Hlăm dŭm hrue tal êlâo thŭn 2023 mtam, Nguyễn Ngọc Bích, ti Plei Kép, să Ia Mơ Nông, kdriêk Chư Păh, čar Gia Lai kčưm kơ yan dlăng kriê wiê ênăk kphê hŏng bruă dơ̆ng mprăp kơ klei krih êa kơ ênhă kphê truh kơ 2ha. Yan bhang truh, êjai lu gŏ sang hlăm krĭng mkăn suăi êmăn kơ klei dhiang đĭng, krih êa, snăn ñu amâo mâo ktrŏ ôh kơ bruă anei. Kyua mâo ba yua leh kdrăp krih mrâo mrang dưi mkiêt mkriêm êa, grăp gưl krih êa ñu knŏng nao wơ̆k kŏngtăk bi êran kdrăp krih êa, snăn êa čŏng pruih msĕ si êa hjan truh hlăm grăp phŭn kphê, bi pô kphê knŏng dôk mnăm êa čê, lehanăn kčŏk kphê đuič yơh. Ñu brei thâo, jih jang kdrăp krih êa hŏng klei mkiêt mkriêm anei ñu mâo duh bi liê mkŏ mkra hlăm thŭn 2019. Êjai êa jua knư̆ hrue knư̆ hrŏ, snăn bruă ba yua kdrăp krih mrâo mrang, ba wĭt leh boh tŭ dưn jăk snăk, dưi mkiêt mkriêm lu êdi ênoh bi liê, lehanăn hrue ai mă bruă:

“Bi tơdah kâo krih hŏng berk, lehanăn krih jur hlăm phŭn, snăn sa mlan kâo krih sa blư̆. Ƀiădah krih msĕ hŏng ară anei, snăn hlăm brô 20 hrue kâo lŏ krih yơh, tơdah ƀuh kphê msĕ si kƀah êa leh, knŏng lŏ wơ̆k mă kŏngtăk krih hlăm brô 1 - 2 mmông snăn leh yơh, kphê kŏng leh. Kyuadah ară anei knư̆ hrue knư̆ êa hrŏ. Ƀiădah hŏng leh mâo hdră krih mkiêt mkriêm êa anei, ƀuh mâo ba wĭt klei tŭ dưn jăk êdi”.

Mbĭt hŏng ana kphê jing mnơ̆ng pla phŭn ti Lăn Dap Kngư, anôk pla mnơ̆ng ba yua kdrăp mrâo mrang dưi lŏ pŏk phai ti Lăn Dap Kngư đĭ nanao hlăm dŭm thŭn giăm anei, hŏng boh tŭ dưn klă mngač êdi mâo ba wĭt. Kyua mâo ba yua kdrăp mrâo yơh, dŭm gŏ sang mâo mă ênhă lăn pla mjing điêt đuič hlŏng dưn yua mơh anôk pô, lehanăn mâo ba wĭt sa ênoh prŏng snăk. Msĕ si gŏ sang Nguyễn Văn Hiếu ti să Hoà Thuận, ƀuôn prŏng Ƀuôn Ama Thuôt mâo bi mguôp leh hŏng phung duh mkra hlăm čar, pla sa sao trŏng msăm Nova mơ̆ng thŭn 2019. Trŏng msăm mâo pla hlăm sang ñuăl, jih jang bruă dlăng kriê čŏng bi êran mă hjăn, mâo klei kăp čih pioh hŏng elektronik kăp ksiêm dlăng klei đĭ jing mnơ̆ng pla. Leh 3 thŭn ba yua hdră mă bruă anei, kah knar hlăm grăp thŭn ñu mâo pla mjing hlăm 2 yan, grăp yan mâo ba wĭt boh mnga tŭ dưn sơăi ênoh dưi ba wĭt gŭ dlông 200 êklăk prăk/thŭn. Hiếu lač, bruă ba yua kdrăp mă bruă mrâo mrang hlăm pla mjing mâo ba wĭt leh klei tŭ dưn prŏng snăk:

“Ba yua kdrăp mrâo mrang anei đru bi hrŏ leh ênoh bi liê. Bi hrŏ mơh ai mă bruă, ba wĭt klei tŭ dưn prŏng snăk hŏng mnuih pla mjing. Boh nik dưi hơĭt anôk čhĭ mnia boh mnga mâo”.

Čiăng mâo mkŏ mjing sa anôk pla mjing sa anôk, ba yua kdrăp mrâo mrang, mđĭ boh tŭ dưn dưi ba wĭt, mbĭt hŏng dŭm hdră êlan mâo knŭk kna mtrŭt mjhar, dŭm čar hlăm alŭ wăl Lăn Dap Kngư hlăk dôk ngă lehanăn mâo leh dŭm knhuang đĭ kyar jăk hlăm klei mă bruă knuă. Boh nik ti čar Lâm Đồng, bruă Đảng čar bi lar leh hdră mtrŭn mrô 05, kơ klei mđĭ kyar bruă lŏ hma kluôm ênŭm, lehanăn hŏng hdră êlan mrâo wưng thŭn 2016 - 2020 lehanăn tă hdră truh kơ thŭn 2025. Mbĭt hŏng anăn, knơ̆ng bruă sang čư̆ êa čar Lâm Đồng ăt mâo hdră mtrŭn mrô 740 hŏng dŭm hdră đru 50% bi liê bruă kreh knhâo mrâo, 3% mnga mơ̆ng prăk čan hŏng dŭm bruă mrâo mkŏ mjing anôk pla mjing hŏng klei thâo mĭn hlăm alŭ wăl. Dŭm hdră êlan, klei đru anei đru leh kơ bruă lŏ hma ti Lâm Đồng mâo klei đĭ kyar ktang, lehanăn kluôm čar mâo leh êbeh 63.000ha ba yua kdrăp mrâo mrang. Hlăm anăn mâo giăm 400 ha ba yua kdrăp mă bruă mrâo mrang, hŏng klei čŏng bi êran, lehanăn mă bruă hŏng klei klă kơ hnơ̆ng h’uh, h’ăp, ênoh êa krih, hnơ̆ng hbâo pruê kơ mnơ̆ng pla... Jih jang dŭm ênhă ba yua klei kreh knhâo anei ba wĭt lu boh tŭ dưn prŏng gŭ dlông 1 êklai prăk/thŭn, kdlưn hĭn êbeh 5 blư̆ mkă hŏng ênoh kah knar kluôm čar. Nguyễn Văn Châu, k’iăng khua knơ̆ng bruă lŏ hma čar Lâm Đồng brei thâo, klei mđĭ kyar bruă lŏ hma thâo mĭn, ba yua kdrăp mrâo mrang mâo čar yap jing hdră jăk hĭn ba yua pioh mđĭ kyar bruă lŏ hma hŏng klei kjăp:

“Bruă ba yua kdrăp mrâo mrang hŏng grăp alŭ wăl mâo dŭm hdră êlan mdê mdê, ƀiădah sa mta kñăm anăn jing kdrăp mrâo mrang dưi ba yua kơ jih jang klei ngă bruă, hlŏng truh kơ mkra mjing boh mnga, lehanăn ba čhĭ mnơ̆ng. Ti Lâm Đồng snăn hmei ba yua kơ jih jang bruă anăn. Jih jang bruă lŏ hma hŏng kdrăp mrâo mrang hmei lŏ bi mguôp hŏng dŭm bruă hiu čhưn ênguê bruă lŏ hma, mguôp mbĭt hưn mthâo kơ boh mnga bruă lŏ hma, snăn bruă lŏ hma čar Lâm Đồng mâo leh klei đĭ kyar ktang”.

Boh tŭ dưn mđĭ kyar bruă lŏ hma hŏng klei thâo mĭn, bruă lŏ hma ênuk mrâo mrang hlăk dôk đru kơ krĭng Lăn Dap Kngư jing leh krĭng pla mjing ksŭn sa anôk lehanăn dưi mâo lu mta boh mnga jăk, kpưn ai bi ktưn hŏng tač êngao, čhĭ mnia kơ tar rŏng lăn. Ti Daklak, tui si dhar bruă lŏ hma hưn, jih jang boh mnga bruă lŏ hma ti alŭ wăl dưi ba čhĭ leh truh kơ 80 ala čar. Nguyễn Đình Trung, khua bruă Đảng čar Daklak lač, dŭm klei kuôl kă bruă bi mnia mblei êngiê Việt Nam - EU (EVFTA); Klei kuôl kă hgŭm kluôm dhuôm lehanăn đĭ kyar hluh Pacific (RTA); Klei kuôl kă mnia mblei alŭ wăl ASEAN… Mâo klei tŭ dưn mâo pŏk leh klei găl kơ phung duh mkra mnia mblei hŏng ala tač êngao mơ̆ng ala čar hlăm anăn mâo čar Daklak dưi čhĭ truh kơ lu ala čar. Lehanăn čiăng dưn yua jih klei găl prŏng dôk mâo, Nguyễn Đình Trung lač, čar Daklak hlăk ktuh êyuh jih hnơ̆ng, boh nik, iêo jak phung duh mkra hriê mđrăm mbĭt hŏng čar mđĭ kyar bruă lŏ hma hŏng kdrăp mrâo mrang:

“Hdră mtrŭn mơ̆ng klei bi kƀĭn prŏng čar tal 17, lehanăn dŭm hdră mtrŭn kơ dŭm bruă truăn mdê mdê ăt mâo čoh čuăn: hlăm dŭm bruă ngă tal êlâo snăn bruă lŏ hma yơh. Boh nik jing bruă pla mjing hŏng kdrăp mrâo mrang, kñăm čiăng dưn yua jih klei găl mơ̆ng bruă lŏ ham ti čar Daklak, đru yuôm bhăn k klei hdĭ mda phung ƀuôn sang. Daklak mjing leh djăp mta hdră êlan mă bruă, kñăm iêo jak phung duh mkra truh hŏng Daklak, mđrăm mbĭt hŏng čar, lehanăn phung ƀuôn sang mđĭ kyar bruă duh mkra”.

Ba yua kdrăp mrâo mrang, hŏng hdră mă bruă kreh knhâo hlăk dôk đru leh tŭ jing mđĭ klei tŭ dưn bruă lŏ hma ti Lăn Dap Kngư. Lu ênhă pla mjing hŏng kdrăp mrâo mrang mâo ba wĭt leh ênoh tŭ dưn dŭm êklai prăk/ha grăp thŭn, lehanăn lu gŏ sang klă sĭt đĭ nao kơ mdrŏng mơ̆ng bruă pla mjing. Klei mâo dŭm ala čar dlông rŏng lăn pŏk nanao êlan, bi mnia mblei hŏng êlan phŭn mâo mkŏ mjing, lehanăn boh tŭ dưn dưi mâo ba wĭt mơ̆ng bruă čhĭ boh mnga bruă lŏ hma truh hlăm brô 4 êklai dolar hlăm thŭn 2022, bi êdah leh klă kơ boh tŭ dưn bruă lŏ hma dôk điư̆ kyar leh ti Lăn Dap Kngư./.