Chóh ga lôộc tơợ c’moo 2000, xang bắc c’moo pa dưr pa xớc bhứah liêm, xoọc pr’loọng đông anoo Giàng Seo Tráng, cóh vel Lả Dì Thàng, chr’val Tả Van Chư, chr’hoong Bắc Hà, tỉnh Lào Cai ơy vêy lấh 200 t’nơơm ga lôộc Tả Van, ga lôộc Hậu lâng ga lôộc Tam Hoa. Tơợ c’moo 2018, pr’loọng đông anoo t’bhlâng chóh bhrợ pa xoọng 0,5 ha Vát cánh đhị dứp tơơm ga lôộc, zâp c’moo pa chô pa xoọng k’noọ 100 ực đồng tơợ bhiệc pay k’luung. Anoo Tráng moon: “Cát cánh mưy c’moo vêy pa chô k’lung 1 chu, hân đhơ cơnh đêếc doọ vêy k’rang đắh bhiệc pa câl, zên pa câl dal nắc azi cung k’rêệm loom đoọng chóh. zâp c’moo, lấh mơ Cát cánh nắc azi dzợ vêy pa chô têêm ngăn đắh tơơm ga lôộc.”

Đươi bhrợ cơnh bh’rợ âng anoo Tráng, pr’loọng đông amoó Tráng Thị Sở cóh vel Xà Ván Sừ Mần Khang, chr’val Tả Van Chư, chr’hoong Bắc Hà hân đhơ t’mêê chóh, nắc ting bhr’dzang vêy pa chô zên tơợ pa câl ga lôộc lâng cát cánh lâng mơ zên 80 ực đồng đhị mưy c’moo: Amoó Sở moon: “Lêy đhanuôr chóh nắc acu ting ta moóh pa choom, chóh lêy cát cánh nắc liêm choom đhị k’tiếc nâu lâng đơơng chô bh’nơơn liêm dal. Zư lêy tơơm cát cánh nắc tơơm ga lôộc cung vêy pa xoọng dinh dưỡng đoọng dưr váih liêm, nắc lêy liêm buôn bhlâng.”

Đhanuôr cóh k’coong ch’ngai bêl lêy râu liêm choom nắc apêê tin đươi. Ha dang cơnh c’moo 2016, prang chr’val Tsr Van Chư âng chr’hoong Bắc Hà nắc vêy 1ha tơơm zanươu chóh đhị dứp tơơm cha p’lêê, nắc tước đâu ơy pa dưr pa xớc lấh 6 chu. Đoọng zooi zúp đhanuôr pa dưr pa xớc pr’ắt tr’mung tơợ bhiệc chóh tơơm zanươu đhị dứp tơơm cha p’lêê, cán bộ khuyến nông chr’val ta luôn lêy chô tước ooy pr’loọng đông, moon pa choom đhanuôr đắh bhiệc chóh, zư lêy, bơơn bhrợ. anoo Trần Văn Sơn, cán bộ khuyến nông chr’val Tả Van Chư, chr’hoong Bắc Hà đoọng năl: “Lấh mơ k’đươi moon đhanuôr pa dưr pa xớc k’tiếc chóh, pa dưr thu nhập nắc azi cung moon pa choom đhanuôr đắh bhiệc lêy ga lọp nilong, bhrợ t’boọng lâng chóh. xang bêl dưr m’bhộc váih nắc azi pa choom đhanuôr bhiệc bón thúc đoọng ha tơơm chr’nóh lâng cr’chăl lêy bơơn bhrợ.”

Xoọc prang chr’hoong Bắc Hà, tỉnh Lào Cai vêy lấh 100 hécta k’tiếc chóh tơơm zanươu, 1/3 ooy đợ nâu bơơn chóh pazưm đhị dứp tơơm cha p’lêê, pazưm lấh mơ nắc cóh zâp chr’val Tả Van Chư, Lùng Phình, Lùng Cải. Xay moon ooy bh’rợ nâu, t’coóh Nguyễn Xuân Giang, trưởng phòng Nông nghiệp lâng pa dưr pa xớc vel bhươl chr’hoong Bắc Hà, tỉnh Lào Cai đoọng năl: “Chóh tơơm cha p’lêê đenh c’moo nắc cr’chăl lêy bhrợ tr’nơợp tơợ 3-5 c’moo nắc chóh pa xoọng tơơm zanươu liêm choom đươi dua k’tiếc, pay đệ băn đenh, zúp đhanuôr pa dưr thu nhập. ooy cr’chăl zư lêy tơơm zanươu nắc cung zư lêy tơơm ga lôộc, liêm chr’nắp bhlâng.”

Chóh tơơm zanươu cóh dứp tơơm chr’nóh cha p’lêê ơy bhrợ t’váih mưy c’lâng lướt t’mêê đắh pa dưr pa xớc pr’ắt tr’mung cóh k’coong ch’ngai Bắc Hà, tỉnh Lào Cai. Bhiệc bhrợ nâu cắh mưy chrooi pa xoọng zư lêy zâp râu tơơm zanươu chr’nắp nắc dzợ zúp đhanuôr bơơn lêy c’lâng dưr zi lấh đha rứt, bhrợ cha k’van liêm chr’nắp cóh vel đông./.

Trồng dược liệu dưới tán cây ăn quả -  cách “Lấy ngắn nuôi dài” hiệu quả ở vùng cao Lào Cai

                                                                                                 (PV An Kiên)

Dược liệu được xác định là một trong những loại cây trồng mũi nhọn ở vùng cao Lào Cai. Những năm gần đây, mô hình “lấy ngắn nuôi dài” bằng cách trồng cây dược liệu xen kẽ dưới tán cây ăn quả bước đầu đã cho kết quả khả quan.

Trồng mận từ năm 2000, sau nhiều năm phát triển mở rộng, hiện gia đình anh Giàng Seo Tráng, ở thôn Lả Dì Thàng, xã Tả Van Chư, huyện Bắc Hà, tỉnh Lào Cai đã có trên 200 gốc mận Tả Van, mận Hậu và mận Tam Hoa. Từ năm 2018, gia đình anh tiếp tục tăng gia bằng cách trồng xen 0,5 ha Cát cánh dưới tán mận, mỗi năm cho thu thêm gần 100 triệu đồng từ thu hoạch củ. Anh Tráng nói: “Cát cánh 1 năm cho thu củ 1 lần nhưng không phải lo về đầu ra cho sản phẩm, giá thành cao nên chúng tôi cũng yên tâm để trồng. Hàng năm, ngoài Cát cánh thì chúng tôi vẫn có thu nhập ổn định từ cây mận.”

Áp dụng mô hình tương tự như anh Tráng, gia đình chị Tráng Thị Sở ở thôn Xà Ván Sừ Mần Khang, xã Tả Van Chư, huyện Bắc Hà dù mới trồng, nhưng cũng bước đầu có thu nhập từ cả mận và cát cánh với mức khoảng 80 triệu đồng/năm. Chị Sở chia sẻ: “Thấy bà con trồng thì mình cũng học hỏi làm theo, trồng cát cánh thì thích hợp đất này và cho kinh tế hiệu quả. Mình chăm cây cát cánh thì cây mận cũng có thêm dinh dưỡng để phát triển, nên rất thuận lợi.”

Người vùng cao một khi tận mắt thấy hiệu quả, họ sẽ tin. Nếu như năm 2016, toàn xã Tả Van Chư của huyện Bắc Hà chỉ có 1 ha dược liệu dưới tán cây ăn quả, thì đến nay đã phát triển lên gấp 6 lần. Để hỗ trợ người dân phát triển kinh tế từ việc trồng cây dược liệu dưới tán cây ăn quả, cán bộ khuyến nông xã thường xuyên đến tận hộ gia đình, cầm tay chỉ việc, hướng dẫn bà con về kỹ thuật gieo trồng, chăm sóc, thu hoạch. Anh Trần Văn Sơn, cán bộ khuyến nông xã Tả Van Chư, huyện Bắc Hà cho biết: “Ngoài vận động bà con phát triển diện tích nâng cao thu nhập thì chúng tôi cũng hướng dẫn bà con kĩ thuật phủ nilong, đục lỗ và xuống giống. Sau khi cây mọc mầm thì chúng tôi hướng dẫn bà con giai đoạn bón thúc cho cây và giai đoạn xuống củ.”

Hiện, toàn huyện Bắc Hà, tỉnh Lào Cai có trên 100 héc ta diện tích trồng cây dược liệu; 1/3 trong số đó được trồng xen kẽ dưới tán cây ăn quả, tập trung chủ yếu ở các xã Tả Van Chư, Lùng Phình, Lùng Cải. Đánh giá về mô hình này, ông Nguyễn Xuân Giang, Trưởng phòng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn huyện Bắc Hà, tỉnh Lào Cai cho biết: “Trồng cây ăn quả lâu năm thì trong giai đoạn kiến thiết ban đầu từ 3-5 năm thì trồng thêm cây dược liệu tăng thêm hiệu quả sử dụng đất, lấy ngắn nuôi dài giúp bà con tăng thu nhập. Trong quá trình chăm sóc cây dược liệu thì cũng chăm sóc cho cây mận luôn thì đó là một trong những lợi ích kép.”

Trồng cây dược liệu dưới tán cây ăn quả đã mở ra một hướng đi mới trong phát triển kinh tế nông nghiệp của vùng cao Bắc Hà, tỉnh Lào Cai. Cách làm này không chỉ góp phần bảo tồn các loại dược liệu quý mà còn giúp người dân tìm thấy cơ hội thoát nghèo, làm giàu trên chính mảnh đất quê hương./.