Hlăm knăm mơak tal anei, êngao kơ dŭm mta bruă dưi rơ̆ng mkŏ mjing mơ̆ng 7 gưl êlâo, lu klei mlih mrâo dưi bi mŭt leh anăn hmăng hmưi srăng ba wĭt kơ bruă pla mjing kphê dŭm boh tŭ klă klơ̆ng, ăt msĕ hŏng đru kơ phung tuê hiu čhưn ênguê mâo lu klei dlăng kơ djăp anôk pla mjing kphê hlăm čar. Hŏng klei găl kơ bruă lŏ hma, Dak Lak dưi leh anăn dôk jing anôk jưh jơ̆ng mơ̆ng dŭm knăm mơak boh mnga bruă lŏ hma. Mơ̆ng dŭm knăm mơak, knhuah dhar kreh mdê hjăn mơ̆ng krĭng Lăn Dăp Kngư dưi bi lar leh anăn jing sa gru kruăk amâo mâo dưi wơr hŏng phung tuê.

Truh ară anei Dak Lak mkŏ mjing tŭ jing 7 blư̆ Knăm mơak kphê Ƀuôn Ama Thuôt leh anăn Knăm mơak durian Krông Pač tal 1. Dŭm gưl knăm mơak jiă kma dhar kreh êpul êya dŭm djuê ana ayŏng adei ti Lăn Dap Kngư, ba kơ phung tuê dŭm klei jăk siam. Hlăm dŭm gưl knăm mơak kphê Ƀuôn Ama Thuôt, bruă hưn mdah dhar kreh hiu čhưn ênguê mjing klei jăk siam iêô jak phung tuê. Mơ̆ng knăm mơak tal êlâo thŭn 2005, mbĭt hŏng bruă hưn mdah anăn knăl kphê krĭng dap kngư hŏng tuê hlăm ala čar leh anăn ala tač êngao, mkŏ mjing leh dŭm bruă dhar kreh kdŏ mmuiñ mrâo mrang, bi mguôp hŏng knhuah gru dhar kreh Lăn Dap Kngư leh anăn dhar kreh mdê hjăn ti Dak Lak hŏng lu hdră mdê mdê.

Mbĭt hŏng anăn jing dŭm bruă hưn mdah dhar kreh jăk siam mơ̆ng êpul êya dŭm djuê ana Lăn Dap Kngư msĕ si: Knăm mơak hlăm êlan dơ̆ng, knăm mơak bi lông êman leh anăn mran čông, klei bi lông krah rup hŏng kyâo dŭm djuê ana Lăn Dap Kngư… ba kơ grăp čô mnuih thâo kơ klei jăk siam kơ krĭng dap kngư mâo dhar kreh jăk siam mơ̆ng đưm, lu jơr, lu mta hlăm wăl čing čhar hlăm jih 5 čar Lăn Dap Kngư.

Hlăm knăm mơak kphê Ƀuôn Ama Thuôt tal 7 thŭn 2019, hŏng akŏ “klei jăk siam liă lia” mâo leh lu bruă dhar kreh, kdŏ mmuiñ, msĕ si knăm mơak hlăm êlan dơ̆ng hŏng lu klei rang mdah jăk leh anăn mgei ai tiê lu phung tuê hlăm ala čar leh anăn ala tač êngao; jing hdră mkŏ mjing klei ngă yang, knăm mơak djuê ana Lăn Dap Kngư, brei ƀuh klei jăk siam dhar kreh, klei ktưn hưn kơ klei jăk siam; anei lŏ jing klei găl kơ phung thâo mbruă bi êdah klei thâo, đru răng kriê leh anăn lar bra ai tiê dhar kreh Lăn Dap Kngư.

 Hruê mgi, Knăm mơak kphê Ƀuôn Ama Thuôt tal 8 thŭn 2023 klă sĭt mphŭn pŏk hŏng klei čang hmăng mơ̆ng êpul êya mkra mjing, mnia blei kphê, bruă sang čư̆ êa alŭ wăl hŏng lu mnuih ƀuôn sang. Amai Nguyễn Thị Trang (Knơ̆ng bruă Vic Coffee) brei thâo: “Hmei čang hmăng sa knăm mơak hŏng lu klei jăk siam. Knơ̆ng bruă dôk mprăp kơ hnơ̆ng jăk, ênoh mnơ̆ng dhơ̆ng, wăl čiăng drông phung tuê nao hlăm knăm mơak kphê hŏng klei kuôm ênŭm.”

Lại Đức Đại, K’iăng Khua Knơ̆ng bruă dhar kreh - mjuăt ktang asei mlei leh anăn hiu čhưn ênguê čar Dak Lak, lač kơ dŭm klei mlih mrâo mơ̆ng knăm mơak anei:

Klei mrâo hlăm knăm mơak tal 8 anei, mơ̆ng akŏ, jing tal 8 anei Anôk brua wmkŏ mjing knăm mơak bi tŭ ư hŏng akŏ “Ƀuôn Ama Thuôt jing anôk hriê mơ̆ng kphê dlông rŏng lăn”, mbĭt hŏng dŭm gưl mkŏ mjing êdei. Hdră bi êdah rơ̆ng klei ñŭ kma čiăng mkŏ mjing anăn knăl kphê msĕ si akŏ mâo leh “anôk truh mơ̆ng kphê dlông rŏng lăn”. Dŭm tal êlâo jing mkŏ mjing hlăm ƀuôn prŏng Ƀuôn Ama Thuôt snăn ară anei 15 kdriêk, wăl krah hgŭm mkŏ mjing. Anôk bruă mkŏ mjing knăm mơak jao leh klei dưi kơ dŭm knơ̆ng bruă, alŭ wăl mkŏ mjing mbĭt hŏng knăm mơak. Dŭm knăm mơak êlâo knŏng amâo liê prăk mnăm kphê ti ƀuôn prŏng Ƀuôn Ama Thuôt, ƀiă dah ară anei jih jang kdriêk mkŏ mjing sơăi knăm mơak anei, jing mnuih ƀuôn sang leh anăn tuê nao ti djăp alŭ wăl dưi mnăm kphê amâo liê prăk sơăi. Mnuih ƀuôn sang ăt msĕ hŏng phung tuê hlăm ala čar leh anăn ala tač êngao srăng dưi nao hlăm knăm mơak hŏng ai tiê kluôm ênŭm hŏng klei mrâo leh anăn jăk siam.

 Kdriêk Ƀuôn Đon - anôk hiu čhưn ênguê hing ang mơ̆ng Dak Lak ăt mâo leh hdră kčah mkŏ mjing Knăm mơak dhar kreh dŭm djuê ana kdriêk ƀuôn Đon thŭn 2023 leh anăn Knăm mơak Êman Ƀuôn Đon, hlăm jar hdră bruă Knăm mơak kphê tal 8- thŭn 2023 hŏng lu bruă dhar kreh jăk siam msĕ si Klei bi lông dhar kreh čing char, kdŏ mmuiñ, klei bi lông hrĭ mñam, mkra mjing kdrăp tông ayŭ djuê ana, pơ̆k mñam, krah rup hŏng kyâo djuê ana Lăn Dap Kngư… hŏng klei hgŭm, bi hgŭm lu êpul bruă leh anăn grăp êpul mnuih ƀuôn sang ti kdriêk. Jih jang klei anăn srăng đru mjing klei tŭ jing kơ knăm mơak kphê Ƀuôn Ama Thuôt tal 8, knăm mơak mơ̆ng yang ƀuôn leh anăn dŭm klei jăk siam. Vũ Minh Thoại, Khua adŭ bruă hâo hưn mtô mblang kdriêk ƀuôn Đon, čar Dak Lak brei thâo:

“Truh ti wưng anei jih jang anôk hiu čhưn ênguê ti kdriêk ngă leh bruă mprăp kdrăp mnơ̆ng kơ klei dôk jưh, dŭm hdră bruă djŏ tuôm. Dŭm hruê anei hmei khăng nao ksiêm dlăng, bi hgŭm hŏng lu anôk ƀuh diñu dôk mjêč čiăng ngă bruă kơ tue jăk hĭn”.

Lại Đức Đại, K’iăng Khua Knơ̆ng bruă dhar kreh mjuăt ktang asei mlei leh anăn hiu čhưn ênguê čar Dak Lak čang hmăng kơ knăm mơak tŭ jing, mkŏ kơ bruă kphê - ana pla mjing phŭn ti krĭng Lăn Dap Kngư anei:

Klei čang hmăng kčah lu hlăm bruă kphê. Ênoh thŭn anei knŏng mâo êbeh 4 êtuh knưng mnơ̆ng ƀiă hĭn mkă hŏng dŭm gưl êlâo ƀiădah ñu srăng kƀĭn lu hlăm bruă kphê, srăng tă hdră kơ phung mkra mjing mnia blei ăt msĕ mơh dŭm êpul grup prŏng dlông rŏng lăn mđing kơ kphê Ƀuôn Ama Thuôt. Tal dua khua gĭt gai ăt msĕ mơh anôk bruă mkŏ mjing knăm mơak čang hmăng anei jing dŭm êpul grup prŏng dưi bi tuôm hŏng phung mkra mjing kphê đru hŏng klei sĭt leh anăn dua klei mkŏ giăm hĭn plah wah phung čhĭ leh anăn phung blei amâo găn kngan phung dôk krah wah.”

Leh kphê, durian, lu mnơ̆ng dhơ̆ng lŏ hma mkăn ăt srăng mâo klei găl đĭ sa hnơ̆ng mrâo. Mbĭt anăn, dhar kreh ăt srăng mâo klei đĭ kyar mrâo ba klei mơak kơ êpul êya, ala ƀuôn./.