Rŭ mjing krĭng pla mnơ̆ng pioh čiêm mnơ̆ng rông


VOV4.Êđê- Mrâo anei, Phŭn bruă lŏ hma leh anăn mđĭ kyar krĭng ƀuôn sang mkŏ mjing klei bi trông “Klei mđĭ kyar krĭng pla mjing mnơ̆ng ƀơ̆ng kơ mnơ̆ng rông ktơr, hbei ƀlang ti Lăn Dap Kngư”. Klei bi kƀĭn bi trông kơ hdră msir mprăp mnơ̆ng ƀơ̆ng kơ mnơ̆ng rông hlăm ala čar.

Hâo mdah ti anôk trông čhai brei ƀuh, mnơ̆ng pioh kơ bruă rông mnơ̆ng hlăm ala čar ară anei knŏng djăp mă mơ̆ng 30% - 35%, mkă hŏng ênoh dôk čiăng ară anei jing mơ̆ng 65% truh 70%. Kyuanăn tơdah amâo mâo ôh klei duh mĭn mprăp hĕ mtam, snăn srăng hmăi amâo mâo jăk prŏng kơ bruă rông mnơ̆ng, ngă êdu klei dưi bi ktưn hlăm bruă rông mnơ̆ng hlăm phung duh mkra... Nguyễn Quang Tin, K’iăng khua adŭ bruă čuăl mkă, hlăm phŭn bruă lŏ hma čang hmăng:

“Ktơr lehanăn hbei hŏng mjeh mrâo sơăi, lehanăn mâo dŭm hdră dlăng kriê wiê ênăk hlăm bruă pla mjing, mđrĭng hŏng lu mnơ̆ng mkăn, hlăm anăn bi tĭng mơh kơ ênoh ênil klei ngă bruă. Tơdah ƀuh ai dưi bi ktưn jing jăk găl, srăng mâo klei kuôl kă hŏng phung ƀuôn sang lehanăn dŭm alŭ wa”.

Čiăng dưi mâo anôk pla mjing ktơr lehanăn hbei hŏng klei jăk, snăn wưng leh êgao Êpul Grŭp De Heus (Belanda) nao ksiêm dlăng leh krĭng pla mjing ti 3 boh čar hlăm Lăn Dap Kngư mâo: Daklak, Gia Lai, Kon Tum. Leh ksiêm dlăng brei ƀuh ktơr, hbei ƀlang mâo lu klei găl hĭn pioh pla mjing bi mâo mnơ̆ng ƀơ̆ng kơ mnơ̆ng rông, mdul yơh klei blei mnơ̆ng ƀơ̆ng kơ mnơ̆ng rông mơ̆ng ala tač êngao. Ti anôk trông čhai, mâo lu klei blŭ bi lač, čiăng mâo hdră êlan iêo jak phung duh mkra hriê duh bi liê, lehanăn dưn yua hdră mă bruă mrâo mrang, klei kreh knhâo kơ phung ƀuôn sang ngă bruă. Lehanăn đru bi mkŏ mjing, mđĭ kyar dŭm êpul hgŭm bruă pla ktơr, hbei ƀlang kñăm mđĭ klei tŭ dưn bruă mnia mblei, lehanăn đru duh bi liê kơ phung pla mjing, mâo klei kiă kriê, mkra mjing hŏng hnơ̆ng prŏng lehanăn kjăp, bi hrŏ ênoh bi liê. Nguyễn Như Cường, Khua kiă kriê anôk bruă pla mjing brei thâo:

“Lăn Dap kngư jing găl ênưih pioh pla mjing ktơr hbei ƀlang. Čiăng dưi bi ktưn hlăm bruă pla mjing ti alŭ wăl si srăng ngă čiăng bi mâo klei tŭ dưn. Dưi mkŏ mjing sa krĭng pla mjing prŏng hŏng hdră mrâo mrang, snăn bi mâo klei bi mguôp kjăp plah wah êpul hgŭm phung pla mjing hŏng phung duh mkra anôk mkra mjing lehanăn čhĭ mnia “.

Tui si klei ksiêm dlăn hnơ̆ng dôk găn hlăm klei lông dlăng thŭn anei, ti anôk trông čhai mâo leh lu klei blŭ bi ksiêm wĭt jih jang mnơ̆ng rông jing djŏ găl pioh mđing kơ bruă duh mĭn kơ mnơ̆ng ƀơ̆ng pioh čiêm mnơ̆ng rông, lehanăn mâo klei bi mguôp kjăp hŏng phung duh mkra ngă dŭm hdră êlan mă bruă pioh mkra mjing mnơ̆ng ƀơ̆ng kơ mnơ̆ng rông. Tui si Dương Tất Thắng, Khua anôk bruă kiă kriê mnơ̆ng rông lač, năng lŏ hyuă kjăp nanao klei gang mkhư̆ djăp mta klei ruă tưp kơ mnơ̆ng rông, lehanăn rơ̆ng bi mâo mnơ̆ng ƀơ̆ng doh pioh čiêm mnơ̆ng rông. Lehanăn mâo dŭm klei bhiăn iêo jak phung duh mkra hriê duh bi liê hlăm bruă čuh tă, mkra mjing kđeh čĭm pioh čhĭ kơ ala tač êngao lehanăn mkra mjing mnơ̆ng ƀơ̆ng pioh mčiêm mnơ̆ng rông:

“Kơ mnơ̆ng ƀơ̆ng pioh mčiêm mnơ̆ng rông msĕ si: Ktơr, klŏ djah êtak prăi kpĭ mkra mjing hlăm ala čar pô knŏng mâo mơ̆ng 30% truh 35% đuič. Tui si klei gĭt gai mơ̆ng phŭn bruă lŏ hma, lehanăn klei bi hgŭm hŏng dŭm Êpul grŭp mkŏ mjing klei bi hgŭm bruă mkra mjing mnơ̆ng ƀơ̆ng kơ mnơ̆ng rông ti dŭm čar kwar Krah lehanăn Lăn Dap Kngư. Mbĭt hŏng anăn, mă bruă hŏng dŭm alŭ wăl, mâo dŭm klei găl pioh mkra mjing mnơ̆ng ƀơ̆ng kơ mnơ̆ng rông, ƀrư̆ ƀrư̆ dưi mâo djăp mnơ̆ng ƀơ̆ng pioh mčiêm mnơ̆ng rông, amâo lŏ ktrŏ klei blei ba mơ̆ng ala tač êngao ôh”.

            Mñă ti anôk bi kƀĭn K’iăng khua phŭn bruă lŏ hma Phùng Đức Tiến lač, klei đĭ kyar bruă rông mnơ̆ng jing yuôm bhăn snăk mơ̆ng bruă lŏ hma, kñăm mâo djăp mnơ̆ng pioh čhĭ hlăm ala čar, lehanăn sa kdrêč jing čhĭ kơ ala tač êngao. Tă brei klă mngač hdră mă bruă adôk ăt ka dưi čhĭ mnia hŏng ala tač êngao, k'iăng khua phŭn bruă lŏ hma Phùng Đức Tiến lač, klei tui duah anôk čhĭ mnia yơh jing boh kdrŭt ruh mgaih djăp mta klei dleh dlan kơ bruă rông mnơ̆ng hlăm wưng tinăp:

“Sa hlăm dŭm klei yuôm bhăn jing tui duah anôk duh mkra mnia mblei, ruh mgaih jih djăp mta klei dleh dlan kơ hdră mă bruă, lehanăn pŏk mlar anôk čhĭ mnia truh ti dŭm ala čar. Đăo knang kơ phung duh mkra jhŏng duh bi liê hlăm bruă lŏ hma, boh nik hlăm bruă rông mnơ̆ng, mâo djăp ai dưi mkra mjing mnơ̆ng ƀơ̆ng kơ mnơ̆ng rông, lehanăn mkra mjing jăk hĭn hlăm wưng kơ anăp čiăng dưi mâo lu mta mnơ̆ng mơ̆ng bruă rông mnơ̆ng pioh ba čhĭ, anăn yơh jing mta phŭn dưi mđĭ kyar bruă rông mnơ̆ng. Bi klei čhĭ mnia ti ala čar drei hŏng 100 êklăk čô mnuih snăn bruă mkra mjing kjăp hĭn ăt jing sa mta bruă năng mđing mơh”.

Bruă klam mơ̆ng phung rông mnơ̆ng jing yuôm bhăn snăk hlăm bruă lŏ hma, čiăng mđĭ kyar bruă rông mnơ̆ng čŏng pô brưih đĭ êjai hlăm klei ñŭ kma, anăn yơh jing sa hlăm dŭm hdră čŏng duah anôk pla mjing lehanăn mkra mjing mă pô mnơ̆ng ƀơ̆ng pioh mčiêm mnơ̆ng rông hlăm ala čar. Mkŏ mjing krĭng truăn kơ bruă pla mjing mnơ̆ng pioh kơ bruă rông mnơ̆ng hlăm ala čar. Mkŏ mjing krĭng pla mjing phŭn, yuôm bhăn hĭng tui duah anôk kăp blei, Phŭn bruă srăng kiă kriê djăp êpul êya mjing djăp klei găl čiăng kơ phung duh mkra truăn rŭ mjing anôk pla mjing lehanăn mkra mjing mnơ̆ng ƀơ̆ng kơ mnơ̆ng rông, mơ̆ng anăn đru kơ phung ƀuôn sang, lehanăn êpul bruă hgŭm hlue ngă bruă knuă hŏng klei tŭ jing./.

 

Viết bình luận