VOV4.Jarai - Ñu lĕ mơnuih apăn bruă hăng pơdơi laih yua kơ thun tha, hăng ră anai rơgao 70 thun, samơ̆ ơi Đinh Hyưn dŏ ƀơi plơi Đak Mông, să Đak Krong, tơring glông Đăk Đoa lĕ Kơ-iăng Khua anom bơwih ƀong hrŏm gah ngă hmua hăng bơwih bơwih bơwang Đăk Krong. Ñu hrŏm hăng ƀing ding kơna amăng Khul git gai anom bơwih ƀong hrŏm mă yua măi mok pơkra pơjing kơphê tui hơnong pơkă 4C ƀơi ƀon lan, ngă kơ asar kơphê dưi sĭ rơnoh yôm, kah hăng lơ̆m pla pơjing pĕ pơhrui hơmâo hmăi ƀiă pơhmu hăng hlâo adih. Amăng akŏ thun phrâo anai, neh met wa hok mơ-ak yua kơphê mơboh, sĭ hơmâo nua, abih bang mơnuih prap čơkă thun phrâo tui phiăn juăt djuai ania hăng pran jua hur har mơ-ak.

Amăng bơyan pĕ pơhrui, mah giăm 11 mông yang hrơi dong, samơ̆ ayong Đinh Uy dŏ ƀơi plơi Đak Mông ăt hrŏm hăng 3 čô gơyut ñu ăt dŏ pĕ hơdôm asar kơphê tơsă mriah hăng phun. Ayong Đinh Uy brơi thâo, sang anŏ ñu hơmâo rơbêh 1.300 phun kơphê, hlâo adih pĕ pơhrui mơng 15 truh pơ 16 tơ̆n sa bơyan. Samơ̆, mơng thun 2019, đang kơphê sang anŏ ñu hơmâo ngă tui hơnong pơkă 4C yua anun sĭ hơmâo nua hăng pĕ pơhrui hơmâo hmăi dong. Ayong Đinh Uy him lăng, hăng nua sĭ, pĕ pơhrui hơmâo tui thun anai, duh hĭ prăk tuh pơ alin, sang anŏ ñu pơhrui glăi giăm 80 klăk prăk. Lăi nao kơ bruă pla kơphê tui 4C, ayong Đinh Uy brơi thâo:

“Hlâo adih pla kơphê aka ƀu djơ̆ yua anun pĕ pơhrui ƀu hơmâo, mơng hrơi pla tui hơnong pơkă kơphê 4C, kơphê hiam hơdjă, anai lĕ yua hơmâo ơi Hyưn pơtô brơi, plih hĭ kmơk hoá học hơdai nao yua kmơk hơdjă. Ơi Hyưn hơmâo neh met wa kiăng khăp biă mă, yua ñu črâo brơi neh met wa pla kơphê tui hơnong pơkă 4C, pĕ pơhrui hơmâo hmăi, ngă kơ neh met wa ƀơƀrư̆ pơđĭ kyar bơwih ƀong huă”.

Yua kơ thâo pơsur pran, mơng blan 9/2018 anom bơwih ƀong hrŏm kơnong hơmâo 13 čô ding kơna truh ră anai ơi Đinh Hyưn pơtrut pơsur 64 boh sang anŏ mơnuih djuai anai Bahnar mut hrŏm, đĭ tui mrô ding kơna mut hrŏm anom bơwih ƀong hrŏm lĕ 185, hăng lŏn ngă đang hmua hrŏm truh pơ 320 ektar. Thun 2020, anom bruă hơmâo kĭ pơkôl hăng kông TNHH Vĩnh Hiệp blơi pơhrui 500 tơ̆n kơphê asar krô. Laih dong anom bơwih ƀong hrŏm gum hrŏm hăng kông ti TNHH Vĩnh Hiệp črâo brơi neh met wa mă yua boh thâo pla pơjing kơphê hơdjă tui hơnong pơkă 4C, kiăng kơ anăp nao bơwih ƀong sĭ mơdrô hơđong. Mơng anun, phun kơphê hiam hơdjă hăng sĭ hơmâo nua. Ơi Trịnh Khắc Dương, Khua anom bơwih ƀong hrŏm gah ngă hmua hăng bơwih bơwang Đăk Krong brơi thâo, mơng hrơi hơmâo tơlơi pơtô pơblang, pơtrut pơsur mơng ơi Đinh Hyưn, neh met wa lui hĭ pla pơjing tui hơđăp hơdai nao pla kơphê hơdjă, tui boh thâo pla pơjing phrâo.

“Hăng ơi Đinh Hyưn lĕ kơ-iăng khua anom bơwih ƀong hrŏm, ƀơi ƀon lan ñu juăt hyu pơtô pơblang kiăng mơnuih ƀon sang ngă tui klă hơdôm hơdră amăng pla pơjing kơphê, tiu hăng sa, dua phun kyâo boh troh pơkŏn. Lơ̆m ngă tui ơi Hyưn hơmâo ngă klă amăng bruă pơtô pơblang, pơtrut pơsur. Hơdôm thun hlâo adih mơnuih amăng plơi pla juăt ngă tui arăng, samơ̆ ră anai ơi Hyưn hơmâo khul git gai jao brơi ñu pơtô brơi hăng črâo ba mơnuih ƀon sang. Truh ră anai, hăng 64 boh sang anŏ djuai ania ƀiă ngă tui klă hơdôm bruă pla pơjing đang kơphê”.

Hăng rơbêh 40 thun mă bruă hăng hơdip sui thun laih amăng plơi pla, ơi Đinh Hyưn lĕ mơnuih lêng kơ gir run amăng bruă mă. Hăng lĕ mơnuih črâo ngă tui hơdôm tơlơi pơtrun mơng Ping gah, hơdră bruă, tơlơi phiăn mơng Kơnuk kơna, hơdôm tơlơi pơkă amăng tơlơi phiăn hăng ƀing mơnuih tui tơlơi đăo truh pơ rĭm čô mơnuih amăng plơi pla. Ră anai, rơgao 70 thun laih, ñu ăt lêng hur har, gơgrong, lêng kơ gir run gum pơgôp kiăng pơđĭ kyar plơi pla ala ƀon. Hăng neh met wa amăng plơi, ñu hơdip jê̆ giăm, pơ alum pran jua hơdôm sang anŏ tơnap tap, rin rơpa hrưn đĭ pơklaih mơng ƀun rin, pơtrut pơsur mơnuih ƀon sang pơplih phun pla, hlô rông, mă yua boh thâo măi mok amăng bruă bơwih ƀong huă.

“Lơ̆m pơdơi bruă thun tha kâo ăt gir run kiăng kơ pơđĭ kyar tơlơi bơwih ƀong huă amăng sang anŏ, djru brơi neh met wa sang anŏ tơnap tap pla kơphê, ngă hmua pơdai ia bơyan puih phang anai kiăng pơđĭ kyar bơwih ƀong huă. Hlâo adih yua aka ƀu thâo phe pho, tơlơi hơdip kơƀah lu mơta yua anun prăk pơhrui mơng ngă hmua aset đôč. Kâo lĕ mơnuih hrăm truh anih, hơmâo arăng pơtô kơ bruă črâo ba mơnuih ƀon sang. Kâo ăt pơ alum pran jua neh met wa ngă tui klă hơdôm hơdră bruă mơng Ping gah, Kơnuk kơna kiăng kơ ƀơƀrư̆ pơklaih mơng rin rơpa”.

Ơi Vũ Đăng Tuấn, Khua Jơnum min mơnuih ƀon sang să Đăk Krong brơi thâo:

“Ơi Đinh Hyưn lĕ sa čô mơnuih mut Ping gah 30 thun laih, hlâo adih ñu mă bruă amăng Jơnum min, anom bruă Ping gah. Lơ̆m pơdơi bruă thun tha, ñu ăt djă pioh gru hơdip lĕ mơnuih apăn bruă Ping gah, laih dong mut hrŏm hăng anom bơwih ƀong hrŏm pơtô pơblang brơi mơnuih ƀon sang, sit biă ñu lĕ kual mơnuih djuai ania ƀiă kiăng kơ gum hrŏm amăng bơwih ƀong, ngă gêh gal brơi mơnuih ƀon sang amăng bruă ngă hmua”.

Hăng pran gơgrong abih pran, ơi Đinh Hyưn hơmâo pơgiong hơdôm bruă jao ƀơi ƀon lan. Sit biă ñu, ơi Đinh Hyưn hơmâo ba tơbiă hơdôm hơdră bruă kiăng hrŏm hăng gong gai, Ping gah să pơsir hĭ hơdôm bruă aka ƀu klă amăng plơi pla hăng tơlơi čang rơmang ngă tơlơi hơdip amăng plơi Đăk Mông jai hrơi pơđĭ kyar dong”.

Hoàng Qui: Čih

Siu Đoan: Pơblang