, Bản Chăn Nuôi, xã Bản Hon, huyện Tam Đường nói: “Tôi rất thích các làn điệu dân ca, dân vũ của dân tộc mình nên tôi đã học các bà, các chị trong mọi lúc, mọi nơi. Hiện nay tôi đã thuộc rất nhiều bài và tôi sẽ tiếp tục học múa, hát để giữ được những nét văn hóa truyền thống của dân tộc Lự”

     Vòng xòe của dân tộc Lự là không gian văn hóa để cho mọi người vui vẻ sau những ngày lao động mệt nhọc. Tiếng trống, rộn rã như níu kéo con người đến gần nhau hơn. Cả khách và chủ cùng tham gia trong vòng xòe, không hạn chế số lượng. Nhịp điệu đơn giản, âm thanh vui nhộn lập đi, lập lại mà làm cho lòng người xao xuyến, bịn dịn.  Ông Nguyễn Văn Thuận, chủ tịch UBND xã Bản Hon cho biết: “Hằng năm, chúng tôi tổ chức ngày hội văn hóa các dân tộc với các trò chơi dân gian, các chương trình văn nghệ, các làn điệu dân ca. Ngoài ra, hằng năm, chúng tôi tổ chức ngày hội đại đoàn kết các dân tộc để bà con gìn giữ được nét đẹp văn hóa dân tộc.”

     Các làn điệu dân ca, dân vũ Lự được dân gian chắt lọc, gọt giũa từ ngàn đời. Vì thế, nó là món ăn tinh thần không thể thiếu trong đời sống của cộng đồng người Lự và luôn được các thế hệ nâng niu, trân trọng./.