
Êlan wĭt ti Tam Kim hruê anei amâo lŏ suăi msĕ si êlan găn êrô dŭm pluh thŭn êlâo ôh, ktuê êlan čar 216 mkŏ mơ̆ng Êlan dơ̆ng ala čar 3 truh ti wăl krah să ăt mrâo mâo Phŭn bruă lĭng kahan đru mđĭ, mkra mlih; Leh anăn ktuê êlan mơ̆ng să truh kơ wăl hiu čhưn ênguê Phia Oắc- Phia Đén ăt dưi pŏk, êlan klei pui đĭng blŭ, internet truh ti grăp ƀuôn, đru kơ Tam Kim amâo lŏ jing să krĭng dleh dlan ôh. Ênhă kđông kahan Phai Khắt ti wăl krah să Tam Kim ăt mâo bruă sang čư̆ êa, mnuih ƀuôn sang kriê pioh kjăp msĕ si 80 thŭn êlâo, wăt tơdah riêng gah jing wăl sang mnia mâo lu mnuih.
Pô atăt tue hiu čhưn nao ti sang 4 adŭ, mtih hŏng ƀrik kjăp phung kahan Prăng mdơ̆ng kđông kahan Phai Khắt, ăt msĕ mơh kơ klei mblah dưi tal êlâo mơ̆ng Êpu Việt Nam hâo hưn mtlaih êngiê jing amai Nông Thị Bích, knuă druh kriê dlăng wăl anôk kriê pioh Dliê Trần Hưng Đạo. Klei yuôm bhăn hĭn, ƀiă mnuih thâo Bích jing čô Nông Văn Lạc, pô sang anei. Nông Văn Lạc ăt jing pô gĭr hgŭm hlăm bruă krŭ kdơ̆ng, đru kơ Đại tướng Võ Nguyên Giáp hlăm wưng phung lĭng kahan ngă bruă tinei. Êdei anei, boh sang mâo gŏ sang jao kơ alŭ wăl ngă anôk kriê pioh.
“Tơdah phung roh plah mmiă jing kđông kahan, ñu ngă bruă krŭ kdơ̆ng leh anăn jing knuă druh phŭn mơ̆ng alŭ wăl, jao kơ mô̆, anak ñu ti sang. Leh phung roh plah miă, gŏ sang nao dôk ti ƀuôn riêng gah. Leh êpul kahan krŭ kdơ̆ng lŏ mâo mă snăn jao kơ gŏ sang dôk. Kâo ktưn hưn snăk kyua jing ênuk anak čô mơ̆ng anôk kriê pioh kđôngh kahan Phai Khắt anei, mâo răng mgang, kriê dlăng leh anăn mđĭ lar ênoh yuôm, grăp hruê dưi drông, hưn mthâo kơ phung tuê hriê čhưn msĕ si phung kahan hđăp, hđeh sang hră hriê čhưn dlăng…”
Kbưi hŏng kđông Phai Khăt hlăm brô 7 km, Wăl kriê pioh dliê Trần hưng Đạo mrâo mâo Phŭn bruă lĭng kahan đru bi liê mkra mđĭ, bi leh djŏ gưl bi hdơr 80 thŭn mkŏ mjing Êpul lĭng kahan yang ƀuôn Việt Nam. Dŭm hruê mlan 12 anei, grăp hruê mâo nanao êpul tue mơ̆ng lu čar, ƀuôn prŏng hlăm kluôm ala nao čhưn. Wăl sang sang Đại tướng, sang rang mdah, ruo krah knăm mkŏ mjing Êpul Việt Nam hâo hưn mtlaih êngiê, wăl sang dôk kơ phung lĭng kahan, êlan găn êrô, Anôk ksiêm dlăng ti čư̆ Slam Cao…mâo rŭ mdơ̆ng prŏng, siam. Wăl dliê Trần Hưng Đạo prŏng 200ha hŏng čư̆ Khau Giáng dlông, anôk mâo Slam Cao kjăp ăt mâo mnuih ƀuôn sang răng mgang.
Dŭm ana kyâo sui thŭn, 2 čô kmiêk kăn jih ăt msĕ si 80 thŭn êlâo, bi êyui, kơup kơ êpul kahan ba anăp mơ̆ng cách mạng. Hŏng mnuih ƀuôn sang Tam Kim, wăl dliê amâo djŏ knŏng jing ngăn dŏ cŏng mâo yuôm bhăn ôh, ƀiădah lŏ jing klei ktưn hưn. Kyua tinei, ênuk phung aê ama nao êlâo amâo huĭ kơ phung roh arưp aram, ngă jhat čiăng răng mgang leh anăn mguôp braih, mguôp ai kơ êpul lĭng kahan 34 čô.
Nông Đình Chiến, mnuih mâo kơhưm ti ƀuôn Um, să Tam Kim yăl dliê: Leh êpul Việt Nam hâo hưn mtlaih êngiê lĭng kahan dưi mkŏ mjing, hjăn Ƀuôn Um mâo truh 2 čô lĭng kahan, wăl dliê anei ăt jing sa kdrêč hƀuê ênuk bŏ hŏng ktưn hưn mơ̆ng ƀuôn. Kyua anăn, wăt tơdah klei dleh dlan lu dưn mơh, mnuih ƀuôn sang ăt kăn mâo hlei pô koh druôm ana kyâo, bi rai dliê.
“Ti ƀuôn Um anei, tơdah knăm mơak, hruê Tết, boh nik hruê 22/12, knăm mơak jih jang mnuih ƀuôn sang răng mgang ala čar, mnuih ƀuôn sang nao hlăm dliê čiăng čuh brui mngưi kơ Đại tướng leh anăn čiăng mkŏ mjing knăm mơak tinei, grăp čô hriê lu snăk lŏ bi hdơr kơ knhuah gru, bi tuôm bi blŭ hrăm mbĭt, mă klei hriăm mđĭ mkra mjing… Hmei jing phung khua thŭn jing phung mâo kơhưm ti alŭ wăl, kyua anăn jing mtô kơ anak čô brei djă pioh knhuah gru ƀuôn sang krŭ kdơ̆ng. Hruê bi hdơr djŏ tuôm kơ pphung tui hlue cách mạng ênuk êlâo, hmei ăt mă klei bi hmô anăn čiăng mtô kơ anak čô…”
Să Tam Kim ară anei mâo 700 gŏ êsei mnuih Tày, Nùng leh anăn Dao. Mđĭ lar knhuah gru krŭ kdơ̆ng phung aê ama nao êlâo, mnuih ƀuôn sang Tam Kim hruê anei ăt kăn tŭ kơ klei ư̆ êpa ƀun ƀin. Hlăm boh sang 2 tal dôk mnâo mrâo, amai Chung Thị Bun, mnuih ƀuôn sang ƀuôn Um, să Tam Kim brei thâo:
“Hruê êlâo kâo knŏng pla ktơr, rông ŭn, ƀiădah klei ruă tưp lu, leh anăn snăn kâo bi trông hŏng ung mă ana boh kruê̆ ba pla, leh anăn să mđing ktrâo lač kơ hdră mnêč. Kâo pla 7 thŭn leh, mguôp hŏng pla hăt hla leh anăn rông ŭn. Kah knar mơ̆ng 3 bruă anei, gŏ sang kâo mâo prăk hrui wĭt hlăm brô 250 êklăk prăk/thŭn”.
Kyua klei bi liê lu mơ̆ng Knŭk kna, boh nik mơ̆ng dŭm hdră kñăm ala čar, bruă nah gŭ msĕ si sang hră, anôk mdrao mgŭn, êlan klông, knơ̆ng kdơ̆ng êa, êa pơ̆ng, pui kmlă klă klơ̆ng djăp ênŭm. Mơ̆ng klei anôk pla sa yan mdiê, mnuih ƀuôn sang jhŏng pla mjing 2 yan, bi mguôp rông ŭn, mnŭ, pla thiăm hbei ƀlang, boh kruê̆, djam tam, hăt hla.. Ti Tam Kim dŭm boh sang kjăp 2-3 tal mâo lu hĭn. Mơ̆ng să dleh dlan, Tam Kim dôk bi mlih grăp hruê. Nông Thị Hiệp, Khua Knơ̆ng bruă sang čư̆ êa să Tam Kom, kdriêk Nguyên Bình brei thâo:
“Čiăng mđĭ lar knhuah gru ƀuôn sang krŭ kdơ̆ng , să pŏk ngă leh dŭm hdră bi lông ktưn čiăng kơ mnuih ƀuôn sang, anôk bruă ti să hgŭm. Truh ară anei, hŏng hdră Krĭng ƀuôn sang mrâo, să mâo 15/19 hnơ̆ng kčah. Să bi hgŭm leh hŏng dŭm anôk, dhar bruă ba ana pla mjing mâo ênoh yuôm hlăm klei mđĭ kyar mkra mjing leh anăn mđĭ ktang hlue ngă hdră kñăm ala čar kơ dŭm gŏ êsei ƀun, gŏ êsei giăm ƀun hlăm hdră bruă đru ana mjeh, êđai mjeh mđĭ kyar bruă duh mkra pla mjing…”
Klei mtah mda mơ̆ng Dliê Trần Hưng Đạo hlai mbĭt hŏng klei mtah mơ̆ng đang ktơr, mdiê lŏ, djam tam, ana boh kroh. Ai ktang mrâo dôk bi êdah klă ti krĭng ƀuôn sang krŭ kdơ̆ng hŏng klei gĭr mơ̆ng mnuih ƀuôn sang tinei, leh anăn ăt jing boh tŭ ênuk aê ama mphŭn dô đru mguôp mkŏ mjing ti krĭng lăn anei./.
Viết bình luận