VOV4.Jarai - Hơdôm hrơi anai, mơnuih ngă hmua ƀơi tơring Gia Lai glăk pĕ tiu laih. Tơdơi kơ lu thun rơngôt yua hlăt kman pơčrăm phun hăng nua rơgêh, ră anai tiu hơmâo pla hơđong laih, pơhlôm hơmâo ƀong kơ mơnuih pla.

Yă Nguyễn Thị Lệ Thu (dŏ ƀơi thôn 3, să Nam Yang, tơring glông Đăk Đoa, tơring čar Gia Lai) hơmâo 5,5 ektar đang tiu glăk amăng bơyan pĕ laih. Ñu brơi thâo, ngă tiu hơdjă, sang anŏ ñu brơi rok čă amăng đang kiăng lŏn ñu hyôk, lŏn ñu drjưh. Kmơk jrao hơmâo yua ƀiă mơn, lêng pruai kmơk djah djâo, eh bui rơmô, djah rơtă kơđuh kơphê pơđăm bơbrŭ; ia jrao hoá học hai hơmâo plih hăng sinh học mơn. bruă ngă hmua khŏm čih glăi rim hrơi kiăo tui bơyan. Amăng hrơi mông hơpă ƀu thâo hlâo ôh, ƀing juăt blơi gơnam amra nao pơ đang mă hla, boh tiu sem lăng. Anŏ ƀơi klă lĕ amra blơi pơmă hloh kơ nua arăng juăt sĭ 30%.

Yă Nguyễn Thị Lệ Thu brơi thâo, bơyan anai, đang tiu sang ñu hơmâo năng ai 3,5 tơn/1 ektar. Pơhrui aset ƀiă pơhmu hăng bơyan hlâo, samơ̆ nua pơmă, sĭ hơmâo truh 110 klăk/1 tơn, tui anun hơmâo ƀong lơi lu hloh:“Hơdôm thun rơgao, nua tiu ƀu hơđong ôh. Mơnuih ngă hmua tơnap tap mơn. Kâo gir ngă bruă yơh, plai ƀiă mă yua prăk amăng bruă ƀu hăt đơi. Kâo ngă tiu hơdjă, yua kmơk djah djâo soh đah mơng dưi găn rơgao hrơi blan tơnap tap. Phôn hĭ mơn, thun anun kâo hơmâo ngă hrŏm hăng kông ti Hương Gia Vị Sơn Hà blơi tiu hơdjă ba sĭ kơ kual Mi Kô̆. Ƀrô klă kơ ta, ƀrô klă kơ kông ti hai, klă kơ tơlơi suaih pral pô ngă hmua hăng ngă hiam ayuh hyiăng dong”.

Sang anŏ yă Thu glăk pĕ tiu hơdjă.

Ăt yua hơmâo pơđĭ kyar tiu hơđong mơn mơng hơmâo Anom ngă ƀong hrŏm Bơwih brơi hăng Ngă hmua Nam Yang, tơring glông Đăk Đoa ƀu kơnong dưi găn rơgao hrơi tơnap tap đôč ôh ăt hơmâo akŏ pơjing anăn Tiu Lệ Chí, hrưn đĭ sĭ mơdrô ƀơi jar kmar. Ơi Nguyễn Tấn Công - Khua khul bơwih ƀong brơi thâo, ră anai, anom ngă ƀong hrŏm hơmâo 80 ektar đang tiu glăk mơboh laih, lu blah đang hơmâo pla hơdjă huăi yua ia jrao gun ôh, dưi ba sĭ kơ hơdôm boh dêh čar juăt ruah gơnam klă. Rơngiao kơ sĭ tiu aka ƀu pơkra, anom ngă ƀong hrŏm hơmâo pơkra tiu jŭ, tiu mriah, tiu ngũ sắc, tiu sọ. Amăng anun, hơmâo hơdôm mơta gơnam mă anăn OCOP 4 asar pơtŭ laih. Ơi Nguyễn Tấn Công lăi:“Găn rơgao thun blan hlăt kman ƀong, nua tiu thun 2017, 2018 hăng 2020, mơnuih ngă hmua gơmơi thâo hluh lu tơlơi yơh. Ră anai, mơnuih ngă hmua hơmâo hmăi prăk kăk samơ̆ ăt kơđiăng mơn, pla plah phun pơkŏn dong, ƀu pla dơnong sa djuai, pla lu tui mơng hlâo dong tah. Tơlơi gơmơi hăng neh met wa anăp nao lĕ ngă hmua hơđong, ngă hmua hơdjă, ngă hiam kơ ayuh hyiăng lŏn adai, pơhrui prăk hơđong mơng đang”.

Anom ngă ƀong hrŏm Bơwih brơi hăng Ngă hmua Nam yang găn rơgao hrơi mông nua rơgêh.

Tơdơi kơ 2 thun pơphun ngă, hơbô̆ bruă “Akŏ pơdong hăng pơđĭ kyar đang tiu hơđong” ƀơi tơring glông Đăk Đoa (Gia Lai) djru mơnuih ƀon sang pơplih hơdră ngă bruă, mă yua lu kmơk pơđăm pơbrŭ mơng djah djâo, plai ƀiă yua kmơk jrao, ia jrao pơgang phun pla kiăng phun pla ñu hiam, pơđĭ kyar hơđong kơjăp. Blung a, hơbô̆ bruă hơmâo pơtrut tui anŏ klă, pok jơlan bơwih ƀong phrâo kơ mơnuih ngă tiu. Anom bruă pơtrut pơsur ngă hmua Gia Lai hơmâo ngă hrŏm hăng Kông ti pơčruh ngăn tuh pơ plai hăng man pơdong Trường Thịnh (Kông ti OLAM) pơhiăp tom hăng mơnuih ƀon sang ba pơƀuh ƀut ngă hrŏm pơkra tiu bơi 2 boh să Nam Yang hăng Hải Yang. Gah kông ti OLAM ăt kĭ hră blơi tiu mơng hơdôm grup bơwih ƀong đah mơng pơhlôm brơi neh met wa hơmâo anih blơi, ba sĭ. Tơdơi kơ 2 thun, prăk pơhrui mơng neh met wa đĭ 15% pơhmu hăng hlâo adih. Tơdơi kơ pơƀut kơčăo bruă, gong gai plơi pla kiăng git gai anom apăn bruă pơtô pơblang, pôr pơthâi, pơtô ba mơnuih ƀon sang pla tiu pok prong hơbô̆ bruă, gum ngă hơđong đang pla tiu tui akŏ bruă mơng Jơnum min mơnuih ƀon sang tơring čar.

Ơi Đoàn Ngọc Có - Kơ-iăng khua gơnong bruă hmua hăng pơđĭ kyar plơi pla tơring čar Gia Lai brơi thâo, ră anai, đang pla tiu ƀơi Gia Lai hơmâo 13.600 ektar. Pơhrui glăi hơmâo 3,37 tơn lơ̆m sa ektar amăng sa bơyan. đang ngă tiu hơmâo djă bong hơđong dong mơng hrơi hơmâo hlăt kman ngă djai tañ, djai rơnang thun 2017-2018 truh ră anai, ƀơi kual lŏn djơ̆ pla tiu laih anun hơmâo pla tui hơdră hơđong kơjăp. Tơlơi ngă ƀing ta hơmâo pran lĕ, amăng 2 thun rơgao, nua tiu đĭ mơng 75.000 prăk truh 80.000 prăk/kg, samơ̆ huăi hơmâo pô koh drôm hĭ phun kyâo pơkŏn či luh nao pla tiu dong tah. Ơi Đoàn Ngọc Có brơi thâo, bruă tuh pơ plai klă, hơdai ngă tiu hơdjă jing djru mơnuih ngă hmua hơđong prăk pơhrui:“Đang tiu hlâo adih hơmâo pla phun pơkŏn jing ba pơhrui glăi prăk hơmâo lu hloh. Bơ abih bang đang tiu dŏ glăi ră anai hơmâo pơđĭ kyar hơđong, pla tui hăng anŏ pơkă, hơđong kơjăp laih anun huăi hơmâo đơi dong tah hlăt kman ƀong. Pơhmutu kah hăng kman ngă djai tañ djai rơnang huăi hơmâo lu dong tah. Yua anun mơn tiu mơboh hăng pơhrui glăi hơmâo”.

Nguyễn Thảo: Čih - Siu H’Mai: Pơblang