VOV4.Jarai-Tơring čar Kon Tum lĕ anih hơmâo sâm Ngọc Linh rơnoh yôm pơkra pơjing ia jrao mơ̆ng akha kyâo laih anun sĭ mơdrô pơmă. Truh rơnuč thun 2021 đơ đam đang pla sâm Ngọc Linh ƀơi tơring čar giăm 1.160 ha. Hăng bruă khut khăt pơđĭ kyar phun sâm Ngọc Linh lăi pha hăng djop mơta phun pla ngă jrao akha kyâo lăi hrom jing  bruă ngă bơwih ƀong huă pơđĭ kyar laih anun pơhlôm djop anih pla pioh mă pơkra gơnam sĭ mơdrô hơđong. Truh thun phrâo 2022 anai him lăng amra hơmâo lu tơlơi pơblih hloh pok prong đơ đam pla phun sâm Ngọc Linh mơ̆ng tơring  čar Kon Tum.

Hơdôm hrơi či rơnuč thun, ƀơi djop anih tơ-ui kyâo amăng glai kmrong lơ̆m kơdư čư̆ dlông 1.800 met pơkă hăng jơlah ia rơsĭ, lu mơnuih ƀôn sang să Măng Ri, tơring glông Tu Mrông, tơring čar Kon Tum ăt dik dăk hăng bruă pla phun jrao akha kyâo dêh čar ta pơgang biă mă sâm Ngọc Linh. Mông pla, sa phun anah sâm Ngọc Linh hơmâo rơnoh 300 rơbâo prăk laih anun sa asar pơjeh rơnoh 100 rơbâo prăk.

Khua git gai ping gah, Khua jơnum min pơ ala mơnuih ƀôn sang Kon Tum ơi Dương Văn Trang nao čuă đang sâm Ngọc Linh

10 thun tơdơi kơnong phun ñu hơmâo hơbơi sa lạng jing sa gram đôč yap wơ̆t hla dŏ asat mơtah pơkă kĭ mơnuih ƀôn sang amra sĭ kơ ƀing hyu blơi truh 26 klăk prăk. Rơngiao kơ anun, yap wơ̆t prăk asar pơjeh phun sâm ñu mơboh hăng hla ñu pơhrui glăi rĭm thun ăt 10 klăk prăk dơ̆ng. Mă rơnoh prăk anai pơpha amăng 10 thun, sa thun phun sâm Ngọc Linh mơnuih ƀôn sang pla pơhrui glăi amra hơmâo 3.600  rơbâo prăk. Ayong A Chen, plơi Đak Yơn, să Măng Ri lăi, djop sang kiăng pla phun sâm Ngọc Linh soh:

‘’Phun sâm Ngọc Linh ba glăi rơnoh bơwih ƀong huă kơ mơnuih ƀôn sang lu biă mă. Djop sang amăng plơi lêng kơ kiăng pla sâm Ngọc Linh soh pioh pơđĭ kyar bơwih ƀong huă kơ sang anŏ. Phun sâm Ngọc Linh ba glăi anŏ trơi pơđao, ană bă mơnuih ƀôn sang dưi hrăm hră djop. Kiăng dưi pla sâm Ngọc Linh, mơnuih ƀôn sang sĭ mơdrô mă tơdruă blơi pơjeh či pla amăng đang hmua, lŏn glai sang anŏ arăng jao wai lăng, laih anun ngă hrom kông ty pla răk rem wai lăng hrom’’.

Truh abih thun 2021, tơring čar Kon Tum hơmâo pơđĭ kyar giăm 1.160 ha sâm Ngọc Linh. Hăng đơ đam pla sâm Ngọc Linh ră anai, rơnoh ba glăi kơ tơlơi bơwih ƀong huă sĭ mơdrô laih anun mơnuih pla sâm Ngọc Linh ƀơi Kon Tum prong biă mă. Samơ̆ đơ đam pla anai aka djop pioh kơ sâm Ngọc Linh jing sa bruă pơtrut bơwih ƀong huă phun, jing gơnam sĭ mơdrô phun kơ tơring čar ôh laih anun aka ƀu jing  gơnam sĭ mơdrô hơđong kơ dêh čar.

Đang rah anah sâm Ngọc Linh či pla

Amăng thun 2021, Khua git gai Ping gah, khua jơnum min pơ ala mơnuih ƀôn sang tơring čar ơi Dương Văn Trang lu wơ̆t lăi nao ĕp anih pla sâm tui hăng anŏ ñu kiăng djru ană plơi pla pok prong đơ đam pla sâm Ngọc Linh jing gơnam sĭ mơdrô phun mơ̆ng dêh čar djru tơlơi hơdip mơda mơnuih ƀôn sang:

‘’Sâm Ngọc Linh amăng čư̆ siăng tui anai, anih kơdư čư̆ dlông tui anai, ayuh hyiăng lŏn mơnai glai klô djơh hăng anai pla ñu hiam biă mă, tŭ yua. Samơ̆ yua hơgĕt truh ră anai kơnong hơmâo 3,2 hektar đôč mơnuih ƀôn sang să ba pla? Djuai sâm Ngọc Linh anai, phun pla rơnoh yôm, hin djuai, nua sĭ pơmă hiư̆m ƀing ta ƀu git gai pơčrâo ba mă yua tơlơi gêh găl kơtang tui anai’’.

Hăng tơlơi kiăng khut khăt mơ̆ng sa čô mơnuih ngă khua tơring čar Kon Tum brơi pok pơhư prong kual pla sâm Ngọc Linh bơwih brơi kơ bruă pơkra ming gơnam sĭ mơdrô, mơ̆ng hơdôm hrơi blung a akŏ thun phrâo 2022 hơmâo tơlơi pơhing mơak pởtut pran jua amăng bruă pok pơhư prong đơ đam pla phun sâm Ngọc Linh mơ̆ng Kon Tum.

Phun sâm Ngọc Linh 1 thun

Tơlơi tơnap ră anai lĕ mơnuih ƀôn sang ƀu hơmâo pơjeh pioh pla ngă kual đang sâm hơmâo laih mơ̆n tơlơi lăi glăi. Kông ty pơčruh ngăn sâm Ngọc Linh Kon Tum ră anai pla đang sâm prong hloh truh kơ 700 ha lăi, mơ̆ng akŏ thun 2022 sang bruă anai amra sĭ pơjeh kơ mơnuih ƀôn sang blơi pla. Hlâo kơ anun sang bruă sĭ mơdrô anai djru pơjeh soh sel ƀu sĭ ôh yua kơ anun aka ƀu hơmâo bruă sĭ mơdrô pơjeh, phun pla sâm Ngọc Linh amăng mơnuih ƀôn sang.

Rơngiao kơ kông ty anai hăng kông ty sa ding kơna wai lăng kyâo glai Đak Tô ăt djru pơjeh brơi mơnuih ƀôn sang pla ƀơi 5 boh să amăng tơring glông Đak Glei, kah hăng să Xôp, Mường Hong, Ngọc Linh, Đak Chong, Đak Blô rĭm să 1000 phun sâm ngă pơjeh, tơl phun sâm mơboh lĕ brơi rah anah ƀơk glăi kơ ană plơi. Hrom hăng anun, ăt pok prong dơ̆ng anih pla sâm ngă hrom plah wah sang bruă sĭ mơdrô hăng mơnuih ƀôn sang. Ơi Trần Hòan, Khua phun sang bruă pơčruh ngăn pla sâm Ngọc Linh Kon Tum brơi thâo kơ boh tŭ yua hơdră ngă hrom anai:

“Mơnuih ƀôn sang ƀu lăi nao dơ̆ng tah mơnuih ƀôn sang ƀu hơmâo lŏn pioh pla. Mah kông ty apah yua lŏn mơ̆ng kơnuk kơna samơ̆ kông ty brơi mơnuih ƀôn sang ngă hmua đơ đam anun tŭ kơ gơñu khom ƀuăn rong anăm phă glai pơrai rưng ôh laih anun khom ƀuăn tui anun. Mơnuih ƀôn sang hơmâo tơlơi pơkôl mă mơ̆ng pô. Jing grup ngă ƀong hrom tơdah hlơi ngă soh črăn gơnam anun gơñu ƀu dưi tŭ mă pơpha ôh. Anun lĕ tơlơi pơkôl pơkă amăng khul lir hơbit ngă hrom. Hơdră ngă tui anun klă biă mă”.

Pơsir hĭ tơlơi kơƀah pơjeh hăng prăk yua mă bruă tơring čar Kon Tum ngă tơhnal pơtrun pla 500 ha đang

sâm Ngọc Linh amăng thun 2022

Jing anih pla pioh mă sâm Ngọc Linh pơkra rai gơnam sĭ mơdrô ƀơi Kon Tum, ơi Võ Trung Mạnh, Khua jơnum min mơnuih ƀôn sang tơring glông Tu Mrông brơi thâo, gong gai kơnuk kơna tơring glông hơmâo laih hơdră tuh pơ alin pioh kơ lu mơnuih ƀôn sang, biă mă ñu mơnuih djuai ƀiă Sedang dưi pla lu phun sâm Ngọc Linh:

“Thun 2022 anai rơngiao kơ mơnuih ƀôn sang gir run ĕp pơjeh pơđĭ kyar mă pô, tơring glông ăt rơkâo hăng hơmâo tơring čar tŭ ư mă bruă hăng sang bruă prăk pơblih djru rơnoh prăk čan pơsir bruă mă kơ tơring glông mơ̆ng 50 klai truh 60 klai prăk brơi kơ mơnuih ƀôn sang čan pla sâm. Anai lĕ anăp ngă bruă klă biă. Rơngiao kơ prăk čan djru mơnuih ƀun rin, giăm ƀun rin lĕ hơmâo năng ai 40 klai truh 50 klai prăk. Thun anai, pơđĭ kyar phun pla pơkra ia jrao akha kyâo mơ̆ng mơnuih ƀôn sang rơnoh prăk tuh pơ alin năng ai 100 klai prăk huăi bơngơ̆t ĕp prăk či čan dơ̆ng”.

Thun 2022, tơring čar Kon Tum pơkă tơhnal mă bruă pla phrâo 500 ha đang sâm Ngọc Linh, amăng anun tơring glông Đăk Glei 10 ha hăng Tu Mrông 490 ha. Hăng bruă mă prăp lui hlâo pơjeh laih anun bruă mă, Kon Tum đăo kơnang dưi ngă djơ̆ tơhnal pơtrun pơđĭ tui đơ đam pla sâm Ngọc Linh amăng tơring čar truh 1.600 ha.

Thun phrâo 2022 dưi hơmâo gong gai kơnuk kơna, sang bruă sĭ mơdrô hăng mơnuih ƀôn sang ƀơi Kon Tum čang rơmang sa thun akŏ pơjing yak rơbat phrâo kơtang hloh pok prong đơ đam pla sâm Ngọc Linh, anăp nao ngă djơ̆ tơhnal pơtrunpơđĭ kyar ngă anih pla gơnam pioh mă ba pơkra ming djop brơi kơ sang măi mă bruă pơkra gơnam sĭ mơdrô mơ̆ng sâm Ngọc Linh.

Khoa Điềm pô čih-Nay Jek: Pơblang