Câu lạc bộ Dân ca - Dân vũ chr’val Tà Bhing, chr’hoong Nam Giang năc mưy bh’rợ cơnh đâu:

Câu lạc bộ Dân ca - Dân vũ chr’val Tà Bhing, chr’hoong k’coong ch’ngai Nam Giang bhrợ pa dưr tơợ c’moo 2013. Tươc đâu ơy vêy 20 cha nặc ting pâh bhrợ lâng zâp ruuh c’moo. Ooy câu lạc bộ, zâp ngai zêng vêy đợ râu choom ta bach âng đay cơnh chi ơh lâng bhrợ tr’coọ xa nưl; hat pr’hat acoon coh, bhrợ bh’nooch, ba booch; múa tân tung da dặ...

Zâp c’xêê, bêl t’ngay chủ nhật lưch tuần âng c’xêê, zâp apêê coh câu lạc bộ ting pâh liêm zâp đhị đông văn hoá vel đoọng đh’rưah lêy pa choom đợ pr’múah pr’hát acoon coh. Râu chr’năp lâh mơ ooy câu lạc bộ nâu năc k’rong pa zưm zêng đợ apêê chăp kiêng văn hoá, pr’hat xa nưl ty chr’năp. Đợ râu pa choom bhrợ tơợ ba buôn tươc k’đhạp zêng vêy apêê t’cooh vel, nghệ nhân pa choom đoọng liêm ta nih. Anoo Pơ Loong Phước, manưih k’đhơợng bhrợ câu lạc bộ Dân ca - Dân vũ chr’val Tà Bhing đoọng năl:

 “C’la cu tơợ p’niên chăp kiêng văn hoá âng manưih Cơ Tu. Đợ râu liêm chr’năp ta zư đợc ahêê lêy zư pa liêm. Tr’coọ xa nưl, pr’hat âng Cơ Tu zêng pr’hay. Ooy pr’ăt tr’mung căh choom căh vaih xa nưl chiing cha gâr, khèn... ha dang căh vêy năc lêy bil văn hoá. Nâu cơy apêê nghệ nhân choom bhrợ chi ơh cung căh bâc, tu cơnh đêêc lang p’niên lêy zư pa dưr lâh”.

Bhling Cảnh - mưy manưih coh câu lạc bộ nâu ta luôn t’bhlâng ta mooh pa choom, pa dưr c’năl bh’rợ ooy đăh bh’nooch, ba booch. Tơợ p’niên, Cảnh pa bhlâng chăp kiêng đợ pr’múa pr’hát âng acoon coh đây. Bêl chr’val Tà Bhing bhrợ pa dưr câu lạc bộ Dân ca - Dân vũ, năc a’đoo ting zươc moot:

 “Tơợ p’niên acu chăp kiêng pr’hat Cơ Tu. Xơợng a’ma hát pr’hay lâng chr’năp acu chăp kiêng. Moot ooy câu lạc bộ Dân ca - Dân vũ acu bơơn pa choom đăh pr’hat ba boóch. Acu kiêng bâc pr’zợc p’niên k’rang lêy lâh mơ đợ râu chr’năp liêm âng acoon coh đay”.

Zâp c’xêê, câu lạc bộ Dân ca - Dân vũ chr’val Tà Bhing vêy chô pa zưm ặt bhrợ đh’rưah, âng đơơng đợ pr’hát ba booch, bh’nooch đoọng pa choom ha pêê p’niên lêy pa choom. Câu lạc bộ dzợ nặc c’bhuh bha lâng đăh pr’hat xa nưl âng chr’val pâh chi ơh zâp bêl vaih bhiệc bhan ga măc đhị vel đông căh cậ g’luh Tết ty... Bhiệc p’căh ooy acoon manưih, văn hoá ty âng Cơ Tu xoọc vêy bhrợ k’rơ lâng liêm choom. Ting cơnh t’cooh Hôih Coi, manưih năl liêm ghit ooy đăh Văn hoá coh chr’val Tà Bhing, chr’hoong Nam Giang: Zêng lêy zâp pr’hat ba booch, bh’nooch Cơ Tu zêng liêm tr’đăn lâng pr’ăt tr’mung đhanuôr cơnh hát hơnh deh bơơn bhrợ, hát ooy tr’kiêng j’nưih n’đil căh cậ pr’ăt tr’mung pr’loọng đông:

 “Zêng đợ pr’hat xa nưl căh cậ đăh taanh dzặc... năc đợ râu chr’năp tu âng manưih Cơ Tu. Ooy câu lạc bộ Dân ca - Dân vũ acu ta luôn pa choom đoọng ha pêê pr’zợc đăh bhiệc t’taanh, bhrợ tr’coọ xa nưl, bh’noóch ba boóch, chiing cha gâr. Acu hơnh vêy bâc p’niên choom chi ơh. Acu t’bhlâng pa choom đoọng ha pêê bâc lâh dzợ”.

12 chr’val, thị trấn coh vel đông chr’hoong Nam Giang zêng bhrợ pa dưr câu lạc bộ Dân ca - Dân vũ, t’pâh k’ha riêng apêê moot bhrợ đhị zâp ruuh c’moo. Bhiệc bhrợ pa dưr zâp câu lạc bộ Dân ca - Dân vũ căh nặc mưy đhị ặt bhrợ đăh văn hoá tinh thần, năc dzợ pa zưm lâng pa dưr pa xớc du lịch vel bhươl, bhrợ pr’đơợ đoọng đhanuôr vêy pa xoọng zên. Tơợ đêếc chrooi pa xoọng bhrợ pa dưr pr’ăt tr’mung coh vel đông. T’cooh Briu Thương, Giám đốc HTX Du lịch g’nưm ooy đhanuôr Cơ Tu chr’hoong Nam Giang: Đhị râu lươt moot cơnh xoọc đâu, bâc râu văn hóa chr’năp liêm ty âng đhanuôr zâp acoon coh đhị vel đông chr’hoong cung vêy bil pât. Bhiệc bhrợ pa dưr zâp CLB Dân ca - Dân vũ căh mưy đoọng ặt bhrợ văn hóa tinh thần năc dzợ bhrợ pa dưr du lịch vel bhươl, bhrợ pa chô zên ha đhanuôr:

 “Moon zr’nưm, câu lạc bộ Dân ca - Dân vũ Tà Bhing ting pâh bhrợ ooy HTX Du lịch liêm choom. Ha bêl k’đươi moon năc apêê cung pâh bhrợ. Acu rơơm câu lạc bộ zư lêy lâng pa dưr lâh mơ. Apêê đoo năc đợ apêê bhrợ đoọng ha lang p’niên chăp kiêng văn hoá Cơ Tu, ting pâh bhrợ bâc lâh”.

Ting cơnh t’cooh Trần Ngọc Hùng, Trưởng phòng Văn hoá chr’hoong Nam Giang, tỉnh Quảng Nam: K’noọ tươc đâu, chr’hoong t’bhlâng xay bhrợ Nghị quyết 1719 âng Thủ tướng Chính phủ, ooy đâu vêy Dự án 6 lâng Tiểu dự án 2 đăh pa dưr lâng zư lêy văn hoá ty âng đhanuôr zâp acoon coh pa zưm lâng pa dưr pa xớc du lịch đoọng k’rong bhrợ pa dưr cung cơnh pa choom zâp apêê pa bhrợ đăh văn hoá dzợ p’niên:

“Ooy 10 c’moo hanua, chr’val Tà Bhing năc vel đông pa bhrợ k’rơ bhlâng, câu lạc bộ bhrợ bh’noóch-prá pr’ma âng apêê căh mưy đoọng zư lêy năc dzợ pa dưr đoọng đăh bh’rợ du lịch. Xoọc đâu, azi xoọc bhrợ pa dưr bh’rợ vel bhươl du lịch g’nưm ooy đhanuôr đhị tổ dân phố Đồng Râm, bhrợ pa dưr 2 câu lạc bộ chiing cha gâr lâng đàn tính - hát Then âng manứih Tày, Nùng. Cr’chăl nâu a’tôh t’bhlâng pa dưr pa xớc, bhrợ pa xoọng zâp câu lạc bộ Dân ca - Dân vũ coh zâp vel đông, đoọng zư pa dưr lâh mơ đợ râu chr’năp văn hoá ty”./.

BẢO TỒN VĂN HOÁ QUA CLB DÂN CA - DÂN VŨ

Dân ca - Dân vũ là loại hình văn hóa truyền thống có từ lâu đời, là sản phẩm tinh thần ngợi ca về cuộc sống, tâm hồn con người, cảnh vật thiên nhiên... Thế nhưng, dưới sự tác động của xu thế hội nhập, Dân ca - Dân vũ của các dân tộc dần bị mai một. Các giá trị văn hóa Dân ca - Dân vũ của đồng bào các dân tộc thiểu số ở vùng miền núi tỉnh Quảng Nam cũng chịu sự ảnh hưởng như thế.

Thời gian qua, bằng nhiều giải pháp khác nhau, các địa phương miền núi Quảng Nam đã nỗ lực khôi phục và bảo tồn các giá trị văn hóa này. Trong đó, phải kể đến vai trò quan trọng của các câu lạc bộ Dân ca - Dân vũ trong việc giữ gìn nét văn hóa truyền thống của đồng bào Cơ Tu. Câu lạc bộ Dân ca - Dân vũ xã Tà Bhing, huyện Nam Giang là một điển hình như thế.

Câu lạc bộ Dân ca - Dân vũ xã Tà Bhing, huyện miền núi Nam Giangthành lập từ năm 2013. Đến nay, đã có 20 thành viên tham gia với đủ mọi lứa tuổi. Ở câu lạc bộ, mỗi người có một thế mạnh riêng như chơi và chế tác nhạc cụ; hát dân ca, hát lý - nói lý; múa tâng tung za zá…

Hàng tháng, vào ngày chủ nhật cuối tuần của tháng, các thành viên trong câu lạc bộ có mặt đông đủ tại nhà văn hoá thôn để cùng nhau tập luyện những điệu múa, bài dân ca. Điều đặc biệt ở câu lạc bộ này là tập hợp tất cả những người yêu văn hóa, văn nghệ truyền thống. Những bài tập từ đơn giản đến phức tạp đều được các già làng, nghệ nhân chỉ vẽ tận tình. Anh Pơ Loong Phước, Phụ trách câu lạc bộ Dân ca - Dân vũ xã Tà Bhing cho biết: Ngày mới ra mắt, chúng tôi mời những người cao tuổi, già làng trong xã về để dạy lại cho các thành viên. Câu lạc bộ hoạt động đều đặn, nhất là vào dịp lễ hội lớn của xã, huyện càng tập luyện và tham gia nhiều hơn:

 “Bản thân tôi từ nhỏ vốn rất đam mê văn hoá truyền thống của người Cơ Tu. Những giá trị tốt đẹp được lưu truyền từ thời ông cha mình phải cố gắng gìn giữ. Nói chung, nhạc cụ hay dân ca Cơ Tu đều rất hay và ý nghĩa. Trong cuộc sống nếu không có những tiếng trống, tiếng chiêng hay khèn... thì xem như văn hoá truyền thống Cơ Tu cũng không còn. Bây giờ các nghệ nhân biết đàn hát cũng không còn nhiều, vì thế, thế hệ hệ trẻ ngày nay phải có trách nhiệm bảo tồn và phát huy hơn nữa”.

Ở huyện miền núi Nam Giang, văn hóa - văn nghệ quần chúng là món ăn tinh thần không thể thiếu của đồng bào dân tộc thiểu số. Không còn những buổi tập hát, tập múa nhỏ lẻ như trước đây, hiện nay, hầu hết các xã trên địa bàn huyện Nam Giang đã thành lập các câu lạc bộ Dân ca - Dân vũ. Đây là nơi tập luyện, ươm mầm cho nhiều thế hệ trẻ kế tục văn hóa truyền thống. Câu lạc bộ Dân ca - Dân vũ xã Tà Bhing thường xuyên tập huấn cho thế hệ trẻ các bài Dân ca - Dân vũ truyền thống, đồng thời trao đổi với nhau những bài hát mới. Bhling Cảnh - thành viên câu lạc bộ luôn cố gắng học hỏi, trau dồi kiến thức về những điệu lý, câu hát lý. Từ nhỏ, Cảnh đã say mê với những điệu múa, bài dân ca của dân tộc mình. Khi xã Tà Bhing thành lập câu lạc bộ Dân ca - Dân vũ, cô gái này hăng hái đăng ký tham gia:

 “Từ nhỏ tôi rất yêu thích dân ca Cơ Tu. Nghe bố hát rất hay và có nhiều ý nghĩa trong đó nên rất tò mò và thích thú. Tham gia trong câu lạc bộ Dân ca - Dân vũ tôi được học thêm về cách hát dao duyên, hát lý - nói lý. Tôi mong muốn có nhiều bạn trẻ Cơ Tu quan tâm hơn về những giá trị truyền thống tốt đẹp của dân tộc mình”.          

Hàng tháng, câu lạc bộ Dân ca - Dân vũ xã Tà Bhing tổ chức sinh hoạt hoạt cộng đồng, đem những bài dân ca, điệu nói lý - hát lý ra để thế hệ sau có thể học hỏi. Câu lạc bộ còn là lực lượng chính của đội văn nghệ xã nhà trình diễn vào các dịp lễ hội lớn tại địa phương hay dịp Tết cổ truyền... Việc quảng bá hình ảnh về con người, văn hóa truyền thống Cơ Tu đang được thực hiện tích cực và ngày càng có hiệu quả. Theo ông Hôih Cooi, người am hiểu văn hóa Cơ Tu ở xã Tà Bhing, huyện Nam Giang: Hầu hết các điệu nói lý, hát lý trong kho tàng dân ca Cơ Tu đều rất gần gũi với cuộc sống đời thường như hát mừng được mùa, hát về tình yêu đôi lứa hay cuộc sống gia đình:

 “Tất cả các làn điệu dân ca hay nghề thổ cẩm, đan lát... đều là những giá trị truyền thống đặc trưng của người Cơ Tu. Trong câu lạc bộ Dân ca - Dân vũ tôi thường xuyên chỉ dạy cho các bạn trẻ về cách đan lát, chế tác nhạc cụ, cách hát lý - nói lý hay đánh trống chiêng. Tôi mừng vì hiện có nhiều bạn đam mê và chơi được nhiều nhạc cụ. Tôi vẫn tiếp tục truyền dạy cho các bạn trẻ, chứ không thể để những giá trị văn hoá truyền thống mất đi được”.

12 xã, thị trấn trên địa bàn huyện Nam Giang đều đã thành lập câu lạc bộ Dân ca - Dân vũ, thu hút hàng trăm thành viên ở mọi lứa tuổi tham gia. Việc thành lập các câu lạc bộ Dân ca - Dân vũ không chỉ là nơi sinh hoạt văn hóa tinh thần mà còn gắn với phát triển du lịch cộng đồng, tạo nguồn thu nhập cho nhiều người. Từ đó góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội của địa phương. Theo ông Briu Thương, Giám đốc HTX Du lịch dựa vào cộng đồng Cơ Tu huyện Nam Giang: Dưới sự tác động của xu thế hội nhập, nhiều giá trị văn hoá truyền thống của đồng bào các dân tộc trên địa bàn huyện có phần nào đó mai một. Việc thành lập các câu lạc bộ Dân ca - Dân vũ không chỉ là nơi sinh hoạt văn hóa tinh thần mà còn gắn với phát triển du lịch cộng đồng, tạo nguồn thu nhập cho nhiều người:

 “Nói chung, câu lạc bộ Dân ca - Dân vũ Tà Bhing tham gia cho HTX Du lịch rất tích cực. Cần bất cứ ngày nào, giờ nào mọi người cũng luôn sẵn sàng. Tôi mong câu lạc bộ luôn duy trì và ngày càng phát huy hơn nữa. Đây là nhân tố quan trọng để kích hoạt niềm đam mê cho các bạn trẻ Cơ Tu, để các bạn tích cực tham gia, cùng nhau bảo tồn văn hoá truyền thống của dân tộc mình”.

Theo ông Trần Ngọc Hùng, Trưởng phòng Văn hoá huyện Nam Giang, tỉnh Quảng Nam: Tới đây, huyện tiếp tục triển khai thực hiện Nghị quyết 1719 của Thủ tướng Chính phủ, trong đó có Dự án 6 và Tiểu dự án 2 về phát huy và bảo tồn văn hóa truyền thống của đồng bào các dân tộc thiểu số gắn với phát triển du lịch để đầu tư phục dựng cũng như đào tạo các nguồn nhân lực văn hóa trẻ:

 “Trong 10 năm qua, xã Tà Bhing là địa phương hoạt động mạnh nhất, câu lạc bộ hát lý - nói lý của họ không chỉ để bảo tồn mà còn phục vụ cho hoạt động du lịch dựa vào cộng đồng. Hiện, chúng tôi đang xây dựng đề án làng du lịch dựa vào cộng đồng tại tổ dân phố Đồng Râm, thành lập 2 câu lạc bộ cồng chiêng và đàn tính - hát Then của người Tày, Nùng. Thời gian đến tiếp tục phát triển, thành lập thêm các câu lạc bộ Dân ca - Dân vũ ở các thôn, để thực hiện việc bảo tồn và phát huy những giá trị văn hoá truyền thống”./.