Truh kơ 70 thun laih ơi A Thiếu, djuai ania Jarai ƀơi plơi Lung, să Ya Xiêr, tơring glông Sa Thầy, tơring čar Kon Tum ăt ba jơlan hlâo mơn amăng bruă bơwih ƀong huă. Ñu brơi thâo thun 2022 lơm Ping gah hmâo Tơlơi pơtrun pơsit kơ bruă ppơlih pơkra đang pla lu mơta, sang anô̆ ñu ba jơlan hlâo rơkâo ngă tui dưi gum djru 20 ƀĕ phun bôh mit hăng 50 ƀĕ phun sầu riêng. Kiăng gal brơi kơ bơwih brơi, ñu blơi dong 50 ƀĕ phun bôh sầu riêng hăng yua prăk blơi măi pruih ia pơkrem. Tui hăng ơi A Thiếu, hăng sa čô mơnuih ping gah rơbêh kơ 30 thun ping gah, ñu khom ngă gru ba jơlan hlâo ngă hlâo hăng ngă klă pioh neh wa ană plơi ngă tui:

 “Kâo sa čô mơnuih ping gah, truh ră anai hmâo 30 thun ping gah laih. Thun anai kâo 70 thun, mơ̆ng hrơi Ping gah să hmâo Tơlơi pơtrun pơsit pơplih phun pla pơtô brơi sang anô̆ kâo ăt kah hăng neh wa pla phn sầu riêng, mắc ca pioh neh wa pơplih pơkra tơlơi hơdip mơda, hrưn đĭ ngă pơdrŏng, kâo lĕ sa čô mơnuih ping gah ăt khon ba gru hlâo mơn pioh neh wa hrăm tui hăng ngă tui, ngă tui hơdôm jơlan gah hơdră bruă mơ̆ng ping gah hăng kơnuk kơna, sang anô̆ hơpă tơnap tap thơ să amra djru neh wa pla phun sầu riêng hăng thâo hơdră bơwih brơi phun pla ngă hiưm hơpă ba glăi bôh tơhnal, hơđong tơlơi hơdip mơda kơ neh wa”.

Să Ya Xiêr, tơring glông Sa Thầy hmâo rơbêh kơ 1.600 bôh sang anô̆ mơnuih ƀôn sang lu biă ñu djuai ania ƀiă. Kiăng bruă pơplih pơkra đang pla lu mơta ba glăi bôh tơhnal sit nik, Ping gah să črâo ba hơdôm grŭp ping gah gum hrŏm hăng mơnuih apăn bruă să pel ĕp rim mơnuih rơđah, amăng anun đing nao sang anô̆ ƀun rin, sang anô̆ gah hơdră bruă, sang anô̆ djuai ania ƀiă samơ̆ khom pơhlôm djop tơlơi kiăng hăng lŏn drŏn hăng ia pruih anun kah mơ̆ng djru phun pla. Hăng hơdră ngă anai amăng 3 thun rơgao să Ya Xiêr hmâo pơsur laih mơnuih ƀôn sang pơplih pơkra hmâo rơbêh kơ 54 ektar đang pla lu ta hơdai nao pla phun bôh troh, biă ñu lĕ phun sầu riêng. Ơi Nguyễn Văn Hậu, Kơ-iăng Khua Jơnum min mơnuih ƀôn sang să Ya Xiêr, brơi thâo:

 “Hmâo lu đang pla truh kih hăng hơdôm hơdră ngă gru hlâo dưi hmâo să pơphun brơi neh wa hyu čuă lăng hrăm tui. Laih anun hơdôm bôh sang anô̆ ngă klă pơtô ba hơdôm bôh sang anô̆ pơkon pioh bơwih brơi klă hloh. Rơngiao kơ anun bruă pơsur lăi pơhing tơlơi pơmin mơ̆ng neh wa pơđĭ tui lu biă. Ƀuh phun pla hmâo nua bơwih ƀong prong, Kơnuk kơna djru tui, pơtô ba hơdră ngă abih pran jua lĕ neh wa lĕ đing nao bơwih brơi”.

Kiăng hmâo ngăn rơnoh djru anah phun bôh troh kơ neh wa ƀơi 11 bôh să, tơring kual pơplih pơkra đang pla, tơring glông Sa Thầy hmâo iâo pơhrui laih lu ngăn rơnoh. Yap kơnong mơ̆ng thun 2023 truh ră anai mơ̆ng ngăn rơnoh mơnuih mơnam pơplih phrâo giăm truh 2 klai prăk, tơring glông blơi rơbêh kơ 15.000 ƀĕ anah phun sầu riêng hăng mắc ca djru mơnuih ƀôn sang. Hrŏm hăng anun gong gai plơi pla ăt pơkĕ hrŏm mơn hơdôm jơlan hơdră, rơwang bruă pioh hmâo anah phun bôh troh djru mơnuih ƀôn sang pơplih pơkra đang pla. Amăng 4 blan akô̆ thun 2024 hmâo 177 bôh sang anô̆ djuai ania ƀiă amăng tơring glông pơplih pơkra hmâo 52 ektar đang pla pioh pla phun bôh troh. Yă Nguyễn Thị Luyến, Kơ-iăng Khua Anom bruă đang hmua hăng pơđĭ kyar ƀôn lan tơring glông Sa Thầy, brơi thâo:

 “Tơring glông hmâo pok pơhai ha amăng plĕ lu jơlan hơdră, rơwang bruă pơhrua hrŏm lu ngăn rơnoh, mơ̆ng hơdôm jơlan hơdră pơkă mơ̆ng lŏn ia, ngăn rơnoh bruă bơwih ƀong djru hluai tui hơdôm bruă pơsur ngă đang hmua, ngă brơi hơdôm hơdră anah pla phrâo nao djru brơi neh wa, đing nao phara truh mơnuih neh wa djuai ania ƀiă. Pơđĭ dlông nua gơnam tam kơ mơnuih ƀôn sang ƀơi anai lĕ tơring glông hmâo pok pơhai lŏn pla sầu riêng lu biă, mơnuih ƀôn sang mơ-ak anăp nao hăng bơwih brơi klă”.

Tơdơi kơ 3 thun pok pơhai Akô̆ bruă pơplih pơkra đang pla, tơring glông Sa Thầy hmâo tơlơi pơplih phun amăng bruă pơđĭ kyar pơlar đang pla phun bôh. Pơkrem ƀiă jing prong, tơdah kah hăng kual lŏn pla phun bôh mơ̆ng tơring glông amăng rơnuč thun 2020 phrâo hmâo mă 285 ektar lĕ truh rơnuč thun 2023 Sa Thầy hmâo pơlar hmâo giăm truh 1.600 ektar, amăng anun kơnong kơ phun sầu riêng rơbêh kơ 660 ektar. Ơi Nguyễn Minh Tuấn, Khua git gai Ping gah tơring glông Sa Thầy, pơtŏng sit:

 “Hăng neh wa djuai ania ƀiă gum hrŏm pơplih pơkra đang phun pla ƀơi tơring glông, biă ñu lĕ gum hrŏm amăng hơdră phun pla bôh troh yak blung a ƀuh lĕ ba glăi bôh tơhnal hăng mơnuih ƀôn sang ră anai rơkâo ngă tui lu biă. Thun 2025 pok pơhai dong, djru anah phun pla pơplih đang phun pla hluai tui anun ngă brơi neh wa pơplih tơlơi pơmin, hơdră ngă hrưn đĭ ngă pơdrŏng”.

Hrŏm hăng hơdră pơtrun pơplih pơkra đang pla, djru gum, pơtô ba mơnuih ƀôn sang pla phun bôh troh pơđĭ kyar bơwih ƀong sang anô̆, Ping gah tơring glông Sa Thầy ăt hmâo laih hơdôm tơlơi črâo ba rơđah pioh pơhrui glăi lu gơnam, anô̆ klă hăng nua đang phun pla. Bruă ngă đang phun bôh ngă tui jơlan gah hơdjă, kơjăp phik. Sui thun lĕ, gong gai tơring glông Sa Thầy glăk jak iâo anom bơwih ƀong tuh pơplai pơdŏng sang măi pơkra bôh troh pioh pơlir hơbit kơplah wah pla, pơkra hăng ba hyu sĭ gơnam./.