VOV4.Jarai - Ră anai glăk amăng bơyan pĕ boh pơ-ô̆ ƀơi hơdôm boh tơring kual Dap Kơdư, samơ̆ bruă pĕ sĭ tơnap biă. Ƀơi hơdôm kual pla pơ-ô̆ lu kah hăng Ea Súp (Dak Lăk), Dak Mil (Dak Nông) hăng hơdôm boh kual ieo gah kah hăng tơring čar Khánh Hòa, nua boh pơ-ô̆ hơdôm rơbâo đôč lơ̆m sa kg, sĭ ƀu kloh mơn. Bruă phun pla mơboh samơ̆ nua rơgêh hơmâo ƀuh ƀơi lu djuai gơnam laih, phun ñu lĕ yua ƀing ta ngă hmua tui hluai či hor. Bruă kiăng gong gai hăng anom apăn bruă ngă hmua pơsir lĕ pơplih phrâo bruă ngă hmua lăp djơ̆, pơtô brơi mơnuih ƀon sang pla gơnam tui honong pơkă, kiăo tui nua pơkă.

Rơbêh 12 thun pla boh pơ-ô̆, samơ̆ aka ƀu hơmâo djơ̆ ôh bơyan ƀơi thơ sang amŏ amai Huỳnh Thị Thương, să Ea Lê, tơring glông Ea Súp, tơring čar Dak Lăk tơnap tap tui hăng thun anai. Ñu brơi thâo, rơbêh 4 ektar đang pơ-ô̆ truh bơyan pĕ laih, năng ai hơmâo 20 tơn samơ̆ ñu kơnong sĭ kloh hơdôm tă đôč.

“Thun anai pơ-ô̆ mơboh biă, samơ̆ nua rơgêh, rơgêh biă mă mơtăm. Pĕ abih pơ-ô̆ amăng đang anai mơ̆ yŭ 5.000 prăk 1kg lĕ ƀu ƀong dong tah, ƀu djŏp prăk blơi ia jrao. 4 ektar anai ta pơhrui hơmâo 200 klăk prăk kah mơng dưi, bơ nua rơgêh tui anai kâo khŏm mă prăk rơbêh 30 klăk prăk yơh pioh nao mrô prăk rơngiă”.

Nua boh pơ-ô̆ trun ăt ngă ơi Lê Thôi, dŏ ƀơi thôn 8, să Ea Lê bơngơ̆t hŭi ƀu djŏp prăk tuh pơ plai ngă hmua, tui anun amuñ pla phun pơkŏn biă mă.

“Nua ñu rơgêh biă mă, dŏ 2.500 prăk sa kg, hơdôm thun hlâo adih hơmâo hmăi ƀiă 18.000, 19.000 prăk. Hơdôm thun yơh kâo sĭ đang anai hơmâo 200 klăk prăk, thun anai mơng tom adih mơtăm aka ƀu sĭ hơmâo 1,5 klăk ôh yua ƀu hơmâo pô blơi. Tơdah pruih jrao dong rơngiă rơbêh 20 klăk prăk dong samơ̆ ƀu hơmâo mơnuih blơi jing lui hĭ yơh. Kâo pơmin hlâo yơh, tơdah hơmâo tơlơi tơnap tui anai kâo trơ̆i glŏm lui mơtăm yơh, pla phun pơkŏn dong, ƀudah kâo pla boh pơ-ô̆ dong mơn samơ̆ pơjeh pơkŏn”.

Ơi Lê Thôi glăk pơmin pơplih đang boh pơ-ô̆ pla phun pơkŏn dong.

Tui anun mơn, ayong Trần Hữu Lợi, dŏ ƀơi thôn 6, să Čư̆ Mlan, tơring glông Ea Súp hơmâo rơbêh 30 ektar đang boh pơ-ô̆ ăt glăk rơngiă prăk tuh pơ plai mơn. Ñu brơi thâo, hơdôm thun hlâo, lơ̆m aka ƀu truh bơyan pĕ, ƀing hyu mơdrô ñu nao brơi tui prăk hlâo. Bơ thun anai ñu hyu ĕp mơnuih blơi pơ djŏp anih đah mơng mă glăi aset prăk ñu ngă hmua.

“Hăng nua pơ-ô̆ tui anai, tơdơi kơ kah hĭ prăk tuh pơ plai, apah arăng pĕ lĕ pô sang ƀu hơmâo ƀong dong tah”.

Ƀơi anih pla boh pơ-ô̆ prong mơng tơring čar Dak Nông anun lĕ să Dak Rla hăng Dak Gằn (Dak Mil), pơ-ô̆ glăk truh bơyan pĕ, tơsă djŏp than, hlung rơkuk ƀơi phun, samơ̆ mơnuih ngă hmua ăt ƀu mơhao duñ mơn yua dah nua rơgêh đơi. Tui hăng mơnuih ngă hmua, nua pơ-ô̆ Đài Loan sĭ hlao pơ đang kơnong hơmâo mơng 2.000-3.000 prăk/kg. Ơi Nguyễn Văn Hùng, dŏ ƀơi plơi Tân Lập, să Dak Gằn brơi thâo, dua thun hlâo, đang pơ-ô̆ prong giăm 2 ektar, rim thun pĕ 3 wơ̆t, hơmâo 150 tơn, nua sĭ mơng 48.000 truh 50.000 prăk/kg, kah hĭ prăk tuh pơ plai ăt dŏ glăi mơng 500 truh 600 klăk prăk/thun. Samơ̆ thun anai, pơ-ô̆ hlung tơket tơkeng samơ̆ arăng ƀu mơhao duñ, yua nua ñu rơgêh đơi, hơmâo hơdôm rơbâo đôč/kg.

Lu mơnuih pla boh pơ-ô̆ bơngơ̆t yua ƀu hơmâo mơnuih blơi.

Ơi Lê Văn Hoàng, Kơ-iăng khua Jơnum min mơnuih ƀon sang tơring glông Dak Mil brơi thâo, tơring glông jing anih pla boh troh prong hloh mơng tơring čar Dak Nông. Năng ai 5 thun hăng anai, phun pơ-ô̆ hơmâo lăng kah hăng phun pla phun, jing phun pla ba glăi prăk pơhrui lu hloh kơ lu sang anŏ. Tar ƀar tơring hơmâo rơbêh 1.000 ektar đang boh pơ-ô̆ djŏp djuai, pơhrui glăi ru thun năng ai 75 rơbâo tơn. Bruă sĭ mơdrô pơ-ô̆ tơnap biă mă, yua hnun tơring glông rơkâo tơring čar iâu anom bơwih ƀong tuh pơ plai pơkra sang măi pơkra pơ-ô̆, ƀudah hơmâo anih pioh rơ-ơ̆ prong kiăng nua ñu hơđong.

Bơ tui hăng ơi Trần Doãn Sáng, Kơ-iăng khua anom bruă hmua hăng pơđĭ kyar plơi pla tơring glông Ea Súp, tơring čar Dak Lăk, tơring glông hơmâo giăm 560 ektar đang phun pơ-ô̆, pơhrui glăi giăm 14.000 tơn. Anai lĕ djuai phun pla lăp hăng lŏn tơnah krô, kơƀah ia tui hăng Ea Súp. Khă hnun, yua pla mă tui hluai či hor anun jing hyu sĭ ƀu hơđong ôh. Tơring glông glăk djru brơi neh met wa pơtruh nao rai pơkra gơnam hrŏm đah mơng pơđĭ kyar.

“Ră anai, tơring glông glăk pơtrut tañ bruă iâu pơthưr hơdôm boh sang anŏ pla boh pơ-ô̆ đah mơng jing kual pla gơnam pơtruh nao rai hơđong kơjăp. Pô pơ ala brơi lĕ hơdôm anom ngă ƀong hrŏm pơtruh nao rai hăng hơdôm anom bơwih ƀong amăng hăng gah rơngiao tơring čar blơi gơnam kơ mơnuih ngă hmua. Tơring glông kiăng gơnong bruă hmua hơmâo lu jơlan hơdră djru ngă hrŏm, hơmâo anih pơkra gơnam hơđong djru kơ tơring glông. Kiăng tơring glông iâu pơthưr tuh pơ plai, biă ñu lĕ anom bơwih ƀong pơkra hiam gơnam tam dưi ba sĭ kơ čar rơngiao sui thun hăng hơđong”.

Bruă boh pơ-ô̆ rơgêh đơi ăt hơmâo mơn ƀơi tơring čar Khánh Hòa, tơring giăm hăng Dak Lăk. Boh pơ-ô̆ Úc ƀơi tơring glông Cam Lâm hlâo adih hơmâo nua mơng 50 truh 70 rơbâo prăk/kg, ră anai dŏ glăi teng ngeng 5 truh 6 rơbâo lơ̆m sa kg. tơring glông Cam Lâm hmư̆ hing jing anih pla boh pơ-ô̆ prong hloh mơng tơring čar Khánh Hòa, hăng rơbêh 6.000 ektar. Lơ̆m phun pơ-ô̆ bưp tơnap tap lĕ lu mơnuih sĭ hĭ hmua, sĭ lŏn ƀu hơ-ưi ôh đah mơng ngă bruă pơkŏn dong. Ơi Ngô Văn Bảo, Khua Jơnum min mơnuih ƀon sang tơring glông Cam Lâm, tơring čar Khánh Hoà brơi thâo.

“Bruă boh pơ-ô̆ mơboh samơ̆ nua rơgêh hơmâo amăng lu thun laih. Ăt hơmâo lu hơdră mơn kiăng neh met wa hơmâo prăk pơhrui kah hăng plai ƀiă prăk tuh pơ plai, ngă hiư̆m pă kiăng mơboh jor. Pok prong anih blơi, pơkra hiam hloh. Khă hnun, dưi ngă bruă anai lĕ dŏ tơnap mơn, anom bơwih ƀong ñu ƀong lơi kah mơng ngă. Ngă hrŏm blơi sĭ boh pơ-ô̆ đah mơng pơhưč tuai hyu ngui, hyu ngui ăt jing anih ƀing ta dưi sĭ gơnam”./.

Siu H’Mai: Pơblang