VOV4.Êđê - Mơ\ng brua\ mko\ mjing du\m êpul hiu hrui m[^n djah djâo, du\m Êpul hgu\m brua\ mniê nah gu\ ti Daklak mâo leh lu hdra\ nga\ brua\ s^t êm^t rơ\ng bi mdoh wa\l anôk hd^p mda, đru mguôp mb^t ho\ng alu\ wa\l hluê nga\ hnơ\ng ]ua\n mrô 17 hla\m hdra\ brua\ mko\ mkra kr^ng [uôn sang mrâo.

Brua\ knu\k kna să Êa Tu, mkăp leh êdeh kai kơ Êpul hgu\m brua\ mniê să kriê dlăng brua\ hiu mă djah djâo

Nanao đrông mơ\ng 6 mmông aguah grăp knăm 1 leh ana\n knăm 4 hlăm hruê kăm, ung mo# amai H’Rin Ayun ti [uôn Sah A, să Êa Tul, kdriêk }ư\ Mgar, ]ar Daklak đ^ êdeh kai nao hlăm du\m kdrê] êlan wa\l krah să ]ia\ng hrui bi m[^n djah. Mâo hruê, djah lu tuôm ho\ng yan adiê amâo mâo jăk, adiê hjan đrông snăn bruă hrui mă djah truh kơ hruê êdei. Amai H’Rin brei thâo: du\m mlan ho\ng anei, bruă hrui m[^n djah  jing leh brua\ juăt mưng, mnuih [uôn sang hlăm alu\ wa\l pral h^n hlăm bruă  bi m[^n djah ba yua aguah tlam, đru bruă hrui mă djah  găl êlưih h^n. Lu go\ êsei thâo săng leh ana\n [uh klă klei tu\ mơ\ng bruă hrui mă djah anăn lu go\ êsei ngă hră m’ar hrui mă djah ti sang [rư\ hruê [rư\ lu h^n:

“ Tal êlâo tuôm ho\ng lu klei dleh dlan pô hiu iêu la] ngă hră m’ar. Êdei kơnăn ]o\ng hiu mă djah. Mâo đađa go\ êsei amâo thâo săng ôh leh ana\n duah blu\ pliă plia, [ia\dah pô ăt g^r hlak mblang klei ju\ jhat mơ\ng djah ho\ng wa\l hd^p mda. Pô mtô mblang [h^ kl^ snăn [rư\ [rư\ digơ\ ăt thâo săng mơh. Leh ana\n ara\ anei dul [ia\ leh. Êdei ana\p hmei srăng lo\ dơ\ng iêu la] du\m go\ êsei ka hluê ngă ]ia\ng êlan klông dưi doh siam, amâo mâo hwiê djah pliă plia”.

Mơ\ng êpul hiu mă djah ngă bruă knua\, klei thâo [uh săng kơ brua\ bi mdoh wa\l anôk hd^p mơ\ng mnuih [uôn sang dưi mđ^ kyar h^n

Bi  mko\ mjing mơ\ng ako\ mlan 2 thu\n anei, êpul gruop hrui mă djah  să Êa Tul mơ\ng Êpul hgu\m phung mniê să kriê dlăng. Êpul hgu\m phung mniê nao ksiêm dlăng leh ana\n ruah mă go\ êsei amai H’Rin jing mnuih hla\m êpul mâo klei hd^p mda dleh dlan, ka mâo bruă mă h’^t kjăp. Hluê ho\ng ana\n, ung mo# amai H’Rin srăng nga\ bruă hiu mă djah. Ênoh prăk mơ\ng du\m go\ êsei ba tla grăp mlan srăng kah mă 1 kdrê] ]ia\ng tla kơ go\ êsei amai H’Rin, đru gơ\ lo\ mâo hnư hrui w^t.

Hlăk mrâo mko\ mjing êpul, kluôm să kno\ng mâo 60 go\ êsei mnuih [uôn sang ngă hră m’ar hrui m[^n djah ti sang, [ia\dah truh kơ ara\ anei đ^ giăm 300 go\ êsei. Kyua ana\n, du\m kdrê] êlan klông wa\l krah să khuăt mluăt, doh siam h^n, amâo lo\ [uh djah, ksu ni lông hwiê pliă plia tuê 2 nah êlan. Amai Tống Thị Lan Hương,  sa ]ô mnuih ti [uôn Sah A, să Êa Tul, kdriêk }ư\ Mgar brei thâo:

“ Êlâo dih hlăk ka hrui m[^n, snăn djah mtu\k mtu\l, êlan klông amâo mâo bi mdoh ôh. Hlăm sang amai djah `u ba dưm ti tluôn sang leh ana\n ]uh, [ia\dah amâo mâo doh ôh. Ara\ anei hiu mă djah 1 hruê kăm mâo 2 blư\, [uh êlan klông doh siam h^n leh ana\n ăt khuăt mluăt h^n”.

Du\m tuê êlan hlăm să Êa Tul [rư\ hruê [rư\ doh siam h^n

Să Êa Tul, kdriêk }ư\ Mgar, ]ar Daklak mâo ênhă pro\ng 6 êbâo ha, ênoh mnuih [uôn sang êbeh 10 êbâo ]ô, hlăm ana\n djuê ana Êđê truh 98%. Să ngă rue# riêng bruă mko\ mjing kr^ng [uôn sang mrâo knhal jih thu\n 2016, [ia\dah mâo đađa mta ]ua\n ngă ka djăp hno\ng ]ua\n, hlăm ana\n mâo hnơ\ng ]ua\n mrô 17 kơ wa\l anôk hd^p mda. H’Vôn Niê, khua Êpul hgu\m brua\ mniê să Êa Tul brei thâo: ti ana\p mta să ka mâo anôk tuh djah klin sa anôk leh ana\n mnuih [uôn sang ka hluê ngă jăk ôh bruă hrui m[^n djah leh ana\n bi mdoh djah djo\ hdră, mơ\ng thu\n 2017, Êpul hgu\m brua\ mniê să akâo ho\ng phung khua g^t gai să mkăp  brei sa boh êdeh kai kơ Êpul hgu\m ]ia\ng nao hrui mă djah djâo hlăm alu\ wa\l. Mb^t ho\ng ana\n, Êpul hgu\m lo\ hluê ngă truh kơ êpul brua\ mniê ti du\m boh [uôn mko\ mjing klei bi k[^n phung amai adei hla\m êpul, mtô mblang iêu la] phung amai adei ngă hră m’ar bi m[^n djah ti sang:

“ Hlăk mrâo mko\ mjing êpul hrui m[^n djah snăn gơ\ hluê ngă kno\ng [ia\ đui], kyua ka thâo [uh ôh boh tu\ dưn. Digơ\ bi m^n srăng ]uh, [ia\dah hlăm yan hjan bruă ]uh djah dleh dlan êdi. Leh ana\n [uh du\m go\ êsei djiêu pô digơ\ jao prăk kơ êpul hiu mă djah [uh găl êlưih h^n grăp mlan kno\ng lui] du\m pluh êbâo prăk đui], [ia\dah pô amâo lui] ai tiê nao hwiê djah pliă plia sơnăn digơ\ ]o\ng hluê ngă. Sơnăn kâo [uh leh mko\ mjing êpul gruop hiu mă djah djâo [rư\ [rư\ phung amai adei thâo [uh săng jăk h^n, lu mnuih ngă hră m’ar hluê ngă lu h^n leh ana\n [uh wa\l hd^p mda doh h^n mkă ho\ng êlâo dih”.

Trần Thị Phong, K’iăng khua Êpul hgu\m brua\ mniê ]ar Daklak brei thâo: ]ia\ng hrăm mb^t ho\ng alu\ wa\l hluê ngă hnơ\ng ]ua\n mrô 17 kơ wa\l hd^p mda hlăm bruă mko\ mjing kr^ng [uôn sang mrâo, du\m gưl êpul hgu\m ngă leh hră m’ar hluê ngă lu gru hmô mse\ si: êlan mnga, êlan phung mniê ]o\ng kriê dlăng mnga] ta], mtah, doh, siam. Hlăm ana\n, gru hmô êpul phung mniê hiu mă djah jing gru hmô khă gơ\ mrâo mrang dưi hluê ngă, [ia\dah mâo lu êpul hgu\m nah gu\ ngă hră m’ar hluê ngă:

“ Du\m anôk mâo gru hmô, snăn hmei [uh mâo klei bi mlih klă s^t, phung amai adei mâo klei thâo [uh săng h^n hlăm bruă amâo lui djah djâo hlăk ka mâo êpul hiu mă djah amâo dah hwiê djah djâo pliă plia. Snăn hmei bi myuôm êdi, kyua mâo gru hmô anei, klei thâo [uh săng mơ\ng mnuih [uôn sang la] mb^t ăt mđ^ kyar leh ana\n ăt mâo du\m klei tuh hwiê mnuih [uôn sang hưn mthâo, si tô hmô mâo go\ êsei anei go\ êsei dih hwiê djah pliă plia hlăm êlan klông, sơnăn mnuih [uôn sang ăt bi mtă mtăn hdăng găp đăm ngă sơnăn ôh”.

Truh kơ ara\ anei, ]ar Daklak mâo 40 êpul brua\ mniê hiu mă djah djâo dưi mko\ mjing ti du\m alu\, să leh ana\n ngă bruă mâo ba w^t boh tu\ dưn. Mơ\ng ana\n, amâo djo\ kno\ng mjing bruă mă, mđ^ hnư hrui w^t kơ amai adei mniê hla\m êpul đui] ôh, [ia\dah lo\ đru mguôp ngă bi mlih klei thâo [uh săng mơ\ng êpul êya mnuih [uôn sang hlăm bruă kriê dlăng bi mdoh wa\l anôk hd^p mda doh siam. Mb^t ana\n, gru hmô ăt jing 1 mta brua\ ]ia\ng hluê ngă mâo boh tu\ dưn klei iêu la] mko\ mkra go\ êsei “ 5 h’a^, 3 doh”, đru mguôp ngă rue# leh bruă mko\ mkra kr^ng [uôn sang mrâo ti Daklak./.