VOV4.Jarai - Dong mơng hơdôm anih pơhrui du` pơ[u\t get ]ai dưm jrao pơgang phun pla dưm rôk tui hơdôm glông jơlan gah rơngiao, giăm hăng hơdôm bôh kueng hnoh [ơi hơdôm bôh să, bruă du` pơ[u\t kơđuh jrao, get ]ai dưm jrao pơgang phun pla [ơi tơring glông }ư\ Mgar, tơring ]ar Daklak jing ba glăi bôh tơhnal hloh. Hrom hăng anun, tơlơi pơmin mơng mơnuih [ôn sang kơ bruă ro\ng pô kah pha djuai djah hu^ rơhyư\t kiăng pơhrui pơ[u\t ăt dưi pơđ^ tui mơn. Mơng anun, djru klă hloh kơ bruă pơgang lo\n mơnai amăng kual.

Du` rah [ing get ]ai dưm jrao pơgang phun pla hmâo yua abih jrao pioh dưm amăng kơdung nilong laih anun kă pơ[u\t, ơi Huỳnh Xanh, [ơi plơi Tiến Phát, să Quảng Tiến, tơring glông }ư\ Mgar, tơring ]ar Daklak brơi thâo: Anai le\ djah jrao hu^ rơhyư\t khom pioh pha ra, ba tơbiă mơng kual pơhrui pơ[u\t hơbit kiăng nao prai h^. Giăm hmâo 3 thun rơgao, yap mơng hrơi hmâo anih pơhrui du` pơ[u\t get ]ai, get jrao pơgang phun pla dưi [ơi trieng đang hmua, dưi hmâo khul hlăk ai amăng să lăi pơthâo klă, ơi Xanh hăng lu mơnuih [ôn sang pơkon jum dar kual anai pơplih tui [ơ [rư\ laih. Tơdơi rim wot mă yua, djop djuai kơđuh jrao, get ]ai jrao pơgang phun pla leng kơ dưi du` pơ[u\t pioh pha ra hăng tum pơ[u\t hơbit dưm [ơi anih pioh djah.

“Djah djuai anai ta dưm amăng anai `u hơdjă hloh, amu` wai lăng hloh, plai [ia\ ngă hơ[ak. Yôm phăn le\ tơdah kah hăng djop mơnuih leng kơ hmâo tơlơi pơmin dưm amăng anai, tui anun klă hloh hăng djah anai [u hmâo glom hyu ]a ]ot dong tah”.

Hlăk ai amăng khul hyu lăi pơhing kơ mơnuih [ôn sang hơdră yua anih dưm djah

Ayong Nguyễn Văn Hải, [ơi plơi Tiến Phát, să Quảng Tiến, tơring glông }ư\ Mgar lăi le\: Hơdôm anih pơkra dưm djah [ơi hơdôm ara\ jơlan phun nao pơ\ đang hmua anun gêh gal kơ mơnuih [ôn sang amăng kual. Mơnuih [ôn sang [ơi anai biă `u ngă đang hmua, pla hơdôm djuai a`ăm pơtăm, hơbơi pơtơi hăng phun pla sui thun anun jrao pơgang phun pla dưi mă yua rim thun lu biă. Sang ano# `u ăt mă yua lu mơn jrao pơdjai rok, pơdjai arong hlăt, jrao pơtrut phun pla bluh bơnga hơdai bôh amăng hơdôm hrơi blan pha ra amăng sa thun. Hlâo adih, abih bang djop djuai kơđuh jrao tơdơi kơ mă yua amra pơ[u\t hơbit hăng djah pơkon [ơi hơdôm kueng bơnư\ đang hmua. Samơ\ lom hmâo anih pơkra dưm djah le\ tơlơi anai plai [ia\ laih.

“{ơi anai ăt pioh [ơi anai mơn [udah nao pơ\ hơdôm ara\ jơlan kueng hnoh anai ara\ng dưm mut amăng anai. Gal jơlan nao le\ ara\ng dưm amăng anih pioh djah [ơi ]ra\n jơlan anun, dơ\ hmâo anih dưm le\ ara\ng ple\ nao amăng anun. Hơdôm anih dưm djai anai gêh gal kơ ara\ng tum pơ[u\t djah, tơdah [u hmâo anih dưm djah hă ara\ng glom hyu ]a ]ot”.

Dong mơng hrơi hmâo anih dưm djah, tơlơi among mơng mơnuih [ôn sang ăt pơplih tui [ơ [rư\ mơn amăng bruă glom djah get jrao pơgang phun pla

Amai Nguyễn Thị Ngọc Ánh – Kơ-iăng Khua git gai Khul hlăk ai să Quảng Tiến, tơring glông }ư\ Mgar brơi thâo, đơ đam să ră anai hmâo 9 bôh anih dưm djah get ]ai jrao pơgang phun pla [ơi abih bang hơdôm bôh plơi. Mơng thun 2017 truh ră anai, hơdôm anih anai dưi hmâo mơnuih [ôn sang mă yua na nao. Rim thun Khul hlăk ai să pok pơhai pơphun bruă mơng 2-3 tal pơhrui djah [ơi hơdôm anih dưm djah pioh ba nao pơ\ anih ataih, prai lui. Hăng tơlơi hyu lăi pơhing mơng [ing hlăk ai amăng khul, mrô djah pơhrui pơ[u\t rim thun jai hrơi lu tui, hơnong `u mơng 300kg truh 400 kg djah rim thun, hmâo djru klă laih bruă ngă hơdư\ h^ djah jrao [u klă hmâo ara\ng glom ]a ]ot.

“Blung a hmâo lu tơlơi tơnap biă, bơhmu tu `u kah hăng mơnuih [ôn sang dưm lu mơta djah mut. Khul hlăk ai do# hyu rơmet hăng pơpha djuai djah. Pơ ala kơ tui anun [ing gơmơi khom lăi pơhing, pơtrut pơsur mơnuih [ôn sang đing nao bruă le\ anih dưm djah get ]ai jrao pơgang phun pla le\ dưm get ]ai jrao hmâo mă yua laih đo#]. {ơ [rư\ dưi pơjing mơn, jing juăt h^ hăng mơnuih [ôn sang bruă pơhrui djah ăt plai [ia\ mơn. Mơnuih [ôn sang ăt gir anung lui klă mơn djop mơta djah get ]ai jrao, [u hmâo dưm lu mơta djah dong tah, anun gêh gal kơ bruă mă [ing gơmơi pơhrui djah”.

Rim thun hlăk ai amăng khul pơphun mơng 2 truh kơ 3 tal hyu pơhrui djah [ơi hơdôm anih dưm djah  

Tui hăng ayong Y Wal Mlô, Khua git gai Khul hlăk ai tơring glông }ư\ Mgar, truh ră anai, tơring glông }ư\ Mgar hmâo 80 bôh anih dưm djah jrao pơgang phun pla dưi pơdo\ng [ơi lu kual pha ra. Hơdôm anih dưm djah anai ba glăi bôh tu\ yua laih amăng bruă djru kơ lo\n mơnai plơi pla dưi pơgang klă hloh, djop mơta djah get jrao dưi pơhrui glăi hăng pơsit djơ\ hơdră. Hrom hăng anun, tơlơi pơmin pơgang anih anom jum dar mơng mơnuih [ôn sang ăt đ^ tui rơđah mơn, gơ`u gơgrong pơpha mă djuai djah, [u dưm hrom djah get jrao hăng hơdôm djah pơkon ôh, mơng anun djru klă hloh kơ bruă pơhrui djah.

“Ră anai abih bang să, tơring kual amăng tơring glông }ư\ Mgar hmâo anih dưm djah get jrao pơgang phun pla. Khă hnun hai pơ\ anăp anai Khul hlăk ai tơring glông amra iâu pơthưr, gum hrom hăng hơdôm gru\p, gơnong bruă kiăng pơdo\ng dong anih dưm djah get jrao pơgang phun pla, hrom hăng anun amra pơdong dong amăng luh djah prai mă pô. Ră anai sa dua bôh să hmâo pok pơhai klă laih tơlơi anai”.

Tơring glông }ư\ Mgar ră anai hmâo năng ai `u 70 rơbâo ektar lo\n ngă đang hmua, pla lu djuai phun pla sui thun hăng phun bôh troh hmâo nua yôm. Yua anun, mrô jrao pơgang phun pla dưi mă yua rim thun prong biă. Hăng hơdôm hơdră pơhrui pơ[u\t djah get jrao dưi pok pơhai, djru laih mơnuih ngă đang hmua pơplih tơlơi juăt glom hyu djah hơdơ\ pô hor [ơi đang hmua, [ơi asuek đang war tơdơi kơ mă yua giong, mơng anun djru pơgang lo\n mơnai kual mơnuih [ôn sang do# agaih hơdjă hiam hloh./.

          H’ Xíu H’Mốc: Pô ]ih – Siu H’ Prăk: Pô ]ih pơblang