VOV4.Jarai - Kơ phê jing gơnam sĭ kơ dêh čar tač rơngiao phun mơng tơring čar Gialai, ba glăi prăk pơhrui glăi hơdôm rơtuh klăk dolar Mi rim thun. Kiăng pơđĭ tui anô̆ klă hăng nua kơ phê, mơnuih ngă đang hmua, anom bơwih ƀong sĭ mơdrô hăng hơdôm mơta gơnam tam mơng tơring čar Gialai glăk pơlir hơbit klă kiăng pơplih jơlan gah bruă ngă đang hmua, pơkra hăng pơjing anăn kơ phê mơng tơring čar.

Anai lĕ thun blung a sang anô̆ ơi Hồ Văn Lài ƀơi plơi Hàm Rồng, phường Chi Lăng, plơi prong Pleiku khin hơtai plir hơbit hăng sa anom bơwih ƀong sĭ mơdrô pơkra kơ phê klă hiam amăng tơring čar kiăng pla 2,5 ektar đang kơ phê robusta. Gum hrom bruă pơlir hơbit, đang kơ phê mơng sang anô̆ ơi Lài dưi pơ ala nao hơdră phrâo mơng glông hơdră bơwih brơi truh kơ bruă pĕ pơhrui glăi. Bôh tơhnal bơwih ƀong ba glăi lu hloh bơhmu hăng jơlan gah ngă mơng hlâo:

“Thun anai đang kơ phê kâo lĕ pơlir hrom thun blung a lĕ glông hơdră ngă đang kơ phê hmâo pơplih. Bơhmu tu ñu kah hăng amăng pĕ bôh tơsă mơng 85% truh 90% kah mơng pĕ. Lom pla pơkra ƀu yua hơdôm mơta jrao pơgang phun pla kah hăng jrao pơdjai hlăt, pơdjai rok, pơgi kơdih anai mă yua kơmok djah djâu kiăng djơ̆ hăng kơ phê hơdjă. Bơ̆ kơ phê hmâo pơlir nao rai amra dưi hmâo sang bruă gơgrong, lom sĭ dưi pơhrua nao dong nua ñu yua kơ kiăng bôh ñu tơsă 85% truh 90%.”

Kơ phê mơng mơnuih ƀôn sang pĕ pơhrui mrô tơsă rơbêh kơ 85%

Hăng sa amăng hơdôm bôh anom bơwih ƀong sĭ mơdrô ruah kơ phê klă hiam lĕ kơ phê phun kiăng pơphun bruă, Sang bruă bơwih ƀong mơnuih ƀôn sang kơ phê Tropico Dăp Kơdư glăk pơlir hăng hơdôm sang anô̆ pla kơ phê robusta ƀơi Gialai hăng kơ phê arabica mơng tơring čar Kontum kiăng pơjing anăn păn. Ba truh pơđĭ tui anô̆ klă kơ phê, Sang bruă hmâo pơhrăm brơi mơnuih ƀôn amăng bruă pơlir hrom ngă đang kơ phê tui jơlan gah hơdjă. Rơngiao kơ anun, bruă pơkra kơ phê dưi hmâo anom bruă đing nao pha ra. Ơi Nguyễn Hải Phong, Khua Sang bruă bơwih ƀong mơnuih ƀôn sang kơ phê Tropico Dăp Kơdư brơi thâo:

“Yôm phăn hloh amăng kơ phê pha ra ha jăn, kơ phê hơdjă, kơ phê hiam hmâo amăng rơnoh bơwih brơi pĕ pơhrui hăng pơkra kơ phê. Sang bruă ƀing gơmơi hmâo pơtrut kơtang bruă anai anun lĕ kơ phê khom dưi pĕ čơhmu krô djơ̆ hơdră, ăt kah hăng sa glông bruă čơhmu pơhlôm bôh thâo kiăng mrô sik hăng hơdôm gơnam pơkon ñu dưi klai nao rai amăng asar kơ phê lĕ, hăng hơdôm jơlan gah tui anun lĕ tuč rơnuč ñu ƀing ta dưi hmâo asar kơ phê ñu amra pha ra hăng tơđar. Yua anun kiăng pơplih bôh thâo kơ phê hăng ba hơdôm bôh thâo gum djru mơnuih ƀôn sang, yap wot bruă pơkra, ta pơtrut gơñu, gơñu amra dưi ngă bruă anun tui  anai.”

Kơ phê tơdơi kơ dưi pĕ pơhrui bôh tơsă hăng čơhmu hăng dlông pra tui glông hơdră bôh thâo phrâo

Ơi Nguyễn Kim Anh – Khua Anom bruă đang hmua hăng pơđĭ kyar ƀôn lan tơring glông Đak Đoa, tơring čar Gialai brơi thâo: tơring glông hmâo pok pơhai ngă tui 7 rơwang bruă djru pơđĭ kyar bruă pơlir hrom hmâo nua gah ngăn rơnoh Jơlan hơdră pơkă mơng lŏn ia gah pơdŏng plơi pla phrâo hăng abih bang prăk mă yua rơbêh kơ 4 klai 600 klăk prăk brơi kơ 433 bôh sang anô̆ mơnuih ƀôn sang. Hơdôm rơwang bruă djru pơplih tơlơi pơmin bruă ngă đang hmua mơng mơnuih ƀôn sang, amăng ƀrư̆ pơjing hơdôm kual pla kơ phê hơbit tui hơdôm tơhnal pơkă kơjăp kah hăng VietGAP, hơdjă, GlobalGAP... pơkĕ hăng bruă sĭ gơnam. Gơnang kơ anun, mrô pơhrui, anô̆ klă gơnam, nua phun pla jai hrơi jai đĭ bơhmu hăng hlâo adih; djru pơjing anăn gơnam, hơđong anih anom sĭ, pơđĭ prăk pơhrui glăi kơ mơnuih ƀôn sang.

Kơ phê glăk jing gơnam ba jơlan hlâo mơng Gialai, hăng mrô sĭ kơ dêh čar tač rơngiao thun 2021 hmâo rơbêh kơ 200.000 tơn, hăng abih bang nua ñu năng ai 350 klăk dolar Mi. Ră anai gơnong bruă đang hmua tơring čar Gialai glăk pơdŏng klă, ngă giong glông bruă pla pơkra kơ phê robusta tui Akô̆ bruă pơlar kơ phê pha ra mơng Việt Nam, rơwang mơng thun 2021-2030. Kiăo tui anun, Gialai glăk anăp nao truh tơhnal pơđĭ kyar năng ai ñu 2.300 ektar kơ phê robusta amăng thun 2030. Yă Nguyễn Thị Phương Mai, Kơ-iăng Khua Gơnong bruă bôh thâo măi mok tơring čar Gialai, lăi:

“Gơnong bruă bôh thâo măi mok amra gum hrom hăng hơdôm gơnong bruă, jơnum min, anom bruă bơdjơ̆ nao, djru anom bơwih ƀong, anom mă bruă hrom amăng bruă pla kơ phê, kơ phê pha ra ha jăn, kơ phê hơdjă, ngă hră pơsit anăn păn, ngă juăt hăng anih anom sĭ mơdrô, pơlar anih anom sĭ mơdrô, pơđĭ kyar anăn păn gơnam tam, pok prong bruă pơlir hrom. Rơngiao kơ anun, ƀing gơmơi amra đing nao hlâo djru kơmlai prăk čan kơ hơdôm bôh anom bơwih ƀong pơplih phrâo bôh thâo”.

Ƀơi Gialai ră anai hmâo lu anom bơwih ƀong, anom mă bruă hrom pơkĕ hrom hăng mơnuih ƀôn sang kiăng pơđĭ nua gơnam tam; amăng anun biă ñu lĕ pla kơ phê, tiu, phun bôh troh klă hiam pioh sĭ kơ dêh čar tač rơngiao. Thun 2021, Ping gah tơring glông Đức Cơ, tơring čar Gialai hmâo mă yua tơlơi pơtrun pơsit pơđĭ kyar bruă đang hmua tui jơlan gah kơjăp sui thun. Kiăo tui anun, bruă pơtrut kơtang kĭ pơkôl hăng hơdôm grŭp pơprong, sang bruă hmâo anô̆ gal amăng bruă đang hmua kiăng pơlir hơbit ngă đang hmua hăng mơnuih ngă đang hmua lĕ sa črăn yôm phăn amăng kơčăo bruă anai./.

Hoàng Qui: čih – Siu H’ Prăk: Pơblang