VOV4.Jarai-Kual ngă hmua pla pơjing hơmâo pơsit mrô gru kơnăl thâo krăn anih pơkă tong ten kiăng pơgang boh tŭ yua, sa hnong boh troh đang hmua ba glăi kơ mơnuih ngă hmua hăng sang bruă sĭ mơdrô boh troh mơ̆ng Dap Kơdư nao pơ dêh čar tač rơngiao. Công Bắc pô čih tơlơi pơhing ră ruai tơlơi anun:

Tơring čar Lâm Đồng ră anai hơmâo năng ai 10 rơbâo ha boh sầu riêng hăng anai lĕ gơnam sĭ mơdrô hơmâo rơnoh pơmă amăng tơring čar. Ơi Võ Hữu Long Khua sang bruă mơnuih ƀôn sang ngă pô sĭ mơdrô anăn Long Thủy, dŏ pơ thôn 6, să Lộc An, tơring glông Bảo Lâm brơi thâo, anih anom sĭ mơdrô hăng anih blơi boh sầu riêng ră anai hơđong biă mă, samơ̆ rơnoh boh troh anai jai pơmă hăng hơđong lĕ kual pla pơjing khom čih anăn hơmâo mrô ngă gru thâo krăn, ngă tui rơđah rơđong, pơhaih tơpă ba mơtam dơ̆ng mơ̆ng bruă pla pơjing, wai lăng răk rem, truh pĕ boh, răk pioh, pơgang klă dưm amăng hruh hlâo kơ ba sĭ mơdrô.

Biă mă ñu, hăng bruă pơsit brơi mrô gru kơnăl thâo krăn anih pla, anih ngă hmua, sang sĭ mơdrô dưi ba sĭ mơdrô djơ̆ jơlan phun hăng ba glăi rơnoh prăk lu wơ̆t kơ mơnuih ngă hmua pla pơjing truh kơ pô blơi sĭ mơdrô glăi:

‘’Mrô gru kơnăl thâo krăn anih pla hơmâo laih, VietGap djop laih, sit kâo lăi pơthâo djop hră pơar dưi ba sĭ mơdrô, sit mơ̆n rơnoh kâo blơi pơhmu hăng arăng blơi lĕ yôm hloh pơmă tui yơh mơ̆ng 15-20 rơbâo. Hăng hơdôm blah đang hmua hơmâo laih hră pơsit gru kơnăl anih pla pơjing, hơmâo ngă hrom sa dơnuai mơ̆ng ta, phrâo anai kâo čih anăn blơi hơmâo 6000 tơn’’.

Akŏ pơjing pơkă kual pla pơjing tui hăng rơnoh yôm ngă hrom hlăk dưi pơtrut ngă hrom ƀơi tơring čar Dak Nông hăng lu mơta djuai boh troh kah hăng sầu riêng, boh kruăi hrĕ, boh pơ-ô̆ yuan, boh ƀơr. Lu kual ngă hmua pla pơjing amăng tơring čar ăt dưi pơsit brơi mrô rơnoh pơ anăn kual pla pơjing bơwih brơi kơ bruă sĭ mơdrô pơ dêh čar tač rơngiao. Ơi Bùi Phú Tôn, Khua kông ty mơnuih ƀôn sang ngă pô sĭ mơdrô hăng tač rơngiao anăn Nghiệp Xuân, pơ să Dak Nia, plơi prong Gia Nghĩa, tơring čar Dak Nông brơi thâo, hăng bruă akŏ pơjing lir hơbit ngă bruă, hơdôm mơta gơnam mơ̆ng kông ty hơmâo pơđĭ tui rơnoh hiam tŭ yua laih anun bơkơnar soh, sĭ mơdrô hăng rơnoh pơmă :

‘’Anih anom sĭ mơdrô kiăng kơ ta sĭ mơdrô djơ̆ jơlan phun. Sĭ mơdrô djơ̆ jơlan phun khom hơmâo mrô gru kơnăl, gru mrô dưm amăng hruh tui hăng hnong pơkă djơ̆ lăp, ƀu ngă tui jơlan sĭ mơdrô jơlan amrĕ aka ƀu sit nik hrup hlâo ôh’’.

Kual hơmâo pơkă mrô gru kơnăl thâo krăn ngă tui hơdră pla pơjing pơhlôm klă boh tŭ yua ba glăi kơ mơnuih ƀôn sang ngă hmua hăng sang bruă sĭ mơdrô hăng tač rơngiao mơ̆ng kual Dap Kơdư. Tơlơi anai hlăk hơmâo djop tơring čar amăng kual đing nao pơtrut ngă kiăng dưi ba djop mơta gơnam sĭ mơdrô mơ̆ng đang hmua tơbiă nao pơ djop dêh čar amăng rŏng tơnah.

Tui hăng tơlơi ƀing gơmơi phrâo lăi pơthâo ƀơi ngŏ, tŏ tui ƀing ta hơmâo hmư̆ mông bơră ruai hăng yă Nguyễn Thị Tình, Kơ-iăng khua Gơnong bruă hmua hăng pơđĭ kyar ƀon lan tơring čar Dak Nông kơ bruă đĭ kyar kual pla gơnam hơmâo mrô pơsit anih pơkra.

- Ơ yă, Bruă pơđĭ kyar kual pla gơnam hơmâo mrô pơsit anăn ƀơi Dak Nông truh ră anai hơmâo boh than hiưm pă lĕ?

Yă Nguyễn Thị Tình: Mrô pơsit anih pla ƀơi Dak Nông truh ră anai lĕ Anom bruă pơgang phun pla pơsit brơi 38 mrô kual pla gơnam wơ̆t hăng anih anung gơnam. Mơng akŏ thun truh ră anai, gah gơnong bruă ăt hơmâo git gai Anom bruă pơđĭ kyar bruă hmua jing anom bruă phun pơphô brơi ăt kah hăng pok pơhai čơkă mă hră pơ-ar, giong anun pel ĕp, pơtŏng lăng laih anun rơkâo đĭ kơ Anom bruă pơgang phun pla đah mơng hơmâo Anom bruă brơi mrô pơsit anăn kual pla.

Mơ̆ng akŏ thun truh ră anai, hơmâo ba pơƀuh 6 pok hră, ăt glăk tơguan Anom bruă pơgang phun pla pơsit brơi, giong anun brơi mrô hăng mơ-it nao pơ dêh čar ƀing ta ba sĭ. Lơ̆m hơmâo tơlơi lăi glăi baih, anom bruă amra lăi pơthâo kơ tơring čar. ră anai, Dak Nông phrâo hơmâo hơdôm anom bơwih ƀong gơgrong brơi rơkâo mă mrô kual pla, lu biă ñu lĕ sầu riêng, tal dua lĕ boh kruăi hrĕ hăng boh pơ-ô̆”.

- Anŏ klă hăng tŭ yua mơng bruă pơđĭ kyar kual ngă hmua hơmâo mrô anăn ƀơi tơring čar hiư̆m thơ?

Yă Nguyễn Thị Tình: Sit biă ñu, sa dua boh dêh čar blơi gơnam mơng ƀing ta kiăng hơmâo mrô pơsit kual ngă hmua lĕ pioh bơwih brơi bruă ba sĭ pơ dêh čar tač rơngiao, kiăng pơđĭ tui nua gơnam ăt kah hăng pơđĭ lu tui mrô gơnam hơmâo ba sĭ. Laih anun, ƀơi tơring čar ră anai, biă ñu boh troh kah hăng sầu riêng, boh pơ-ô̆ yuan, boh ƀơr hơmâo lu biă. Hăng phun boh troh lĕ djru ba sĭ hlâo yua dah arăng kiăng blơi săt. Sit biă ñu, hăng kual pla gơnam hơmâo mrô lĕ pô hmua thâo laih či ba sĭ pơ dêh čar pơpă. Tui hăng tơlơi kiăng mơng dêh čar blơi gơnam lĕ arăng kiăng hơmâo mrô pơsit.

Ră anai tơlơi kiăng mơng mrô pơsit kual ngă hmua lĕ kiăng ba sĭ tui jơlan sit nik, hơmâo hră pơ-ar rơkâo blơi. Tui anun, tal sa gơnam mơng hmua hơmâo mrô amra hơmâo arăng blơi lu hloh, nua pơmă hloh mơn. Tui anun klă kơ ană plơi mơn. Yua dah kiăng hơmâo mrô pơsit kual ngă hmua khŏm kiăng mơnuih ngă hmua pơplih hơdră ngă hmua, ăt kah hăng mă yua boh thâo phrâo hăng kual hloh kơ bruă pơkra gơnam tui hơđăp. Wai lăng kơjăp anŏ klă mơng gơnam tam, biă ñu lĕ hăng mrô kual arăng đing nao lu hloh kơ bruă wai lăng mơnong ngă sat kơ gơnam, ta khŏm hơmâo hơdră wai lăng, čih glăi hăng krăp lăng tơlơi pơhing na nao.

- Jing tơring čar ngă hmua yơh phun, hơmâo lu tơlơi gêh gal, hrơi blan pơ anăp, jơlan ngă bruă mơng tơring čar pioh pơđĭ kyar kual ngă hmua hơmâo mrô pơsit anăn hiư̆m pă?

Yă Nguyễn Thị Tình: Tơlơi anăp nao amăng hrơi blan pơ anăp hăng bruă pơđĭ kyar mrô pơsit anăn kual pla, pơsit anăn phun pla lĕ tal sa, kiăng prăp lui bruă anai jing anom bruă hơmâo git gai kơ hơdôm anom apăn bruă čih pơkra kơčăo bruă hăng pơphô brơi akŏ pơdong hơdôm anih pla, kual pla gơnam hơmâo mrô. Kiăng ngă atur lơ̆m anom bơwih ƀong hơmâo pơčrông sai, kĭ pơkôl laih hră bơwih ƀong ba sĭ pơ hơdôm boh dêh čar, tui hluai kơ tơlơi kiăng mơng hơdôm boh dêh čar blơi gơnam mơn, ta amra djru kiăng hơmâo mrô pơsit anih pla.

Mơng mông anai mơtăm, ta khŏm pơtô brơi, čih pơkra hơdră ngă bruă đah mơng pơtô brơi kơ ană plơi, biă ñu lĕ hơdôm kual pơƀut pla boh troh. Mơng anun kiăng ană plơi thâo hơdră ngă bruă, djơ̆ hăng tơlơi ngă bruă pơhlôm 2 hơnong pơkă. Tơlơi pơkă 774 kơ bruă akŏ pơjing, wai lăng mrô anih ngă hmua. Laih anun tơlơi pơkă mrô 775 kơ bruă akŏ pơjing hăng wai lăng mrô anih pơkra, anung gơnam. Kiăo tui pran jua ngă bruă khŏm tui hơnong pơkă, pơsit mrô anih pla, tơdơi kơ anun tui hluai kơ tơlơi kiăng mơ̆ ƀing ta prăp lui tui anun.

Truh hrơi anom bơwih ƀong, kông ti ñu dưi ĕp ƀuh dêh čar blơi gơnam, gơñu kiăng hơget thơ hăng hơdôm anih pơkra gơnam ăt kah hăng anom ngă ƀong hrŏm mơng ƀing ta kiăng akŏ pơdong kual pơkra gơnam bơwih brơi bruă ba sĭ, lơ̆m anuna amra tañ hloh.

- Ƀơi lu anih glăk pơphun ngă hăng ba glăi boh than, anun lĕ pơphun pơtruh nao rai pơkra gơnam, bruă anai hơmâo tơring čar lăng ba hiư̆m pă thơ?

- Yă Nguyễn Thị Tình: Sit yơh, kiăng hơmâo kual pơkra gơnam lĕ pơlir hăng anun ta khŏm pơtruh nao rai, pơjing anih pơkra gơnam hăng anih pla gơnam pơhlôm anŏ klă, thâo rơđah anih pla. Tơlơi anai amra brơi ta thâo phun pla anun hơmâo pla pơpă thơ, pô hlơi glăk ngă, laih anun pơkra hiư̆m pă, hơdjă mơn hă ƀŭ. Tui anun kiăng hơmâo kual pla djŏp mrô pơsit kual, tui anun hơdôm boh sang ngă hmua khŏm ngă hrŏm yơh đah mơng dưm kơnar bruă pơkra gơnam ăt kah hăng wai lăng mơnong ngă răm gơnam tam, čih pơmut amăng hră krăp lăng.

Sit hnun mơn, ƀơi tơring čar mơng Ping gah truh pơ Jơnum min mơnuih ƀon sang tơring čar hơmâo lu tơlơi git gai kơ bruă anai. amăng bruă pơplih phrâo bruă ngă hmua ăt pơsit ba bruă pơtruh nao rai kiăng dưi pơjing kual ngă hmua hơmâo gơnam hơđong kơjăp bơwih brơi bruă pơkra gơnam ăt kah hăng ba sĭ tơdơi anai.

- Hai, bơni kơ ih yă Nguyễn Thị Tình, Kơ-iăng khua gơnong bruă hmua hăng pơđĭ kyar ƀon lan.

Nay Jek-Siu H’Mai: Pơblang