VOV4.Jarai - Thun blan rơgao, ƀơi tơring glông Čư̆ Pưh, tơring čar Gia Lai, hơdôm blah đang tiu djai yua hlăt kman ƀong, nua trun kơtang mơn, ngă lu mơnuih ngă hmua tơnap tap. Ƀơi anăp tơlơi anun, kiăng pơđĭ kyar ngă hmua, lu sang anŏ hơmâo mă đang tiu hơdai pla boh troh dong. Bruă pla boh troh anai klă biă, pok jơlan kơ bruă ngă hmua pla pơjing phrâo ƀơi tơring glông. Pô hyu mă tơlơi pơhing kơ črăn hơdră hơmâo tơlơi čih tui anai.

Hlâo adih hăng 1 ektar lŏn hmua, ayong Phan Văn Trùng dŏ ƀơi plơi Ia Reng, să Ia Le, tơring glông Čư̆ Pưh, tơring čar Gia Lai hơmâo pla lăng lu djuai phun pla kah hăng boh ñông, hơbơi plum, kơtơr samơ̆ yua lŏn tơnah ƀu hiam, nua rơgêh, prăk blơi kmơk, jrao pơgang phun pla pơmă mơn yua hnun ƀu hơmâo ƀong đơi ôh. Mơng bruă hyu hơduah ĕp lăng, ayong Trùng lăng phun boh pơ-ô̆ Đài Loan klă biă, nua ñu pơmă mơn, pla ñu amuñ hăng rông phun ñu amuñ mơn, ăt kah hăng lăp hăng ayuh hyiăng lŏn adai ƀơi anai, yua hnun ñu pơsit pla boh pơ-ô̆. Yua gir hrăm tui hơdră pla phrâo, mă yua măi mok kĭ thuâ̆t phrâo, đang boh pơ-ô̆ čăt hiam biă, huăi hơmâo đơi hlăt pơčrăm, mơboh lu mơn. Ră anai, đang boh pơ-ô̆ truh bơyan pĕ laih, hơmâo pơhrui glăi 2,2 tơn. Hăng nua sĭ mơng 10.000 truh 15.000 prăk.kg, tơdơi kơ kah hĭ prăk ngă hmua, sang anŏ ayong Trùng dŏ glăi rơbêh 50 klăk prăk.

“Sang anŏ kâo pla boh pơ-ô̆ Đài Loan mơng thun 2018, ră anai lĕ thun tal 3, thun anai mơboh hnuăl. Kâo lăng hơmâo lu hloh kơ pla hơbơi pơtơi mơn, thun anai hơmâo pĕ 150 phun, pơhrui glăi 1 tơn ha mơkrah”.

Jing sa čô mơnuih dong hnưh wưh tơlơi kơ arăng yua tiu rơgêh, djai yua hlăt kman, ayong Võ Văn Tài dŏ ƀơi plơi Thiên An, să Ia Blư̆, tơring glông Čư̆ Pưh pơsit pla 300 phun boh rơmah ƀơi đang pla tiu lui ruh mơng hlâo adih. Rơgao 6 thun pla, đang boh rơmah mơng sang anŏ ñu hiam biă, mơboh prong, bơrơnguč hiam biă mă, pĕ dua wơ̆t lơ̆m ha thun. Rim bơyan pĕ boh, sang anŏ ñu sĭ pơ sang čơ truh 10 tơn boh rơmah, nua ñu mơng 30 truh 50 rơbâo prăk lơ̆m sa kg. Tơdơi kơ kah hĭ prăk rông phun pla, rim thun ayong Tài dŏ glăi năng ai 500 klăk prăk. Lăng bruă pla boh rơmah hơđong, sang anŏ ayong Tài pok prong thim dong, pla truh 900 phun. Ayong Võ Văn Tài brơi thâo:

“Hlâo adih sang anŏ kâo pla tiu, tơdơi kơ thun blan hơmâo hlăt kman pơčrăm tiu djai abih, jing kâo lui hĭ, hơdai pla phun boh rơmah dong, sem lăng djơ̆ hă ƀŭ hăng lŏn adai ƀơi anai. Tơdơi kơ anun kâo lăng phun rơmah djơ̆ hăng lŏn adai ƀơi anai, yua hnun kâo čan prăk pla phun boh rơmah. Tơdơi kơ 3 thun pla hơmâo pơhrui glăi 10 tơn, ră anai boh rơmah kâo pla hơmâo anom ngă ƀong hrŏm blơi laih anun dưi čih anăn ngă hrŏm hăng OCOP mơng tơring glông dong”.

Ơi Nguyễn Long Khánh - Khua anom bruă ngă hmua hăng pơđĭ kyar plơi pla tơring glông Čư Pưh brơi thâo, hlâo adih, Cư̆ Pưh lĕ anih pla tiu prong hloh mơng tơring čar Gia Lai prong rơbêh 1700 ektar. Khă hnun, tơdơi kơ lu thun nua ƀu hơđong, wơ̆t hăng hlăt kman ƀong, neh met wa amăng ƀrư̆ hơdai pla phun boh troh dong yơh. Ră anai, tơring glông hơmâo laih rơbêh 600 ektar đang pla boh troh, hơmâo pla ƀơi đang ngă tiu hơđăp, djru brơi neh met ngă hmua pơhrui gơnam hơđong, amăng ƀrư̆ găn rơgao tơlơi tơnap tap, anăp nao ngă hmua pơƀut sa djuai phun, hơđong kơjăp.

“Tơring glông ăt hơmâo čih laih hră lơkak lŏn tơnah či pơtŏng glăi anŏ djơ̆ lăp mơng rim phun pla, amăng anun hơmâo boh troh. Pơtô brơi mơnuih ƀon sang pơsit ruah mă kual lŏn hiam, lăp djơ̆ hăng phun pla hơget thơ dưi pơđĭ kyar lĕ amra pơjing kual pla pơƀut sa djuai phun, hơmâo jơlan nao rai hiam kiăng pơdŭ pơgiăng gơnam amuñ hloh hăng anom bơwih ƀong, djru neh met wa pơđĭ kyar ngă hmua djơ̆ hăng tơlơi pơplih ayuh hyiăng, hơđong kơjăp hăng anih sĭ mơdrô”.

Siu H’Mai: Pơblang

Dơ̆ng mơ̆ng boh tơhnal răm ƀăm pla tiu, mơnuih ngă hmua tơring glông Čư̆ Pưh hlăk tơgŭ tui ƀơ ƀrư̆ yua mơ̆ng bruă pla boh troh. Rơngiao kơ anun tơlơi djru ba mơ̆ng hơdră pla pơjing, wai lăng răk rem anom bruă ngă hmua tơring glông hơmâo pơkra hơdră hăng pom pơhai lu akŏ bruă brơi mơnuih ngă hmua kiăng hơduah ĕp anih sĭ mơdrô boh troh mŏng hmua. Pô čih tơlơi pơhing phrâo hơdră anai hơmâo bưp hăng ră ruai tom ơi Nguyễn Long Khánh, Khua anom bruă ngă hmua hăng pơđĭ kyar plơi pla tơring glông Čư̆ Pưh.

-Ơ ơi, rơkâo kơ ih brơi thâo bruă ngă pla boh troh hăng pơđĭ tui bruă pla boh troh amăng tơring glông anai hiư̆m pă ?

-Ơi Nguyễn Long Khánh: Ră anai đơ đam lŏn glai amăng tơring glông rơbêh 71 rơbâo hektar, amăng anun đơ đam lŏn ngă hmua pơkă hlâo pioh ngă hmua pla pơjing rơbêh 32 rơbâo ha. Ră anai, kơ phun boh troh amăng tơring glông hơmâo 1800 ha đang boh troh djop mơta. Đang boh troh anai, mă lŏn pla mơnong ƀu jing hăng đang tiu djai bơblih jing pla phun boh troh. Hơdră pla ƀơi anŏ pla sa hnong hăng pla plah wah phun boh troh pơkŏn.

Amăng anun lu đang mơnuih ƀôn sang pla plah wah. Pla amăng đang kơphê, ƀudah pla hăng lu pơjeh phun pla pơkŏn amăng đang, đơ đa pla pơhrua amăng đang tiu phrâo rŭ glăi. Pla plah wah tui anun kiăng pơđĭ tui hnong pơhrui glăi amăng sa blah đang hmua pla hrom lu djuai pơjeh phun pla.

Samơ̆ anăp nao kiăng sui thun hloh, jing anih pla boh troh prong, ngă sa hnong pơjing anih pla boh troh sĭ mơdrô, ngă gru anih pla boh troh, ngă tui hơdră hơduah ĕp anih pla rơđah rơđong mơ̆ng gơnam tam sĭ mơdrô. Ngă hră pơsit hnong pơkă hơdjă rơgoh Vietgap, Globalgap pioh pơhưč lu sang bruă sĭ mơdrô nao blơi, ba hyu sĭ mơdrô pơ anih pơkŏn pioh arăng hơduah ĕp phun tơdŭ anih ba pla.

-Boh tŭ yua blung a mơ̆ng hơdră pla boh troh amăng tơring glông hơmâo ƀuh rơđah laih, tui anun yơh anom bruă ngă hmua hơmâo ngă laih hăng amra djru mơnuih ngă hmua hiư̆m pă kiăng hơmâo anih sĭ mơdrô hơđong boh troh gơñu ?

­-Ơi Nguyễn Long Khánh: Ră anai hơdôm bruă ngă hrom gah đang hmua ngă hrom anom bruă wai lăng bơwih ƀong tơring glông lăi pơthâo khua mua tơring glông pơtô brơi djop sang anŏ, anih ngă hmua blôk prong, pla boh troh sĭ mơdrô amăng tơring čar. Phrâo anai, pơphun bruă sĭ mơdrô pơ ƀôn prong Đà Nẵng 2 wơ̆t.

Rim thun tơring glông pơphun anih sĭ mơdrô pơdă gơnam boh troh mơ̆ng đang hmua hơdjă, kiăng lăi pơthâo anih pơdă gơnam sĭ mơdrô boh troh rơgoh hơdjă ƀơi tơring čar Gia Lai pơphun, ƀơi hơdôm tơring glông pơkŏn gah rơngiao tơring čar đơ đa.

Dơ̆ng mơ̆ng bruă pơtruh nao rai djơh hăng anun, lăi pơthâo, hơdôm sang anŏ ngă hrom hơmâo boh troh mơ̆ng đang hmua dưi nao jĕ giăm anih sĭ mơdrô, anih blơi boh troh, kah hăng ĕp sang sĭ mơdrô pô krăp blơi.

-Kiăng pơđĭ tui tơlơi gêh găl mơ̆ng tơring glông, jing anih pla boh troh sa hnong, sui thun pơ anăp adih tơring glông hơmâo jơlan hơdră hơgĕt phun ñu či ngă ơ ơi ?

-Ơi Nguyễn Long Khánh:  Amăng hơdôm thun rơgao, rơngiao kơ bruă ngă hrom hăng anom bruă pơdjơ̆ nao pơphun bruă mă hăng pơtô brơi tơlơi thâo thăi hơdră pơhlôm, pơgang arong aruač, tơring glông ăt pok pơhai lu hơdră, kơčăo bruă djru.

Amăng thun 2018, tơring glông hơmâo Ding jum Boh thâo ia rơgơi phrâo pơsit brơi kơčăo bruă pơđĭ kyar bruă pla boh troh hơmâo črek amăng lăm tui hnong pơkă Vietgap. Thun blan ngă tui mơ̆ng thun 2019 truh thun 2022. Anai lĕ hơdră, hơbô̆ bruă pơtô brơi tơlơi thâo thăi, djru kơ mơnuih ƀôn sang pơphun ngă hmua, pla boh troh, ngă tui djơ̆ anŏ pơkă hơdjă rơgoh boh troh huăi ba yau lu jrao hlăt, jrao rơ̆k hăng kmơ̆k pruai pioh sĭ mơdrô pơ dêh čar tač rơngiao.

Hrom hăng anun, hơdôm jơlan hơdră prong pơ anăp mơ̆ng tơring glông ăt hlăk pok pơhai ngă tui sĭ mơdrô pơtruh nao rai tơlơi pơhing amăng plang internet, anai lĕ hơdră phun mơtam pok pơhai pôr pơthâo gơnam sĭ mơdrô mơ̆ng mơnuih ƀôn sang pơ anăp anai, đah mơ̆ng hyu ĕp anih sĭ pôr pơthâo amăng plang internet ba tơlơi pơhing, laih anun hơduah ĕp mă anih blơi, pơtruh nao rai tơlơi pơkôl pơkă kơplah wah mơnuih sĭ mơdrô hăng pô blơi.

-Hnun hă, bơni kơ ih hŏ!

Nay Jek: Pơblang