VOV4.Êđê - Alu\ Nam Dao, sa\ Nâm Nđir jing sa hla\m du\m alu\ wa\l dleh dlan êdi mơ\ng kdriêk Krông Knô, ]ar Daknông. La\n ala êa juôr ti anei dleh dlan gun kpa\k kyua dôk ti dlông kngư ]ư\, la\n ala sah kba amâo ja\k jing, brua\ nah gu\ dôk k[ah. Mơ\ng thu\n dih truh kơ ara\ anei, ho\ng klei duh bi liê mơ\ng knu\k kna lehana\n klei đru mơ\ng Knơ\ng brua\ pui kmla\ ]ar Daknông, alu\ Nam Dao mâo leh êlan klei pui kmla\ ala ]ar. Phu\n mka\p pui đru mguôp leh yuôm bha\n hla\m hdra\ mđ^ yar brua\ duh mkra, mkra mđ^ mlih klei hd^p mda, ai tiê klei m^n mnơ\ng dhơ\ng kơ mnuih [uôn sang ti kr^ng anei.
Đak Psi jing sa\ dleh knap êdimi mơ\ng kdriêk Đak Ha. A|t mse\ ho\ng lu [uôn sang mka\n hla\m sa\, klei hd^p mda mnuih [uôn sang [uôn Ling La êlâo dih dleh knap êdimi leh ana\n go\ sang A Gliêu a\t mse\ sna\n mơh amâo mdê ôh.
Mơ\ng hla\k dôk êdam, A Gliêu thâo săng leh kơ brua\ c\iang bi g^r kpưn đ^ tlaih mơ\ng klei klei [un knap, mkra mđ^ klei hd^p mda ana\n `u g^r đru am^ ama nga\ brua\ duh [ơ\ng c\ia\ng bi mâo dja\p mnơ\ng [ơ\ng hua\, c\hum ao c\u\t h’ô.
Hla\k ana\nm, A Gliêu a\t mâo klei c\ia\ng hmang: Tơ mâo pra\k sra\ng duh bi liê blei êmô mnuih [uôn sang hla\m [uôn pioh rông leh ana\n lo\ ba c\h^ ma\ [ơ\ng pra\k mnga, hluê si hdra\ mơ\ng mnuih [uôn sang djuê lar hla\m kr^ng kha\ng nga\. Hu\n 2001, leh dôk mo# leh ana\n bi ktlah dôk mdê mko\ mkra brua\ knua\, A Gliêu mâo am^ ama brei 2 ha đang hbei [lang leh ana\n sa drei êmô ana mđai pioh duh [ơ\ng, mđ^ kyar brua\ duh mkra go\ sang. Ho\ng klei hur har nga\ klei c\ia\ng hmang mơ\ng pô, ho\ng du\m pluh êkla\k pra\k hrui mâo gra\p thu\n mơ\ng đang hbei [lang, A Gliêu bi trông ho\ng mo# `u bi mkiêt mkuôm pra\k pioh duh [ơ\ng mb^t ho\ng [^ng ga\p blei êmô mơ\ng mnuih [uôn sang hla\m kr^ng mđ^ kyar brua\ rông mnơ\ng, leh rông pro\ng êmo\ng lo\ w^t ba c\h^ kơ phung ghan mnia.
Leh mâo sa wưng bi mkiêt pioh mao [ia\ pra\k, A Gliêu bi ktlah nga\ brua\ mdê hja\n. Klei bhia\n nga\ brua\ mơ\ng A Gliêu jing amâo kp^ ênoh ôh ho\ng mnuih [uôn sang, [ia\ blei êmô djo\ ho\ng ênoh ara\ng blei hla\m sang c\ơ mnia. Êmô blei ba w^, A Gliêu dla\ng kriê tliêr kja\p, leh mâo du\m mlan rông bi êmo\ng, tơ [uh ara\ng c\ia\ng blei djo\ ênoh sna\n `u c\h^ yơh, [ơ\ng pra\k mnga.
A Gliêu m^n t^ng, kah knar gra\p thu\n `u blei mnia mâo êbeh pluh drei êmô, tui hluê ho\ng êmô pro\ng he\ amâodah điêt leh ana\n ênoh ênil hla\m sang c\ơ mnia đ^ tru\n mơ\ng 7 – 8 êkla\k pra\k/ 1 drei amâodah mơ\ng 25 – 20 êkla\k pra\k/ 1 drei. Kno\ng brua\ blei mnia êmô a\t ba w^t kơ go\ sang A Gliêu gra\p thu\n mâo gia\m 100 êkla\k pra\k.
Tui duah hdra\ mđ^ kyar brua\ duh mkra go\ sang leh ana\n kpưn đ^ dưi tlaih mơ\ng [un knap A Gliêu [uh m’ak êdi. Klei năng bi mpu\ êdi kơ mnuih [uôn sang nga\ lo\ hma anei jing mâo ai tiê ja\k kpa\ leh ana\n klei kreh kria\ng jih ai tiê hla\m brua\ đru du\m go\ êsei mka\n hla\m [uôn hra\m mb^t tlaih mơ\ng [un knap, bohnik phung êdam êra mrâo bi ktlah go\ êsei dôk mdê mphu\n mko\ mkra brua\ knua\” mduôn [uôn A Be\t bi mni kơ A Gliêu sna\n.
Êngao kơ 10 drei êmô go\ sang mrâo rông, ara\ anei A Hliêu lo\ brei 10 go\ êsei dleh knap hla\m [uôn, gra\p go\ êsei rông mâo 1 drei êmô ana mbha đai pioh mđ^ kyar brua\ rông êmô bi mhro\ [un h’^t kja\p.
Klei bhia\n mơ\ng A Gliêu ba mgrơ\ng ho\ng du\m go\ êsei rông jing êmô ana ana\n mđai sna\n go\ êsei [un ana\n sra\ng ba w^t êmô ana mđai kơ `u. Tơ brua\ duh mkra go\ sang ana\n dôk dleh dlan mơh, sna\n `u brei digơ\ lo\ dơ\ng rông.
Bâk bâo kơ ana\n A Gliêu, A Du\k ti [uôn Ling La brei thâo: hla\m 5 thu\n êgao, kyua mâo klei đru kơ\ng A Gliêu hla\m brua\ brei rông êmô ana mbha đai, go\ sang `u mâo leh 2 drei êđai êmô. Ara\ anei, A Gliêu a\t ư brei 2 ung mo# di`u lo\ dơ\ng rông êmô ana ana\n……
Bi kah kơ brua\ pô nga\, A Gliêu lac\: Kâo dôk hdơr asa\p blu\ mơ\ng Awa Hô mta\ mta\n gra\p c\ô mnuih drei c\ia\ng thâo mđing kriê dla\ng kơ mnuih [un, Knu\k kna mâo leh hdra\ mtru\n đru kơ mnuih [un, sna\n phung leh tlaih mơ\ng [un ana\n c\ia\ng lo\ bi hgu\m kngan đru, mtru\t mđ^ ai leh ana\n bi kah klei thâo mơ\ng pô hla\m brua\ duh [ơ\ng c\ia\ng du\m phung adôk [un hra\m mb^t bi kpưn đ^ tlaih mơ\ng [un, ana\n jing klei pô c\ia\ng bi nga\.
Ho\ng klei hur har tlaih mơ\ng [un kpưn đ^ kơ mdro\ng, thu\n 2016, A Gliêu lo\ dơ\ng mdar pra\k duh bi liê ba pla 1.200 phu\n kphê ti đang hbei [lang adôk, klei ênao êa pioh ma\ êa krih kơ kphê leh ana\n rông kan c\ia\ng bi mđ^ prak mâo hrui w^t.
A Gliêu brei thâo: Mâo klei mtru\t mđ^ ai leh ana\n ktrâo lac\ mơ\ng brua\ knu\k kna alu\ wa\l, ung mo# `u hla\k mpra\p ba pla rơ\k k`a\m po\k mlar brua\ rông êmô djo\ hdra\ h^n, c\ia\ng mnuih [uôn sang hla\m [uôn tui hria\m hluê nga\ mb^t.
Viết bình luận