VOV4.Jarai-{ơi plơi prong Bảo Lộc, tơring ]ar Lâm Đồng, anom bruă pơsur ngă hmua dêh ]ar (Ding jum đang hmua hăng pơđ^ kyar plơi pla) ngă hrom gong gai kơnuk kơna tơring ]ar pơphun jơnum bơkơtuai pơsur bruă ngă hmua hăng ako\ `u ‘’Pơđ^ kyar pla phun boh kơbuă hơđong kjăp tui hơdră s^ mơdrô hăng ta] rơngiao’’, sem jơlan nao djơ\ kơ bruă pla phun boh kơbuă rông hlăt suai mrai dêh ]ar ta kiăng hơđong kjăp.

Tui hăng anom bruă ]em rông hlô mơnong [ơi dêh ]ar, ră anai, đơ đam dêh ]ar ta hơmâo 32 boh tơring ]ar pla phun kơbuă rông hlăt suai mrai hăng 10 rơbâo 500 hektar, amăng anun kual Dap Kơdư hơmâo 73%.

Hnong pơhrui glăi mơ\ng 35-40 tơn lơ\m sa hektar sa thun. Thun 2018, đơ đam dêh ]ar ta hơmâo pơhrui glăi giăm 8.300 tơn hruh hlăt. Thun 2019, hnong hruh hlăt hơmâo pơhrui glăi 9.200 tơn, đ^ tui rơbêh 10,7% pơkă hăng thun 2018.

Mông jơnum pơ]rông sai abih bang

Tơ tă anai, hnong hruh hlăt suai mrai mơ\ng Việt Nam dong tal 5 [ơi ro\ng lo\n tơnah, kơnong tơdơi kơ dêh ]ar Kha], India, Uzbekistan hăng Thai Lan. Khă đ^ lu hnong pơhrui glăi hruh hlăt samơ\ r^m thun Việt Nam ăt khom blơi pơmut mơ\ng ta] rơngiao hơdôm rơbâo tơn hruh hlăt suai mrai mơ\ng dêh ]ar Kha], Brazil pioh mơ`am mrai ]i s^ mơdrô.

Hơmâo năng ai 90% pơjeh hlăt pơjing suai hruh ko# hiam dêh ]ar ta ăt khom blơi mơ\ng dêh ]ar Kha] tui jơlan amre\ đô]. Lơ\m anun, klin Covid 19 ngă, bruă blơi pơmut pơjeh djuai hlăt anai bưp h^ tơlơi tơnap tap gun gan, gah bruă rông hlăt suai mrai răm rai kơtang biă mă. Sa tơlơi lông lăng prong kơ bruă rông hlăt suai mrai [ơi dêh ]ar ta ră anai.

Nai prin tha Lê Quang Tú-Kơ-iăng Khua Khul bruă pla phun kơbuă rông hlăt mrai Việt Nam brơi thâo, ră anai, dêh ]ar ta hơmâo 20 rơbâo sang ano\ pla phun kơbuă rông hlăt suai mrai, 250 boh anom bruă rông ană hlăt, r^m thun kiăng hơmâo mơ\ng 500 rơbâo truh 600 rơbâo hruh hlăt.

Hơdôm sang ano\ rông hlăt suai mrai nao jơnum hrom

Samơ\, yua kơ hruh hlăt aka [u hiam đơi ôh, mơnuih [ôn sang rông hlăt, kơnong ngă bruă tui hăng tơlơi juăt, thâo thăi hơjăn, anun yơh do\ lu tơlơi aka [u gêh gal, djơ\ tơhnal pơkă amăng bruă pơjing rai mrai mơ\ng suai hlăt.

Lu sang ano\ rông hlăt dưm lu đơi amăng sa kơthung kơniă, ngă kơ hlăt djai h^, aka [u hơmâo hơdră pơhlôm ôh kiăng  ngă rơhai, ano\ djrưh do\ kơtang, hruh hlăt sat h^, [u hiam ôh.

‘’Lơ\m abih bang hơdră boh thâo ia rơgơi phun tu\ yua le\ hơdôm thun rơgao hơmâo [uh anom bruă rông hlăt suai mrai găn rơgao ăt đ^ tui laih mơ\n.

Kah hăng mă djuai ană hlăt hiam, pla phun kơbuă klă, rông hlăt dua bơyan, laih anun mă yua kơthung kyâo pioh rông hlăt anun kah hăng hruh hlăt ăt hiam mơ\n.

Dơ\ng mơ\ng ba glăi boh tu\ yua pơjing rai mrai suai hlăt klă hiam, s^ mơdrô hơmâo rơnoh, pơmă pơhrui glăi prăk lu bơwih [ong huă’’.

{ơi mông jơnum, lu khua mua jơnum đing nao kơ bruă ngă hrom pla phun kơbuă, truh kơ bruă rông hlăt, pơjing rai mrai mơ\ng suai hlăt, hlăt pơjing hruh laih anun s^ mơdrô.

Yă Nguyễn Thị Bình, sa ]ô mơnuih juăt pla phun kơbuă [ơi să Dam Bri, plơi prong Bảo Lộc, Lâm Đồng, rơkâo:

‘’{ing gơmơi kơnong ]ang rơmang ngă hiư\m pă ană hlăt hăng hruh hlăt dưi ngă hrom e\p anih anom s^ mơdrô tu\ yua hloh.

Kah hăng ră anai, gơmơi rông hlăt tơnap biă mă samơ\ boh tơhnal [u lu ôh. }ang rơmang kơnuk kơna hơmâo jơlan hơdră djru kơ mơnuih ngă hmua pla phun kơbuă rông hlăt suai mrai tu\ yua hloh’’.

Tui hăng nai prin tha Nguyễn Đức Trọng, Kơ-iăng Khua anom bruă ]em rông hlô mơnong dêh ]ar, [ơi anăp kơ bruă pla phun kơbuă rông hlăt suai mrai bưp tơlơi tơnap tap yua pơjeh djuai hlăt ko# lu suai mrai ră anai hin.

{ing rơgơi kơhnâo lăi glăi tơlơi tơ`a mơ\ng mơnuih ngă hmua pla phun

kơbuă rông hlăt suai mrai

Anom bruă gơ`u amra rơkâo kơ Ding jum Ngă hmua amra mă bruă hăng hơdôm anom bruă pơko\n kah hăng anom bruă wai s^ mơdrô hăng ta] rơngiao, sang bruă wai lăng anom s^ mơdrô hăng sang bruă e\p kman klin hlô mơnong brơi rô nao rai blơi djuai hlăt mơ\ng ta] rơngiao pioh kơ mơnuih [ôn sang blơi rông.

‘’Ră anai, Ding jum Bruă hmua hăng Pơđ^ kyar plơi pla ăt glăk pơphun sem anih s^ mơdrô, amra ngă gêh gal kơ bruă blơi djuai hlăt mơ\ng dêh ]ar Kha] pioh rông hăng pơkra mrai suai hlăt, samơ\ yua bơbe] djơ\ mơ\ng Covid 19 anun yơh bruă anai khom tơguan lăng [ơ\i.

Pơ anăp anai, dua bơnah amra hơmâo mông jơnum pơ]rông sai nao rai pioh kơ [ing ngă bruă bơwih [ong huă s^ mơdrô sem anih s^ mơdrô ta`.

Rơngiao kơ bruă blơi mơ\ng dêh ]ar ta] rơngiao ba pơmut amăng dêh ]ar, Ding jum bruă hmua ăt pơtong glăi bruă mă phun khom kơsem min boh thâo phrâo ia rơgơi, pơdjuai rai djuai hlăt hiam pơjing rai suai lu amăng dêh ]ar ta pô. Anai le\ jơlan hơdră sui thun pơ anăp adih’’.

{ơi mông jơnum, [ing mơnuih rơgơi kơhnâo, [ing khua mua wai lăng hăng mơnuih ngă hmua kual Dap Kơdư hơmâo pơ]rông sai nao rai, kah pơpha tơlơi thâo thăi pơ]rông sai e\p hơdră pơđ^ kyar bruă rông hlăt suai mrai hơđong kjăp.

Jơnum anai, sem tơlơi pơhing phrâo hloh kơ boh tơhnal kơsem min lăng, ba yua boh thâo ia rơgơi pơdjuai rai pơjeh djuai hlăt phrâo, pơgang kman ngă kơ hlăt hăng pơgang arong arua] pơ]ram phun kơbuă, tơlơi pơlir hơbit amăng bruă pla phun kơbuă, s^ mơdrô suai mrai mơ\ng tu\ yua hloh.

Nay Jek: Pơblang