Phính pẹ mìu miền ziêm Sa Pa guyền ziều 30 hnoi

          30 hnoi tuz mảng bez hnoi cồng pâu khzăm hải tói kếu múa tỏi phính pẹ mìu miền ziêm Sa Pa.  Coz làn cú, làn mả, làn tỏ lổng khzá tzấu tzéng coz tháo lui hấu duổi kếu bển coz nhủng kuaz pun chà tình nhản dờ hấy. Miên chảng bez phiếu plieoz, bển tzàng puaz ziêm tzía hnoi dờ hấy, tái tủng, tái chá liều bển bổm hnáng síp muẩn ồng thái.

          Pongz 3 nom tzèng hổ 30 hnoi, plièo tziêuz kênz 3 gòa haoz mai tuôiz, 3 tìu hung, pluất dểnh coz nom plièo coz, ziêm cờ nhủa plieoz plất khzuất tồm kènh, chuổng nải ziệt làn miền lổng pluật đao canz  pluất quyaz tồm kènh kếu nhniêuz hnăm tzủn coz tìu mayz xiểu mình can lồ nhnáng, sèng nhnáng chà tình tzíp coz tìu xiểu, chiều ziệt nom zèng nhnáng òn lọ, hồng phuz. Hít pluất pả khzuất cờ nhỉa, plièo tziêuz nanz 3 toz haoz kếu cờ nài pháp mình quảng ziêm tài pham khzá chaoz can húng bụa hnoi đót. Hít pluất pả plieoz, plièo tziêuz phai bez miền tzấu lẩy ziêm chà tình nhía ziệt nom chui, tò can ziệt viênz mhâyz, ziệt nom che cháo, 3 tìu hung tháo chà tình nhây lình hểu blièo vuồn, cờ mẹ vuồn, tào xanh duấn chuổng kếu chà tzình tzíp sèng nhnáng. Ông Má A Lồng, tổ 3, phường Hàm Rồng, thị xã Sa Pa, pun hiuz:

          “Hít tháo chà tình nhây lình, plièo tziêuz síp hểu vuồn, lổng pủa dảo coz nom khzụ nghim, cờ mẹ ziêm lình pâuz hnăng cờ mẹ, blièo nhây vuồn an pịa chui liều nhía duấn plieoz chuổng kếu chà tình tzíp dờ hấy. Duấn tháo plieoz, sẽ hểu vuồn thim ziệt dủn ziêm tồm kènh, hểu pả  nom chui sẽ tuz an pháo plièo tziêuz nhây cờ ngải cha. Gang 3 hnoi lỉu dờ hấy khzính tzoz chui zỉa lổng”

          Ói làm tháo lùng mhuống 30 hnoi bez khzàm làn miền tzuaz hải.  Vuổi nayz hít bez tháo tzèng hổ tzông zùa tzông liều kếnh pháo miền tìa síp muẩn ồng thái. Plièo tziêuz tzoz ziệt viênz mhâyz khzíp hung kếu ziệt nom ziều hóa tang tzíu guyang, nom ziều hóa tangnayz sẽ tuz tzíu guyang 3 hnoi 3 muẩn. Chuổng kếu nải, plièo tziêuz sẽ tzấu ziệt bổm hnáng muẩn ồng thái duấn tzíp dờ hấy kếu  chà tình. Gang nải, tzấu ziệt bổm hnáng  muẩn có ziểu, hầu chế tháo chuổng dẻo, khzênh coz tìu lống hải, khzuất tzòi khzuất lụ, vản tìu xiểu…

          Có Hạng A Dinh, ziêm tổ 3, phường Hàm Rồng, thị xã Sa Pa, Lào Cai sanhz pun hiuz:

          “Ỳ nhnáng zia nhây chà tình hả bển đảng coz nhủng kuaz liều tzíp dờ hấy chuổng kếu coz chà tình hnăng sèng lui sèng hấu, che tủng liều tái muẩn ồng thái kếu có ziểu hầu chế tháo chuổng dẻo khzun kếu chà tình. Quýa sèng nhnáng bez ói chà tình ziêm cố tháo lún, tòn chuôiz lống hênz, mayz pút pẻnh kếu cờ mẹ puôngz lảm, nhàn puông bụa, tào xanh che áp puôngz zồ”

          Puẩn khziếm hải ziêm 30 hnoi, nải bez phàn thiuz miền tìa kếu tzâuz nét ziêm miền tìa. Liều tzấu nayz puẩn công plièo tziêuz tzụ cắt ziệt khoiz sèng tzâyz  liều thiuz lồ miền tía, kênz ziệt nom che cóng  duổi, cắt chè cang, khzun plê ziêm chè cang nét pháo khoiz sèng tzâyz. Phính pẹ mìu miền ziêm Sa Pa nhây lẩy thiuz miền tìa lẩu tuz tzấu hít lám quyaz sèng nhnáng, liều chiều phuz, tzíp coz tìu xiểu. Hít thiuz miền tìa pả, pongz 3,4 nom tzèng hổ múa tỏi sẽ tò can mình tzoz sèng vuôm  kếu nhniêuz hnăm tzíp sèng lụ, chiều coz tìu xiểu pun chà tình, liều ziệt nhnáng bluỷnh hò, giéo phái, tzấu nhản mài xiêu, cờ mẹ puôngz lảm, nhàn puôngz bụa, tào xanh puôngz zồ. Ông Má A Lồng, tổ 3, phường Hàm Rồng, thị xã Sa Pa pun hiuz thim:

          “Tzấu pả coz nhủng công , ziêm hnoi sèng 1tháo sành pham, coz làn miền ziêm chà tình mayz tuz mình hayz đao cố, khúng khzênh dờ hấy ziêm láng, mayz lổng nhàn, mayz mình khzia… ziêm coz hnoi nayz. Gang 3 hnoi dờ hấy, hít hả phúng ồng thái , múa tỏi khzính tuz mình dẻo khzun. Tzèng hổ dẻo khzun bez can từng pliến tẩy, lẩu bez tháo lỉu tzì há 15”

          Tồng tzuôngz hnăng múa tỏi coz phính miền ziêm tzèng kuaz, dờ hấy laz xì khziếm tói kếu múa tỏi phính pẹ mìu miền. Nayz bez dủn liều coz làn miền ziêm chà tình hít khốn, puồng tỏi, láng tzông chuổng tzùn sành ấy tzấu hản, chiều coz tìu lống duổi ziêm sèng nhnáng./.

Phính Chàn Thái miền nhây ziềm lảm  tzíp dờ hấy ziêm  30 hnoi

          Đảng hít tzấu “xên hươn”, plièo tziêuz tò tzà lao tháo hểu sịp miênz miền  ziêm láng duấn tzấu lẩy pun chà tình. Đảng hnoi khzám hnáng (chan chàn Thái miền nhây lịch cunz 10 hnoi sẽ tháo hnoi khzám hnáng), plièo tziêuz tzoz  tzà lao, ziệt paz tì hịn nòm, ziệt nom dènh, ziệt khzún oz pháo miền tìa ồng thái (hểu tzấu cọ lọ hóng) búa kếu ồng thái  ỳ hnoi phun phaz tzấu “xên hươn”, chuổng nải muẩn ồng thái duấn nhản dờ hấy kếu tòn chuôiz.

          Tháo hnoi khzám hnáng, lùng đom diêuz múa tỏi tái tủng, tủng hô phái tziểu pịa chà tình nhây khzáng. Miền tháo thính plièo tziêuz tzấu lẩy ‘xên hươn” lẩu bez tòn chuôiz phun phaz, hài tzấu công. Tào tủng gang hít vuồn tzụa an ziêm pờ đống bổm, khzuất lỉu tùng oz anhz mài che vuồn tzụa, hnàng tzang an ziêm 2 nom ép khảu (cờ nayz tzàng hnàng tzang), 1 nai tiuz, 1 piền  ò tziz, 1 pêu ò tó , ziệt tào bliẻo tzí… coz nhủng lai khzói, pièng piêuz, lài menh, tòng zuaz… ziêm nải khziếm tzụ mài bẻ sui tzâuz kếu tùng chàng liều sipz miênz miền síp muẩn plièo tziêuz nhây ồng thái (hểu tzấu pỏn phi hươn). Ông Vì Văn Liêm  ziêm Nhả Say láng, Nặm Măn xía, Sông Mã guyển, Sơn La sanhz pun hiuz:

          “ Coz làn miền tháo thính làn sịp miênz miền tzấu lẩy “xên hơn” lẩu bez coz làn miền hiuz đỏ duấn ziềm lảm,  liều kếu tzấu công lống, kếu chà tình. Hài bển bổm hnáng sipz miênz kếu thính sipz miênz miền ziêm hít hít “xên hươn” tháo hít tzấu tzéng coz puẩn công”

          Bổm hnáng bển pả, làn sịp miênz miền  síp muẩn plièo tziêuz nhây ồng duấn hẩu tòn chuôiz nhây ền tzình. Làn sịp miênz miền nayz puânz sâu phiaz búa kếu màn mản hểu coz làn miền hả muất sấy nhây búa ziêm nải phính miền duấn nhản dờ hấy, cunz síp hnăng nải tháo hít lỉu. Síp pả  ziêm tóng tzẳng ồng thái, plièo tziêuz bển ziệt bổm hnáng khờ lểnh ziêm dố sipz “ dồ miênz” (hểu tzấu phi chi phay). Múa tỏi chàn Thái miền congz ziêm nayz lẩy bez coz làn ồng cú thái hả muất sấy lào lẩu tzuổi mảng tẩu pun tòn chuôiz, chiều ồng thái puz phủ pun tòn chuôiz mayz  pút khzuất tẩu tzịa plieoz.

          Plièo tziêuz tồng tzấu bổm hnáng lénh tzình coz làn ồng cú thái hả muất sấy lào mayz pháo tuz plièo lào, tzụ ziêm plièo lào điaz, hểu tzấu phi đin lang, kếu thùn tẩy miênz lẩu cấu mảng vèng sùi ngùng, che tủng, chiều ồng thái bua phuz phủ pun tòn chuôiz zủng úi phát héng. Ông Lò Văn Hiến, ziêm Mường Pia láng, Chiềng Hoa xía, Mường La guyển pun hiuz thim:

          “Xên hươn” ziêm phính miền hô, làn sipz miênz miền sẽ muẩn coz làn ồng cú thái  duấn nhản bổm hnáng dờ hấy lái tòn chuôiz phun paz bển, chiều ồng thái bua puz phủ pun tòn chuôiz bua ziệt nom sèng nhnáng khzạ lệ lống hênz, cành tzuống pun xiêu. Coz phính miền phái cờ hên muẩn ồng cú thái duấn nhản dờ hấy kếu chà tình bez anhz muẩn thùn tẩy miênz, coz coz tào miênz ziêm suông đài liều lénh tzình”

          Làn sịp miênz miền síp pả ziêm plièo lào điaz tồng bez hít plièo tziêuz bển hnáng muẩn có ziểu, múa tỏi ziêm láng tẩy, khzênh tào khzun khzênh plièo tziêuz khzạ lệ lống hến, tzấu nhản tzấu hốp tuz hành vảng. ông Vì Văn Liêm pun hiuz thim:

          “ Hòng nhnáng tháo dờ hấy bez múa tỏi lẩi tzấu “Xên hươn” bez dủn liều tòn chuôiz phun paz cháng tháo ồng cú ,te ma nhây ền tzình. Tài nhể bez dủn liều coz làn xiaz, làn phun lổng gố cô mài tòng zúa, pèng piêuz duấn puaz hung kếu kếnh pháo ồng cú thái. Can múa tỏi chàn Thái miền ói tzấu nhản mài xiêu bez cấu tháo càn nhây ồng cú thái, liều ồng cú thái puz hẩu pun chà tình tòn chuôiz, phun phaz”

          “Xên hươn” bez phính chàn Thái miền nhây ziềm lảm tuz múa tỏi puz tziên ziêm nayz tỏi quayz vuaz tỏi. Nayz tồng bez dủn liều múa tỏi ziêm cô duấn  chuổng tỏi dẻo khzun tzíp dờ hấy, lénh tzình ồng cú thái hả pun tòn chuôiz mài tuz sấy tzẳng hnăng ỳ hnoi kếu chiều pun ziể nom sèng nhnáng khzạ lệ lống hênz, tzấu nhản mài xiêu, sấy tzẳng lẩu òn lọ./.

Kềm mùn ziêm Lào Cai tzíp dờ hấy hnăng hái?

          Kềm mùn nhây dờ hấy, puẩn lẩy tuz tzấu ziêm y hnoi bez 30 hnoi kếu hnoi sành ziết.

          Ziêm coz chà tình phính Kềm mùn (chàn tzây hểu tzấu Dao Tuyển) mài nom miền tìa, ziệt nom miền tìa liều tzẳng ồng thái, ziệt nom miền tìa tzẳng coz tào miênz, cunz coz nhủng công sỉ tzấu nhản, tồng hnăng chiều khạ lệ, coz nhủng công ziêm chà tình. Coz nhủng kuaz tuz plièo tziêuz bển lống, cáo.

          30 hnoi vuaz đom, ìu miền puaz hung kếnh pháo ồng thái lềm zuaz, tiuz, oz, coz nhủng lài khzói liều síp muẩn ồng thái duấn nhản dờ hấy kếu tòn chuôiz.

          Pịa sành ziết đom, gang hít muống hái che gái ziêm hnoi sèng nhnáng, plièo tziêuz tzấu lẩy muẩn coz tào miênz duấn nhản dờ hấy, kuaz kềm vuồm tzà, thiền panz zúa, pièng piêuz, tòng zuaz, nayz nom miền tìa mayz tuz kuaz tzụ mhầy giaoz. Hnăng congz hayz nom chà tình mài miền hả quá tang bez  sẽ mài thim tzía đùn sung kếu lài menh an pháo miền tìa, gang nải plièo tziêuz sipz muẩn coz tào miênz duấn hẩu kếu puz phủ pun chà tình zịêt nom sèng nhnáng  khzạ lệ lống hênz, công tzấu hành vảng, cành tzuống pun xiêu, chà tình hồng phuz. Tzíp nải, coz cha ftình phính ìu miền mình nét coz khoiz tzầy hồng pháo coz tzùng đéng ziêm cờ hên plieoz liều búa kếu coz nhủng bez ziể khzun cuối seng anhz tháo. Tồng ziêm hnoi sành ziết đom, hít síp khoi kènh, làn miền chẳng ziêm chà tình tò đíu ziệt nom zuaz pháo tzái ménh pung kènh, cờ nom zúa  anhz zíp ziệt tìu hào tổng ziêm cờ nhỉa khzènh kha lao, tzấu an tuz ziệt tzanz vuồm tzà kếu ziệt nom đồng khzíp hung, ìu miền hểu tzấu tìn đành, tỏ Chảo Yến ziêm Ngám Xá láng, Nậm Chạc xía, Bát Xát guyển, Lào Cai sanhz pun hiuz, lềm tzuaz kếu Tìn Đành dênh mài muz tói kếu múa tỏi miền màn nhây sấy tzẳng. Nayz bez nhủng lẩy síp pun coz tào miền muất sấy mayz mayz mài plieoz, mayz mài tóng tziểu, mayz mài miền tzẳng liều nìn bua mayz puồng ngỏ, mayz tzấu nhaoz tháo miền đuông tzèng.

          Ìu miền mài lẩy mái sèng vuôm pịa sèng nhnáng hnoi bez hnoi sành ziết đom. Coz chà tình tzụ tzấu lẩy thôz. Can múa tỏi phính ìu miền, đảng hít lổng sèng vuôm bez tzụ puaz hung, puaz tzâyz, thôz  sầu câuz miênz pun lổng sèng vuôm liều ziệt nhnáng mài xiểu, nayz tồng bez dủn lénh tzình sầu câuz miênz, tồng hnăng chiều khzạ lệ, chiều òn lọ ziêm chà tình.

          Kềm mùn ziêm hayz đao  tồng mài ziệt nom mỉu, nom mỉu nayz lẩu bez ziêm tóng kềm cố, phai bez tóng mài đèng con hô ziêm láng. Gang hít síp pả ồng thái, coz tào miênz bez coz chà tình phính kềm mùn sẽ plaiz ziệt làn miền thấy mhiên pun chà tình, tò can coz nhủng kuaz lềm tiuz, oz, tòng zuaz quýa cáp tzấu lẩy ziêm mỉu láng. Tồng ziêm nayz hnoi, múa tỏi tò can đéng hít tzấu lẩy pả sẽ tzuống đéng, xiêuz mảng kềm. Nayz nhủng lẩy mài muz lénh tzình kềm miênz hả lẩu puz hẩu pun múa tỏi láng tzông.

          Phính kềm mùn ziêm Lao Cai sanhz nhây ziềm lảm tzíp dờ hấy tuz puz tziênz quyaz coz pan miền. Nayz bez dủn liều tòn chuôiz phun phaz puồng tỏi, tzíp khzun thim guyền ziều./.