VOV4.Êđê - Mơ\ng klei ]ang hma\ng lo\ kru\ w^t lehana\n kriê pioh mnơ\ng dhơ\ng dhar kreh mâo mơ\ng đưm mơ\ng djuê ana pô, phung êdam êra mnuih djuê ana [ia\ ti Daklak jho\ng kmla\n ma\ leh ana\n jing klei m^n ]ia\ng mphu\n ]o# nga\ brua\ lehana\n mphu\n tal êlâo ba w^t leh klei tu\ jing, đru mguôp nga\ kơ hdra\ brua\ mphu\n ]o# ma\ brua\ ti alu\ wa\l [rư\ hruê [rư\ lar bra h^n.

Anôk kna\ mkra kpiê ]eh Thái Tây Nguyên mơ\ng ayo\ng Lương Văn Dũng, 27 thu\n, djuê ana Thái, ti [uôn Thái, să Êa Kuêh, kdriêk }ư\ Mgar, ]ar Daklak ara\ anei ]h^ mnia h’^t kjăp leh, grăp thu\n kna\ mkra leh ana\n ba ]h^ giăm 1 êbâo ]eh kpiê djăp mta, hnư hrui w^t êbeh 100 êklăk prăk. Dũng brei thâo: ho\ng klei ]ia\ng lo\ ]uê bruă kna\ mkra kpiê ]eh djuê ana pô hlăm sang, thu\n 2015, `u ruah mă gru hmôbrua\ kna\ mkra leh ana\n ]h^ mnia kpiê ]eh Thái ]ia\ng  mphun mko\ bruă knua\. ~u tui hriăm hdra\ knă mkra kpiê mơ\ng mnuih hlăm sang leh ana\n êpul êya [uôn sang ]ia\ng dưi mâo mnâo mna` djo\ si kpiê ]eh Thái [uôn sang pô. Ho\ng 3 mta mnơ\ng mkra ana\n jing braih đio\, kam leh ana\n kpei hla, hlăm ana\n kpei hla jing mta mnơ\ng mjing mnâo [âo mngưi leh ana\n klei mdê hjăn mơ\ng kpiê ]eh Thái. Klei m^n mphu\n mko\  bruă knua\ mơ\ng Lương Văn Dũng mâo brua\ Đoàn êdam êra alu\ wa\l hmao đru mđ^ ai: “ Klei mphu\n nga\ kơ kâo kna\ mkra kpiê ]eh, ana\n jing ho\ng klei ]ang hmang lo\ w^t kru\ leh ana\n kriê pioh knhuah kpiê ]eh Thái. Leh mâo phung ayo\ng amai ti  bruă đoàn kdriêk lehana\n phung khua g^t gai mđing dlăng đru mjing klei găl brei ]an 20 êklăk prăk, đru kâo êngao kơ ênoh prăk mơ\ng go\ êsei lo\ dơ\ng mâo prăk ]ia\ng blei mprăp mnơ\ng yua kơ bruă kna\ mkra mjing”.

Ayo\ng Lương Văn Dũng mphu\n mko\ bruă knua\ mâo klei tu\ jing ho\ng kpiê ]eh Thái Tây Nguyên.

Ăt mơ\ng klei bi m^n kriê pioh leh ana\n kru\ bruă knă kpiê djuê ana pô mâo mơ\ng đưm, amai H’Bích Niê Kdăm, djuê ana Êđê ti [uôn Wiâo A, wa\l krah Krông H’Nang, kdriêk Krông Năng, ]ar Daklak bi m^n, duah mđing leh ana\n tui hriăm hdră knă kpiê ]eh mơ\ng aduôn pô. Amai H’Bích brei thâo, khă gơ\ mnuih [uôn sang riêng gah mâo klei ]ia\ng ba yua kpiê ]eh, bohnik gơ\ hlăm du\m hruê knăm m’ak, tit hat, [ia\, pătdah amâo mâo pô lo\  knă leh ana\n ba ]h^ ôh mta kpiê anei. Mơ\ng hnơ\ng tuê leh mâo mơ\ng bruă ]h^ mnia asa\r mắc ca mơ\ng sang pô, H’Bích mâo klei m^n ma\ mta asa\r mắc ca anei bi mđam mkra kpiê, mjing mta kpiê ho\ng mnâo [âo mngưi hjăn păn. Ana\n dưi mâo 1 mta kpiê ]eh mrâo ho\ng mâo [âo mngưi, jăk mdê hja\n `u mơh. Khă gơ\ ênoh ]h^ truh 1 êklăk prăk hlăm 1 ]eh 10 lít, kpiê ]eh mắc ca ăt mâo du\m mnuih thâo mna\m kpiê ]eh blei mnăm mơh. Amai H’Bích m^n t^ng srăng mđ^ ktang bruă ]h^ mnia kpiê ]eh, boh nik gơ\ kpiê ]eh mắc ca ti du\m [uôn pro\ng mse\ si Hà Nội leh ana\n [uôn pro\ng Hồ Chí Minh ]ia\ng po\k phai anôk ba ]h^ mnia, mb^t ana\n hưn mdah mta kpiê ]eh đưm mơ\ng djuê ana pô:“ {uh knhuah gru djuê ana pô [rư\ hruê [rư\ lui] ram, anăn kâo ]ia\ng tui hriăm êlâo h^n jing ]ia\ng kriê pioh. Ho\ng mta kpiê mắc ca anei klei mdê `u jing êngao kơ du\m mta mnơ\ng mkra mjing hluê knhuah djuê ana pô đưm, snăn lo\ dơ\ng mâo  asa\r mắc ca dưi [lê] mă leh ana đeh krô dưm mb^t ana\n. Kâo hlăk ]ia\ng po\k mlar bruă hưn mthâo mta kpiê anei hlăm sang ]ơ mnia pro\ng h^n ]ia\ng mâo lu mnuih dưi mnăm du\m mta kpiê mâo mă hjăn păn mơ\ng lăn Dap Kngư, dưi thâo kơ du\m mta kpiê đưm mơ\ng djuê ana Êđê pô leh ana\n đru kơ pô bi m^n [uh hưn ktưn h^n”.

}ia\ng đru phung êdam êra mâo klei găl mphu\n mko\ bruă knua\, ]ar Daklak mâo leh lu bruă ngă mse\ si: brei ]an prăk ho\g pra\k mnga hdjul, po\k du\m adu\ nao hiu duah dlăng, tui hriăm du\m gru hmô mphu\n mko\ bruă knua\ mâo klei tu\ jing;  mtô bi hriăm mjuăt klei thâo, bi trông plah wah khua g^t gai ]ar, pô anôk brua\ duh mkra mnia mblei leh ana\n phung êdam êra kơ hdră mphu mko\ brua\ knua\, thâo m^n mjing.

Mơ\ng thu\n 2009 truh kơ ara\ anei, du\m gưl bruă Đoàn ]ar Daklak đru leh phung êdam êra mâo ]an prăk mphu\n mko\ bruă knua\ pioh ba yua hlăm bruă duh mkra mnia mblei, ho\ng ênoh prăk ]an mơ\ng du\m Knơ\ng prăk dlăng ba yang [uôn truh êbeh 646 êklai prăk; mâo 5 hdră bruă ]an prăk mơ\ng Keh prăk ala ]ar kơ bruă mă ho\ng ênoh brei c\an truh 700 êklăk prăk. Du\m gưl bruă đoàn hlăm ]ar ăt mđup brei 50 hnư prăk mphu\n mko\ bruă knua\ kơ phung êdam êra ho\ng ênoh êbeh 1 êklai prăk. Ho\ng klei mđing dlăng anei, lu phung êdam êra jho\ng ai tiê mphu\n mko\ bruă knua\ ho\ng lu gru hmô jăk, ba boh tu\ẻpo\ng kơ brua\ duh mkra, đru mguôp mjing bruă mă kơ lu êdam êra mkăn.

Phạm Minh Tuấn, K’iăng khua g^t gai bruă Đảng ]ar Daklak brei thâo, hdră mphu\n mko\ bruă knua\ kơ phung êdam êra jing sa hlăm du\m klei bi mđing tal êlâo mơ\ng ]ar hlăm hdră mđ^ kyar:“Hlăm wưng kơ ana\p, du\m gưl bruă Đảng lo\ dơ\ng mđing dlăng g^t gai du\m gưl bruă Đoàn leh ana\n brua\ knu\k kna alu\ wa\l, srăng mjing klei găl ]ia\ng phung hlăk ai mphu\n mko\ bruă knua\ ho\ng ai tiê hla\k thâo m^n mjing hrăm mb^t ho\ng djuê ana hlăm hdră mđ^ kyar bruă duh mkra yang [uôn mơ\ng ]ar”.

Mơ\ng klei m^n mphu\n mko\ bruă knua\ pral thâo ho\ng sang ]ơ mnia, lu phung êdam êra Daklak duah ksiêm hriăm ]ia\ng ba mnơ\ng dhơ\ng pô mâo, gru hmô pô nga\ mâo klei tu\  brua\ duh mkra ba yua ti alu\ wa\l. Bohnik gơ\ ho\ng phung êdam êra djuê [ia\, klei m^n ]ia\ng mphu\n mko\ bruă knua\ mơ\ng brua\ dhar kreh djuê ana pô ba leh klei tu\ jing kơ digơ\. Leh ana\n du\m klei tu\ jing ana\n lo\ đru mguôp răng kriê pioh, lo\ w^t kru\ leh ana\n ngă mđ^ lar du\m mta mnơ\ng mâo, bruă mă mâo leh mơ\ng đưm djuê ana pô./.

H’Mrư pô ]ih – H’Nga ra\k