VOV4.Êđê – Nanao đrông hla\m 10 thu\n êgao, ana tiêu dưi dla\ng jing Mah ju\ mơ\ng kr^ng Dap kngư la] kluôm lehana\n ]ar Daklak la] hja\n, hla\k gra\p ha mâo hnư hrui w^t mơ\ng 500 êkla\k pra\k truh êbeh 1 êklai pra\k/thu\n. Pra\k mnga lu ktu\ng mb^t ho\ng hdra\ bi kluh ba pla hla\m lar [ar, leh ana\n ara\ anei du\m êbâo go\ êsei bi tla ênoh yuôm êdi hla\k ana tiêu djiê lăng bi k’ru\. Hla\m du\m mta phu\n nga\ truh klei djiê ram anei, brua\ amâo c\ia\ng bi mđing uê` ho\ng du\m klei hưn ra\ng mơ\ng brua\ kreh knhâo, ba pla ana tiêu ti du\m kr^ng la\n tlung, klei mđoh mđue# êa êdu k[ah, jing mta phu\n tal êlâo. Klei ana tiêu dơ\ng tui] ram jih hla\k ba klei truh pro\ng kơ boh tu\ hdra\ brua\ mko\ mkra kr^ng [uôn sang mrâo ti alu\ wa\l.  Mơ\ng anei nga\ mâo klei êmuh pro\ng kơ hdra\ ]ua\l mka\ brua\ nga\ lo\ hma, bi mkla\ hdra\ mko\ da\p mnơ\ng pla ti gra\p alu\ wa\l hla\m ]ar.

Ang^n êbu\ mrô 12 leh êgao, ho\ng du\m gưl hjan điêt lehana\n pro\ng ăt adôk mâo hlăm kluôm sa\ Êa Ô, kdriêk Êa Kar. Hlăm sang sa\ êbeh 60 ]ô mnuih, dôk bi k[u\t mâo êpul dôk guôn djo\ iêu pô tu\ ma\ klei đru do\ng kyua yan adiê ngă. Du\m klei ksuh êwa, dlăng hlăm [o# mta jih jang dôk hlăm klei ênguôt s’ăi.

Amai Hoàng Thị Hạnh, dôk ti thôn 7a brei thâo, anei jing phung [uôn sang nao ma\ prăk đru do\ng kơ klei lu] liê ang^n hjan ngă thu\n dih. Bi ang^n êbu\ thu\n anei, ka mâo klei ksiêm yap ênu\m ôh:

“ Ang^n êbu\ mrô 12, hlăk dôk ksiêm yap klei lu] liê. Sang kâo t^ng ma\ snăn êbuh truh 500 phu\n ana ksu. Bi tiêu ăt djiê mơ\ng thu\n dih, kyua drăm êa bru\ agha jih, jih jang tiêu djiê leh s’ăi”.

Amai Hoàng Thị Hạnh, go\ sang amai kno\ng jing sa hlăm du\m pluh go\ êsei ti thôn 7a, lehana\n du\m êbao go\ êsei hlăm kluôm sa\, tu\ klei lu] liê mơ\ng yan adiê ngă. Hlăm jih jang mnuih truh kơ sang sa\ dôk guôn prăk đru do\ng, sang lu êdi jing du\m êbâo phu\n tiêu, sang [ia\ êdi du\m êtuh [e\ gơ\ng mơh:

“ Mâo sang gơ\ng tiêu êbuh truh du\m êbâo phu\n, lo\ tuôm ho\ng hjan mơh kno\ng djiê yơh. Lu] liê pro\ng êdi. Bi thu\n anei mâo ang^n êbu\, du\m gơ\ng tiêu adôk hlo\ng êbuh jih leh mơh”.

“ Djiê jih leh. Mâo du\m ha djiê mơ\ng thu\n dih. Leh djiê lo\ w^t pla, truh thu\n anei hlo\ng lo\ djiê mơh. Êa đ^ êngăp jih war, amâo mâo mnơ\ng lo\ adôk ôh…”.

Nguyễn Xuân Mạnh, thôn 3B sa\ Êa Ô brei thâo, kno\ng mrâo thu\n dih đu], mnuih pla mjing hlăm sa\ dôk ]ang hmăng kơ ana tiêu, êjai hmư\ grăp kg tiêu bi t^ng lăng truh êtuh êbâo. Grăp phu\n tiêu mâo ba w^t du\m pluh kg tiêu. Mnuih pla mjing ti Êa Ô mâo klei ]ang hmăng pro\ng êdi, wa\t hlăm kr^ng tlung, di`u lo\ mjing lăn jăk ana tiêu đ^ jing jăk siam, ăt mboh mse\ ho\ng anôk jăk mơh. {ia\dah truh kơ ara\ anei, klei hmăng hmưi kơ ana tiêu amâo lo\ adôk ôh, m^ndah ]ang hmăng kơ mta mah ju\ anei amâo lo\ mâo ôh:

“ Êlâo dih mâo 280; 200 êbâo prăk/kg tiêu, bi ara\ anei tru\n adôk mơ\ng 70 – 80 êbâo prăk. {ia\dah lo\ tuôm he\ ho\ng klei yan adiê ngă dơ\ng mơ\ng thu\n dih, hlo\ng kơ thu\n anei… Hjan pro\ng ang^n lu, tiêu mnuih [uôn sang djiê leh s’ăi. Tơl mnuih [uôn mse\ si mluk mgu yơh kyua ana tiêu”.

Êa Ô jing sa tal êlâo hlăm kdriêk Êa Kar, ]ar Daklak truh kơ ênoh k]ah mko\ mkra kr^ng [uôn sang mrâo, lehana\n ana tiêu yơh dưi yap jing gru mnga] kơ brua\ pla mjing ti alu\ wa\l. {ia\dah leh sa thu\n mkrah yap mơ\ng leh mâo tu\ yap bi leh brua\ mko\ mkra kr^ng [uôn sang mrâo, gru mnga] ana\n pătdah lu] he\ yơh, ana tiêu hlăm kluôm sa\ hlo\ng jih [hut. Aduôn Vũ Thị Sen, k’ia\ng khua sang sa\ la], sa\ năng lo\ ksiêm w^t yơh brua\ pô mđ^ kyar. Brua\ ]ua\l mka\ kr^ng duh mkra pla mjing, mko\ w^t mnơ\ng pla, bi lo\ ksiêm dlăng, kyua brua\ rua\t kua\t ngă leh hlăm du\m thu\n êlâo ba w^t boh jing mse\ snăn:

“ Ana tiêu ara\ anei hlăk jing klei gui ktro\ kơ mnuih [uôn sang. Kyuadah klei duh bi liê jing pro\ng, [ia\dah truh kơ ara\ anei pătdah tiêu amâo lo\ adôk ôh. Ho\ng klei truh mse\ djuê ana\n leh, lu] liê pro\ng mse\ djuê ana\n leh, s^t nik sa\ Êa Ô lo\ bi t^ng w^t yơh, lehana\n bi ruah ana mnơ\ng pla mkăn. Bi ksiêm dlăng kơ mta lăn, kơ anôk. Dleh mse\ ho\ng ana tiêu nô năng amâo mâo jăk ba pla yap mnơ\ng phu\n hlăm sa\ Êa Ô”.

Tui si Nguyễn Hắc Hiển, K’ia\ng khua anôk brua\ pla mjing, lehana\n răng mgang mnơ\ng pla mjing ]ar Daklak, mb^t ho\ng sa Êa Ô bi kluh pla tiêu ngă kơ ênha pla tiêu ti Daklak đ^ giăm 40 êbâo ha, ênoh ]ua\l mka\ brua\ pla tiêu ti Daklak kruh jih.

}o\ng bi pla mjing amâo mâo mđing ôh klei mta\ mtăn djo\ ho\ng klei kreh knhâo, ênưih tuôm ho\ng klei amâo mâo jăk ăt [uh leh mơ\ng êlâo. {ia\dah, tui si Nguyễn Hắc Hiển, dhar brua\ kia\ kriê amâo mâo klei dưi gha\ ôh, kyuadah lăn dôk hlăm kngan mnuih [uôn sang, lehana\n di`u ngă yơh tui si di`u m^n leh. Klei anei ngă hmăi amâo mâo jăk truh kơ wưng tal 2 mko\ mkra kr^ng [uôn sang mrâo, kyuadah ênoh ]ua\n brua\ ]ua\l mka\, lehana\n ngă brua\ ]ua\l mka\ jing ênoh ]ua\n tal êlâo hla\m hdră. Mb^t ho\ng brua\ hyua\ kjăp h^n klei ksiêm dlăng, brua\ kia\ kriê klei ]ua\l mka\, Daklak srăng lo\ mko\ w^t brua\ lo\ hma, ho\ng du\m ana mnơ\ng pla sui thu\n, ana mâo ênoh ăt mse\ ho\ng tiêu mơh, k`ăm brei mnuih [uôn sang bi hro\ng ruah:

“ Daklak ]ua\l mka\ leh kơ ana boh kroh, lehana\n ana tu\ yuôm mka\n. Hla\m hdra\ mko\ w^t brua\ lo\ hma mâo leh knơ\ng brua\ sang ]ư\ êa ]ar bi kla\ kơ ana boh kroh jing sa hlăm du\m klei găl pro\ng. ]ar mâo hdră duh bi liê pla mjing mse\ si ana boh sầu riêng, ana boh [ơr mjing kdrăn đang pro\ng, pioh mâo mnơ\ng ]h^ mnia, [rư\ [rư\ pla mjing nao mđrăm mb^t ho\ng ]h^ mnia kơ ala ta] êngao. Tui si hdră truh kơ thu\n 2020 snăn hlăm kluôm ]ar mâo hlăm brô 20 êbâo ha ana boh kroh”.

Mrâo mâo ba hlăm klei ]ua\l mka\, lehana\n kla\ s^t mâo ba w^t leh klei tu\ dưn du\m êtuh êklăk prăk truh êbeh kơ êklai/1ha/1thu\n, [ia\dah Daklak ăt lo\ le\ hlăm klei ana\p kruh mơh klei ]ua\l mka\ kơ ana boh kroh. Kyuadah tui si phung khua kia\ kriê knơ\ng brua\ kreh knhâo ]ar Daklak, kno\ng t^ng ênha\ đang boh [ơr hlăm ]ar, truh leh 20 êbâo ha hlăm wưng anei. Bi hdră mơ\ng ]ar le\ jing mguôp ho\ng brua\ pioh ]h^ kơ ala ta] êngao, lehana\n tơdah hdră k]ah amâo mâo pral dưi ngă, lehana\n amâo mâo klei tu\ jing. Klei kơ ana boh kroh ăt srăng kruh mse\ ho\ng tiêu mơh amâo thâo lo\ jih ôh.

                                                                                H’Nga pô ]ih hlo\ng răk