VOV4.Jarai - Hơmâo pok pơhai mơng thun 2016 truh ră anai, Akŏ bruă pơplih ngă hmua hơđong kjăp (VnSAT) amăng pơmut hrŏm ngă kơphê, ngă kơ mơnuih ƀon sang amăng tơring čar Gialai thâo rơđah dong kơ bruă pla pơjing. Pla kơphê, hăng mơnuih ƀon sang ƀơi tơring čar Gia Lai ră anai ƀu djơ̆ kơnong jik rơk, klơi luh, pruih ia glêh glar amăng bơyan không phang đôč ôh. “Boh thâo pla pơjing, mă yua măi mok amăng pơkra pơjing lĕ tơlơi đing nao hloh, ngă kơ neh met wa pơhrui lu dong hăng ba glăi tŭ yua amăng bơwih ƀong huă. Thun phrâo 2022 trun nao djop plơi pla ala ƀon amăng tơring čar Gia Lai hăng pran čang rơmangsa thun pĕ pơhrui hơmâo hmăi hăng sĭ hơmâo nua dong, neh met wa jai đing nao kơ boh thâo pla pơjing, mă yua măi mok phrâo, kiăng kơphê jai hrơi hiam tui, ba glăi prăk pơhrui hơđong amăng rĭm sang anŏ.

Giăm hrơi čơkă thun phrâo anai, ayuh hyiăng jai không phang khŏt ia, kơphê amăng hmua sang anŏ ayong Siu Bốp (dŏ ƀơi plơi Mnông Yố 2, să Ia Ka (tơring glông Čư̆ Păh) hla añot, lŏn krô kreñ laih, anai lĕ yua kơ phê glăk kơƀah ia kiăng kơ pruih tal blung a amăng thun anai. Siu Bốp pok đing nao pơđoh nao amăng hmua, hơđot hĭ đing pơđoh nao amăng sang, tơdơi anun gruk ia rô nao pơ hmua pla kơphê. Siu Bốp brơi thâo, rĭm thun pruih amăng 10 hrơi mơtăm, mơng mơguah truh mơmŏt mlăm, kiăng kơ pơhrui pơgiong rơbêh 2 rơbâo phun kơphê. Ră anai, kơnong pok mă đing ia đôč, yua đing ia pruih pơkrem ngă plai ƀiă glêh glar, hơdôm sang anŏ pơkŏn ăt lĕ ding kơna amăng anom bơwih ƀong hrŏm - pla pơjing-sĭ mơdrô- bơwih bơwang ngă hmua hăng tuai čuă ngui Ia Mơ Nông, ăt mă yua bruă pruih ia pơkrem phrâo anai.

“Hlâo adih anom bơwih ƀong hrŏm aka ƀu brơi ƀing gơmơi pruih hăng ƀek đuăi mă hajăn, ƀing gơmơi hơdui hyu đing pruih, 1 ektar rơngiă mơng 4 truh pơ 5 hrơi. Mơng hrơi ƀing gơmơi dưm truă đing pruih đuăi mă hajăn rơngiă mơng 3 truh pơ 4 hrơi đôč, ngă rơngiă hrơi mông, pơkrem apui lơtrik, ia yua dong. Truh bơyan hơjan hlim ƀing gơmơi pĕ măi pruih ia laih anun pruai kmơk, ră anai huăi glêh kar hăng hlâo adih dong tah”.

Đang kơphê pla pơjing tui hơnong pơkă 4C ƀơi Gia Lai

Hrŏm hăng tuh pơ alin dưm truă đing pruih ia pơkrem, mă mơng rơnoh prăk mơng Akŏ bruă VnSAT, anom bơwih ƀong hrŏm pơkra pơjing-sĭ mơdrô-bơwih bơwang ngă hmua hăng tuai čuă ngui Ia Mơ Nông (tơring glông Čư̆ Păh) ăt hơmâo tuh pơ alin blơi sa boh măi kah hĭ asar kơphê dŏ mơtah, pơkra pra amu kiăng kơ asar kơphê hiam hơdjă; tuh pơ alin man pơdong anih pioh hăng pơkra jơlan nao rai giăm 2 km. Rơbêh 300 čô ding kơna amăng anom bơwih ƀong hrŏm hơmâo pơtô brơi bruă pla kơphê tui hơnong pơkă 4C. Amai Rơ Châm Seng (dŏ ƀơi plơi Mnông Yố 2, să Ia Ka - ding kơna amăng anom bơwih ƀong hrŏm) brơi thâo:

“Ngă kơphê arăng ƀu brơi pruai kmơk NPK ôh yua kơ lu ia jrao amăng lăm, tơdah pruai amra ngă sat kơ phun pla, ngă sat lŏn, ƀing gơmơi kơnong pruai kmơk vi sinh đôč. Kmơk vi sinh ngă hiam akha, than kyâo, ngă kơ phun kơphê bluh đĭ hiam, mơboh lu. Lơ̆m pruai kmơk hóa học, ia jrao pruih pơdjai rơk lu đơi amra bơdjơ̆ nao tơlơi suaih pral kơ mơnuih pla kơphê dong”.

Măi mok pơkra pơjing kơphê tui hơmâo akŏ bruă VnSAT Gia Lai djru

Tui hăng ơi Lê Quốc Tuấn, Kơ-iăng khua anom bruă wai lăng akŏ bruă VnSAT tơring čar Gia Lai, akŏ bruă pơplih ngă hmua hơđong kjăp (VnSAT) hơmâo pok pơhai amăng tơring čar Gia Lai mơng thun 2015 truh ră anai ƀơi 6 boh tơring glông Čư̆ Prông, Đak Đoa, Ia Grai, Čư̆ Păh, Đức Cơ, Mang Yang. Tui anun, akŏ bruă hơmâo djru brơi hơdôm ring bruă, măi mok brơi kơ 20 grup mơnuih ngă hmua hăng anom bơwih ƀong hrŏm; pơtô brơi bruă ngă kơphê hơđong kjăp hăng pla glăi kơphê brơi rơbêh 15 boh sang anŏ. Ăt mơng anai, hơmâo laih 432 boh sang anŏ pla kơphê dưi čan hăng abih tih 185 klai prăk kiăng kơ pla glăi rơbêh 1.470 ektar kơphê. Ơi Tuấn brơi thâo, rơwang thun 2021-2022, akŏ bruă VnSat amra tŏ ngă tui hơdôm akŏ bruă anet kiăng kơ gum hrŏm hăng hơdôm khul grup, anom bơwih ƀong hrŏm laih dong mơnuih ƀon sang amăng bruă pla pơjing kơphê hơđong kjăp:

“Kơ bruă pla pơjing kơphê hơđong kjăp mơng gơnong bruă kơphê mơng akŏ bruă VnSAT hơmâo dưi ngă laih hơdôm hơnong pơkă. Samơ̆, pơ anăp anai, Kơnuk kwona ăt kiăng djru pơlir hơbit hăng hơdôm anom bơwih ƀong sĭ mơdrô blơi, pơkra pơjing, tŏ tui djru brơi anih anom kiăng neh met wa dưi tŭ mă boh thâo pla pơjing kiăng neh met wa pla kơphê jai hrơi ba glăi tŭ yua ƀiă dong”.

Yua gir run mơng akŏ bruă VnSAT, sa, dua anom bơwih ƀong hrŏm ƀơi Gia Lai hơmâo pơjing rai kơphê hiam hơdjă

Tŭ ư tŏ tui pơplih phrâo amăng bruă pla pơjing kiăng kơ lăp djơ̆ hăng tơlơi kiăng mơng anih anom sĭ mơdrô, mơnuih ngă hmua amăng tơring čar Gia Lai hơmâo pơjing rai pran bơkơtưn kơtang mơng asar kơphê mơng ƀon lan. Kơphê hiam hơdjă ngă kơ tơring čar Gia Lai hơmâo lu dong anih blơi mut, ba glăi prăk pơhrui hơđong kơ neh met wa amăng djop plơi pla.

Nguyễn Thảo: Čih

Siu Đoan: Pơblang