Dôk ti krah đang tiu mtah pla pluă hŏng đang kphê prŏng êbeh 1 ha dôk mtah siam, mboh, ayŏng Hoàng Văn Thủy, alŭ Bằng Sơn, să Ea Pô, kdriêk Čư̆ Jŭt, čar Dak Nông hơ̆k mơak snăk tơdah lač kơ bruă gŏ sang ñu bi hgŭm pla mjing tiu êđăp ênang. 5 thŭn hgŭm, ñu dưi mtô bi hriăm lu hdră mnêč pla mjing leh anăn đang tiu gŏ sang ñu ară anei dôk pla mjing hlue hnơ̆ng čuăn Viet GAP. Hgŭm mkra mjing hlue hdră, gŏ sang ñu ăt dưi mâo êpul hgŭm bruă, anôk bruă duh mkra đru hbâo pruê, êa drao gang mkhư̆ mnơ̆ng ngă, kdrăp mnơ̆ng čiăng êdi. Kyua anăn, hlăm dŭm thŭn êgao, đang tiu gŏ sang ñu djăp dŭm hnơ̆ng čuăn kơ klei mkra mjing êđăp ênang. Mbĭt hŏng klei kjăp mơ̆ng đang boh kroh, boh tŭ bruă duh mkra ăt klă mngač tơdah grăp ton mnơ̆ng dhơ̆ng dưi mâo thiăm mơ̆ng 1 êklăk 5 êtuh êbâo - 3 êklăk prăk mkă hŏng ênoh ba chĭ:

“Boh tŭ jing amâo đei mâo ôh klei amâo myun kơ klei mnơ̆ng ngă, klei djiê pral, êmưt ƀiă, thâo klei amâo myun mơ̆ng klei mnơ̆ng ngă kơ ana tiu leh anăn hdră thâo kral, kriê dlăng tiu, leh anăn hdră kriê dlăng klei mnơ̆ng ngă snăn pô mâo klei thâo, ana kyâo ăt djăp hnơ̆ng mkra mjing hĭn.”

Ăt dưi ƀuh klei tŭ mơ̆ng hdră mkra mjing, mnuih ƀuôn sang pla mdiê ti să Dak Drông, kdriêk Čư̆ Jŭt, čar Dak Nông mkŏ mjing sa êpul hgŭm bruă Nông Phú. Đỗ Hàn Phú, Khua êpul hgŭm bruă brei thâo, bruă hgŭm hlăm êpul hgŭm bruă đru kơ mnuih ƀuôn sang bi mlih klei mĭn mkra mjing leh anăn dưi yua mjeh mdiê jăk hĭn, hdră pla mjing jăk hĭn. Kyua anăn, hnơ̆ng boh mnga lu, boh tŭ ăt jăk hĭn leh anăn mnuih ƀuôn sang amâo lŏ răng răng ôh kơ ênoh amâo hơĭt, phung blei kpĭ ênoh. Msĕ si hnơ̆ng mdiê lu amâo dưi mkăp kơ dŭm anôk bruă duh mkra. Mkra mjing hlue hdră klă sĭt jing knhuang êdah êdi kơ bruă mkra mjing mdiê ti să krĭng taih kbưi anei leh anăn tă hdră êpul hgŭm bruă srăng lŏ dơ̆ng pŏk mkar mkŏ mjing, ba čhĭ kơ lu mta mnơ̆ng dhơ̆ng lŏ hma mkăn, amâo djŏ knŏng hjăn mdiê ôh:

“Êlâo kơ mnuih ƀuôn sang srăng ƀuh mnơ̆ng dhơ̆ng pô dưi ba čhĭ jăk hĭn hŏng ênoh yuôm hĭn, phung blei amâo kpĭ ênoh ôh. Dưi lač, mnuih ƀuôn sang mâo klei thâo săng, mâo klei mkra mlih čiăng mđĭ mkra mjing.”

           Đỗ Duy Nam, K’iăng Khua adŭ bruă lŏ hma leh anăn mđĭ kyar krĭng ƀuôn sang kdriêk Čư̆ Jŭt, čar Dak Nông brei thâo, bruă mđĭ kyar mkra mjing hlue hdră ngă leh, leh anăn dôk ngă đru mđĭ ênoh yuôm mnơ̆ng dhơ̆ng lŏ hma ti kdriêk. Dŭm êpul bi hgŭm, êpul hgŭm bruă dôk mjêč bi mklă bruă klam jing kban mkŏ plah wah mnuih ƀuôn sang hŏng anôk bruă duh mkra leh anăn Knŭk kna. Lu mta mnơ̆ng dhơ̆ng ară anei ngă leh dŭm hnơ̆ng čuăn mơ̆ng dŭm ala čar blei lu msĕ si Mi, Japon leh anăn dŭm ala čar Ơ Rôp:

“Bruă hlue ngă hdră bi hgŭm snăn ba dŭm ênoh tŭ dưn kơ bruă duh mkra. Tal sa kơ hnơ̆ng jăk mnơ̆ng dhơ̆ng snăn bi mklă klei bi hgŭm anei dŭm gŏ êsei mnuih ƀuôn sang, phung bi hgŭm dưi mâo klei hriăm mjuăt, bi trông klei thâo leh anăn hlue ngă hlue si hdră mnêč mơ̆ng anôk bruă bi hgŭm. Đr mđĭ klei thâo mnuih ƀuôn sang, mơ̆ng anăn đru mđĭ bruă mnơ̆ng dhơ̆ng êlam hĭn, jăk hĭn.”

Hŏng klei găl kơ lăn ala, yan adiê leh anăn ênhă, čar Dak Nông bi mklă lŏ hma jing sa hlăm dŭm bruă duh mkra phŭn. Nguyễn Thị Tình, K’iăng Khua Êpul hgŭm ƀĭng ngă lŏ hma čar Dak Nông brei thâo, čiăng mđĭ lar klei găl, bruă mkŏ mjing dŭm krĭng lŏ hma jăk hŏng dŭm hdră bi hgŭm kjăp plah wah mnuih ƀuôn sang hŏng dŭm anôk bruă duh mkra hlăk mâo bruă Đảng čar, Knơ̆ng bruă sang čư̆ êa čar Dak Nông mđing dlăng:

“Mơ̆ng bruă Đảng čar truh kơ Knơ̆ng bruă sang čư̆ êa čar mâo leh lu klei gĭt gai bruă anei. Hlăm boh phŭn lŏ mkra mlih bruă lŏ hma snăn ăt bi mklă ba klei bi hgŭm čiăng mjing krĭng pla mjing kjăp pioh kơ bruă mkra mjing, ba čhĭ kơ ala tač êngao êdei anei.”

Bi hgŭm mkra mjing hlue hdră ngă leh, leh anăn dôk đru mđĭ hnơ̆ng jăk ênoh yuôm mnơ̆ng dhơ̆ng lŏ hma ti čar Dak Nông mâo dŭm hdră mkra mjing anei jing dŭm êpul bi hgŭm, êpul hgŭm bruă. Năng mơak jing leh êbeh 10 thŭn hlue ngă Hdră bhiăn êpul bi hgŭm bruă, dŭm êpul hgŭm bruă ti čar Dak Nông mâo knhuang đĭ kyar ktang. Truh ară anei, kluôm čar Dak Nông dưi mđĭ kyar êbeh 230 êpul hgŭm bruă, hŏng hlăm brô 18 êbâo čô. Anei jing anôk mkŏ plah wah ƀĭng ngă lŏ hma hŏng mnuih ƀuôn sang, knŭk kna, anôk bruă duh mkra. Leh anăn hlue si klei ksiêm dlăng mơ̆ng Knơ̆ng bruă Sang čư̆ êa čar Dak Nông, dŭm êpul hgŭm bruă dôk mâo dŭm knhuang mlih mrâo, ƀrư̆ pŏk mlar leh anăn mđĭ kyar, đru mkŏ mjing dŭm krĭng lŏ hma ba yua kdrăp mrâo, bi mlih ƀô̆ mta krĭng ƀuôn sang./.

Klei čih ti dlông lač leh kơ boh tŭ mơ̆ng hdră bi hgŭm pla mjing kluôm, mđĭ boh tŭ mnơ̆ng lŏ hma ti Dak Nông. Ti gŭ anei, mâo klei bi blŭ hrăm hŏng Lê Anh Sơn, Khua Êpul hgŭm bruă Bình Minh, kdriêk Čư̆ Jŭt čiăng thâo săng klă hĭn kơ boh tŭ, klei găl hlăk mnuih ƀuôn sang lehanăn anôk bruă duh mkra nao hgŭm hlăm hdră pla mjing kluôm. Êpul hgŭm bruă Bình Minh ară anei jing sa hlăm dŭm gru hmô phŭn hluê ngă hdră pla mjing kluôm ti kdriêk Čư̆ Jŭt mŏng čar Dak Nông:

- Jing anôk bruă lông ngă hdră êlan bi mguôp hlăm klei mkra mjing mơ̆ng čar Dak Nông, si ngă êpul hgŭm bruă Bình Minh dưi mkŏ mjing?

 - Lê Anh Sơn: Klei yăl dliê kơ bruă lŏ hma Việt Nam jing hơ̆ng điêt, mnơ̆ng dhơ̆ng čhĭ mnia knŏng ƀiă, hnơ̆ng tŭ jăk kăn đei mâo lei kyua grăp čô ƀĭng ngă lŏ hma mâo klei thâo săng mdê mdê kyuanăn klei ngă bruă ăt hlăm đang pla mjing ăt mdê mdê mơh. Bi hŏng knơ̆ng bruă mbia mblei amâodah knơ̆ng bruă mkra mjing mnia mblei diñu čiăng mâo mnơ̆ng dhơ̆ng lu, mâo hnơ̆ng tŭ jăk, tui duah phŭn agha truh kơ pô mkra mjing ƀiădah diñu amâo mâo bi tuôm hŏng ƀĭng ngă lŏ hma. Kyuanăn, Êpul hgŭm bruă Bình Minh dưi mkŏ mjing čiăng mgaih msir dŭm boh klei anăn, jing kdrông mkŏ pla wah dŭm tĭng, plah wah phung mkra mjing, leh anăn mkăp kơ anôk mnia mblei leh anăn truh kơ phung blei ba yua. Mta phŭn jing kdrông mkŏ čiăng dưn yua hlăm ana pla mjing mâo klei bi mguôp kơ ana tiu, ƀiădah êdei anăp srăng mkŏ mjing, nao hgŭm lu mnơ̆ng dhơ̆ng mkăn. Bi kơ tiu, êpul hgŭm bruă dôk bi mguôp hŏng dŭm knơ̆ng bruă mơ̆ng Japon, Belanda leh anăn đa đa knơ̆ng bruă mâo 100% prăk duh bi liê mơ̆ng lăn čar tač êngao.

-Sơnăn, si ngă klei găl mơ̆ng êpul hgŭm bruă ngă klei bi mguôp hŏng dŭm anôk čhĭ mnia, anôk bruă duh mkra?

 Lê Anh Sơn: Bi hŏng dŭm sang čhĭ mnia diñu amâo mâo nao hluê êlan kjăp, diñu knŏng blei mơ̆ng ƀĭng ngă lŏ hma leh anăn guôn ênoh ba čhĭ. Bi hŏng dŭm knơ̆ng bruă mnia mblei, ai dưi mơ̆ng diñu jing ktang êdi, ngăn prăk lu, mnuih mă bruă lu ƀiădah diñu kbưi hŏng krĭng pla mjing, knơ̆ng bruă, sang măi diñu dôk ti Sài Gòn, Bình Dương, bi kơ tinei mgô diñu bi mguôp hŏng dŭm anôk bruă thơ̆ng kơ bruă. Anăn jing klei tăm amâo jăk ƀiădah ăt jing găl mơ̆ng êpul hgŭm bruă. Tal 2 jing bi tuôm, blŭ hrăm jêñ jêñ hŏng ƀĭng ngă lŏ hma, sơnăn kơh dưi thâo ya ngă ƀĭng ngă lŏ hma čiăng, ti anôk ƀĭng ngă lo hma dôk leh anăn si ngă klei mlih. Klei găl tal 3 jing dưi bi hrŏ prăk dŭ mdiăng mơ̆ng đang pla mjing truh kơ sang hjiê leh anăn mơ̆ng hjiê êpul hgŭm bruă truh kơ sang măi, mkriêt mkriêm ênoh prăk dŭ mdiăng. Tal 4, êpul hgŭm bruă dưi bi mguôp hŏng dŭm tĭng, mơ̆ng anôk bruă kriê dlăng, bruă sang čư êa, phung kreh knhâo, dŭm knơ̆ng bruă mnia mblei hŏng ƀĭng ngă lŏ hma.

- Ya mta ƀĭng ngă lŏ hma dưi mâo êjai nao hgŭm hlăm klei bi mguôp mkra mjing mnơ̆ng dhơ̆ng?

Lê Anh Sơn: Bi hŏng ƀĭng ngă lŏ hma mâo 2 mta, mâo klei hing leh anăn boh tŭ dưn. Mâo klei hing ang jing êjai nao hgŭm hlăm êpul hgŭm bruă mnơ̆ng dhơ̆ng mơ̆ng diñu dưi ksiêm dlăng kơ knơ̆ng tŭ jăk leh ană mâo klei hưn kơ hnơ̆ng tŭ jăk diñu srăng mâo klei dưi ti anôk čiăng čhĭ. Mâo klei hing tiu doh, djăp hnơ̆ng čuăn Ơrôp leh anăn diñu dưi ba čhĭ kơ tač êngao, anăn jing klei hing. Tal 2 jing mâo klei tŭ, klei tŭ tinei jing ênoh đĭ thiăm, êjai mâo hră tŭ yap mnơ̆ng dhơ̆ng doh dưi mđĭ thiăm 3000 prăk, diñu dưi djă 2000 prăk, adôk sa êbâo pioh jing prăk kriê dlăng. Tal 2, tơdah mâo klei tŭ yap dưi mâo thiăm sa êbâo diñu srăng mâo 500 prăk, êpul hgŭm bruă srăng djă 500 prăk anăn pia jing ênoh bi klă. Sơnăn ƀĭng ngă lŏ hma srăng mâo thiăm hlăm brô 2.500 prăk hlăm sa kg, pia jing ênoh lŏ mđĭ.

Boh tŭ kơ jih jang jing grăp čô dưi kah mbha klei hưn kơ dŭm boh tŭ anăn jêñ jêñ hŏng hdơ̆ng pô. Bi kơ msĕ yang đar, mkra mjing msĕ hŏng êlan grăp čô mdê bruă mdê mă, ti dŏ mâo duah phung nao blei. Leh anăn kƀĭn tinăn mâo sa ênoh lŏ nao duah knơ̆ng bruă hrui blei. Ngă sơnăn srăng mtŭk mtŭl. Bi kơ mkra mjing hŏng klei bi mguôp, grăp čô mă leh anăn mlih klei ngă bruă čiăng rơ̆ng kơ hnơ̆ng čuăn mơ̆ng dŭm lăn čar hrui blei amâodah mơ̆ng phung blei ba yua. Ngă sơnăn srăng mâo klei tŭ dưn hĭn, mâo klei hâo hưn, bi mguôp plah wah phung nao hgŭm. Anăn jing klei găl mơ̆ng bruă mkra mjing hluê klei bi mguôp.

 -Lač jăk kơ ih lu!