Sang êa drao prŏng Ƀuôn Ama Thuôt, ti ƀuôn hgŭm Ƀuôn Ama Thuôt ară anei dôk mdrao kơ hlăm brô 24 – 26 čô ruă êngoh bi ƀlĕ êragh, lu ti adŭ mdrao Nội – Nhiễm – Hđeh, hlăm anăn Adŭ dŏng mdrao mjêč dôk dŏng mdrao kơ dua čô ruă mâo klei bi êdah kjham.

Pô ruă Y.H.H. (13 thŭn), ti să Êa Ñuôl, čar Dak Lak mâo klei bi êdah êngoh hlơr mâo mbĭt hŏng ruă kŏ, êgah êgăn asei mlei. Amĭ ama kmang kơ bruă amâo mđing lu kơ anak, lač êngoh msĕ aguah tlam. Ƀiădah leh ƀuh anak êngoh mnăm êa drao dŭm hruê amâo  lưh, gŏ sang nao ba ksiêmmkă ti Sang êa drao prŏng Ƀuôn Ama Thuôt.  Tinei, phung aê mdrao bi mklă hđeh anei mâo klei ruă êngoh bi ƀlĕ êrah lehanăn brei dôk đih mdrao ti Adŭ mdrao Hđeh. Truh hruê tal 4, pô ruă anei mâo dŭm klei bi êdah ktrŏ mơ̆ng klei ruă êngoh bi ƀlĕ êrah msĕ si êngoh hlơr ktang, ruă tian, ƀlĕ ô̆, amâo lŏ săng, men gan đĭ, tiểu cầu hrŏ kyua anăn dưi pral ba nao dŏng mdrao ti Adŭ dŏng mdrao mjêč čiăng ksiêm dlăng. Leh 4 hruê mdrao tinei, klei suaih pralhơĭt ƀiă leh. Amai H’Djue Hra, amĭ pô ruă brei thâo:  

 “Êngoh, đih dôk sa anôk, êmăn êmik, kâo jing amĭ ƀiădah kăn mđing lei. Leh anak lač nao sang êa drao mkă dlăng, snăn kâo ba mâo aê mdrao bi mklă jing êngoh bi ƀlĕ êrah leh. Djiêu gah sang mâo war êmô kbao mơh. Ară anei kâo huai kih mdoh nanao yơh.

Hluê si Aê mdrao Trần Thanh Quý, Kơiăng khua Adŭ dŏng mdrao mjêč, Sang êa drao prŏng Ƀuôn Ama Thuôt, hlăm brô 1;/3 ênoh mnuih ruă ba mdrao mâo klei bi êdah ktrŏ leh, tui hluê hŏng mta virus Dengue (virus ngă klei ruă êngoh bi ƀlĕ êrah), bruă ksiêm dlăng lehanăn kriê dlăng mơ̆ng gŏ sang ăt msĕ mơh êpul knuă druh mă bruă mdrao mgŭn jing yuôm bhăn.

“Tơdah mâo klei ruă êngoh bi ƀlĕ êrah, mnuih ruă êngoh hlơr hlăm brô mơ̆ng hruê tal êlâo truh kơ hruê tal 3, êmăn êmik, ruă kŏ. Dŭm klei bi êdah anei čiăng msĕ hŏng êngoh virut, êngoh siêu vi. Mŏng hruê tal 4 truh kơ hruê tal 6, êngoh srăng lưh ƀiădah srăng mâo dŭm klei bi êdah ktrŏ si tô hmô ƀlĕ êrah. Tinei hmei mâo dua čô ruă kjham, dưi ba dŏng mdrao ti adŭ mdrao hđeh, truh hruê tal 4 đĭ kơ kjham hmei lŏ ba ti adŭ dŏng mdrao mjêč mdrao mgŭn.

Msĕ snăn, ti Adŭ mdrao klei ruă tưp, Sang êa drao prŏng krĭng Lăn dap kngư, mơ̆ng akŏ thŭn truh kơ ară anei, adŭ dŏng mdrao leh kơ êbeh 240 čô mâo klei ruă êngoh bi ƀlĕ êrah. Mnuih ruă đĭ lu mơ̆ng akŏ mlan 6, kah knar 10 čô ruă/hruê, hlăm anăn mâo lu mnuih ba kơ sang êa drao hlăk klei ruă ktrŏ, mâo lu klei bi êdah huĭ hyưt, huĭ srăng truh kơ djiê.

Msĕ hŏng pô ruă N.B.N ti ƀuôn hgŭm Tân Lập, čar Dak Lak. N ba mdrao hlăk asei mlei êmăn êmik, tiểu cầu hrŏ lu. Phung aê mdrao ti Adŭ mdrao klei ruă tưp, Sang êa drao prŏng krĭng Lăn dap kngư brei gŏ sang nao myơr tiểu cầu kơ pô ruă. Leh kơnăn mâo klei đru mơ̆ng phung êdam êra hlăm êpul myơr êrah lăn dap kngư, ñu hgao wưng huĭ hyưt. Êlao kơnăn, N êngoh hlơr ktang, mnăm êa drao amâo lưh, asei mlei êmăn, jơ̆ng kngan yơ̆ng mbĭt hŏng ruă kŏ, ƀlĕ êrah gŭ jơ̆ng êgei snăn gŏ sang ba nao kơ Sang êa drao prŏng krĭng Lăn dap kngư čiăng ksiêm mkă, mdrao mgŭn. Aê mdrao H’Nuen H’Đơk – kơiăng khua Adŭ mdrao klei ruă tưp, Sang êa drao prŏng krĭng Lăn dap kngư brei thâo:

 “Tĭng mơ̆ng akŏ thŭn truh kơ ară anei, ênoh mnuih ruă êngoh bi ƀlĕ êrah lu êdi, 241 čô. Hlăm anăn mâo 29 čô kjham, mâo klei bi êdah amâo jăk, bi kŏ êrah, ruă hlăm tiê, ƀlĕ êrah kjham. Phung ruă ktrŏ anei lu jing phung khua thŭn, mâo klei ruă mâo lu mta mmih hlăm asei mlei, klei ruă êrah đĭ. Pô ruă êngoh bi ƀlĕ êrah nao ba sang êa drao êla huĭ srăng ngă lu klei truh amâo jăk hlăm anôk mkăn ti aseimlei.

Hluê si Khua anôk bruă ksiêm dlăng klei ruă tưp čar Dak Lak, mta phŭn ngă klei ruă êngoh bi ƀlĕ êrah đĭ kyua Dak Lak dôk mŭt hlăm wưng yan hjan, jing klei găl kiơ kêč đĭ lar. Anei ăt jing wưng klei ruă êngoh bi ƀlĕ êrah đĭ lu hĭn êdi, 3 thŭn/ blư̆, êlâo anăn jing thŭn 2019, 2022.

Mơ̆ng akŏ yan hjan, hlăm brô mlan 4 truh kơ ară anei, anôk bruă ksiêm dlăng klei ruă tưp čar Dak Lak đru kčĕ kơ Knơ̆ng bruă mdrao mgŭn ba mdah hdră mdrơ̆ng lehanăn mtrŭn lu hră gĭt gai anôk bruă mdrao mgŭn mđĭ hdră gang mkhư̆ klei ruă êngoh bi ƀlĕ êrah mbĭt anăn mkŏ mjing hdră ksiêm dlăng, mtô mblang lehanăn msir mghaih pral dŭm anôk bluh mâo klei ruă. Khă snăn, čiăng bi hrŏ tuič hnơ̆ng klei bluh đĭ mơ̆ng klei ruă, anôk bruă mdrao mgŭn amâo thâo ngă bruă hjăn păn ƀiădah brei mâo klei nao hgŭm mơ̆ng jih knơ̆ng, dhar bruă lehanăn kluôm ala ƀuôn. Grăp čô mnuih, gŏ sang, brei mđĭ hdră mdjiê kêč ƀloh, hluăt lŏk, bi mdoh wăk hdĭp mda, amâo lui anôk kêč ƀloh dôk… jing đru bi hrŏ klei ruă tưp lar.

Ară anei, klei ruă êngoh bi ƀlĕ êrah ka mâo êa drao mdrao, hlăk ênoh mnuih ruă kjham truh kơ djiê ƀrư̆ hruê ƀrư̆ đĭ, kyua anăn bruă ba yua dŭm hdră msir gang mkhư̆ klei ruă hluê si klei mtă mơ̆ng anôk bruă mdraomgŭn ăt jing hdră tŭ dưn čiăng bi hrŏ ênoh mnuih djŏ klei ruă anei./.

Êngoh bi blĕ êrah srăng dưi ksiêm dlăng mơ̆ng phung aê mdrao thơ̆ng kơ bruă

Khădah Êngoh bi blĕ êrah jing klei ruă tưp mâo hlăm kluôm thŭn ƀiădah ăt adôk mâo lu mnuih kƀah klei hriăm amâodah amâo mâo mđing kơ klei ruă anei. Klă sĭt hlăm wưng êgao, dŭm knơ̆ng bruă mdrao mgŭn čih yap lu pô ruă Êngoh bi blĕ êrah kjham, truh kơ klei djiê. Kyuanăn, grăp čô čiăng mđĭ klei thâo srăng gang mkhư̆ klei ruă, răng mgang klei suaih pral kơ asei po, gŏ sang leh anăn yang ƀuôn. Aê mdrao Phạm Hồng Lâm – khua kiă kriê hđăp anôk mdrao klei ruă tưp, sang êa drao prŏng Lăn Dap Kngư mâo dŭm klei mtă kơ bruă gang mkhư̆ klei ruă Êngoh bi blĕ êrah.

- Ơ Aê mdrao, si ngă klei bi êdah mơ̆ng klei ruă Êngoh bi blĕ êrah leh anăn ya ngă klei huĭ hyưt mơ̆ng klei ruă anei?

Aê mdrao Phạm Hồng Lâm: Êngoh bi blĕ êrah jing klei ruă kyua kêč ƀloh kĕ, mâo lu klei bi êdah, ƀiădah jih jang jing mâo êngoh, mâo blĕ êrah leh anăn sa mta klei arưp aram jing kbiă êrah. Klă sĭt mâo lu mta klei ruă ngă bi êngoh. Kyuanăn čiăng bi klă sa čô mâo klei ruă Êngoh bi blĕ êrah amâodah hơăi srăng nao ti sang êa drao, čiăng mâo aê mdrao mkă dlăng, ruah  hlei pô čiăng mdrao ti sang, hlei pô nao đih mdrao ti sang êa drao. Mtă kơ mnuih ƀuôn sang jih jang klei êngoh srăng mâo klei ksiêm mkă klă.

Klei ruă Êngoh bi blĕ êrah tơdah amâo mâo hmao mdrao srăng ngă truh klei kjham leh anăn truh kơ klei djiê. Tal êlâo jing klei bi hrut, luč êrah kyua kbiă êrah. Tal 2 jing toh hroh kpĕ êka lu mta, boh nik jing tiê, kboh amâodah ksŏ, dlô. Noh klei tal 3 jing klei kbiă êrah kjham ƀiădah amâo mâo hmao mgaih msir pô ruă srăng djiê. Hlăm klei msĕ sơnăn, mtă kơ phung êmŏng, phung mâo klei ruă êlâo, phung mduôn khua 60 kơ dlông, hđeh mơ̆ng 1 – 12 mlan, phung mniê ba tian, boh nik jing phung kbưi hŏng anôk mdrao mgŭn čiăng nao đih mdrao hnưm, čiăng hmao mdrao mgŭn”.

Klei čŏng duah blei êa drao mnăm leh anăn čŏng mbŏ êa ti sang êjai djŏ Êngoh bi blĕ êrah si klei hŭi hyưt srăng truh ơ Aê mdrao?

Aê mdrao Phạm Hồng Lâm: “ Êngoh bi blĕ êrah jing êngoh mơ̆ng kman, lu jing êngoh hlơr sơnăk. Lu mnuih kreh yua êa drao amâo mâo djŏ jing hŭi hyưt êdi. Sitôhmô, aê mdrao brei yua knŏng êa drao paracetamol ƀiădah pô ruă amâo mâo hmư̆ leh anăn čŏng duah yua êa drao mkăn, ngă truh klei ƀlĕ êrah amâodah toh hroh tiê. Mâo leh lu mnuih kbiă êrah kyua mñăm êa drao amâo mâo djŏ hŏng klei mtô mơ̆ng aê mdrao leh anăn mâo lu mnuih ruă tiê kyua mnăm êa drao amâo djŏ hnơ̆ng. Bi tơdah duah čŏng mbŏ êa amâo mâo hluê si klei mtô mơ̆ng aê mdrao, tơdah pô ruă bi hrut, aê mdrao dleh  yap ênoh êa bi mbĭ, dưi mbŏ leh anăn srăng mbŏ, ngă truh klei bŏ êa dleh dlan. Kyuanăn, klei ruă Êngoh bi blĕ êrah srăng dưi ktuê dlăng mơ̆ng aê mdrao thơ̆ng kơ bruă, leh anăn êjai tlŏ êa drao srăng mâo klei ktrâo lač leh anăn mâo đa da klei brei răng leh anăn dlăng kơ êrah, čiăng ksiêm dlăng srăng mbŏ êa amâodah hơăi, ya êa srăng mbŏ, sơnăn kơh dưi rơ̆ng kơ klei hdĭp pô ruă”.

- Lač jăk kơ ih lu