Amăng hơdôm hrơi mơ-ak bơyan bơnga, čơkă tết, amai H’ Bŭi Ayun, ƀơi ƀuôn Drai Sĭ, să Ea Tar, tơring glông Čư̆ Mgar, tơring Daklak ăt ƀu wor bit mơn bơwih brơi kơ pŭ hlô rông. Hơdôm rơtuh drơi mơnŭ, sim, un, apai, be hăng rơmô brơheo lom dưi ƀong trơi hăng agaih rơmet agaih war rông. Amai H’ Bŭi lăi, gơnang kơ pŭ hlô rông anai mơ̆ thun anai sang anô̆ čơkă tết prăp lui djop hloh, blơi prăp lu gơnam yua, hnưh čan sang prăk ăt tla hmâo mơn ha mơkrah.

Amai H’ Bŭi ruai glăi: Hlâo adih bơwih ƀong abih bang sang ñu kơnong kơ dô̆ tơguan kơ 1 ektar đang kơ phê. Mơng hrơi gum hrom hăng Khul đah kơmơi mơng ƀuôn, thun 2019, ñu dưi čan 70 klăk prăk mơng sang prăk gah hơdră bruă tơring glông hăng kơmlai ƀiă. Hmâo prăk, rơkơi bơnai ñu črông sai bơwih ƀong huă, pla lu phun pla, rông lu djuai hlô kiăng pơđĭ tui prăk pơhrui glăi. Amai H’ Bŭi Ayun ruai glăi:

 “Gơnang kơ gum hrom jơnum hăng khul đah kơmơi, dưi hmâo ƀing adơi amai pơtô brơi, pơtô brơi anun kâo hrăm tui, ngă tui. Gơnang kơ anun mơ̆ kâo hrăm tui hăng thâo hơdră rông hlô, tơjŭ pla, pơplih phun pla, hlô rông lăp djơ̆. Kâo pla rok hăng phun kơtor ƀơi đang, ba glăi ngă gơnam ƀong kơ rơmô, be, gơnang kơ anun ăt ba glăi mơn bôh tŭ yua hloh. Bơhmu hăng hlâo adih kơnong kơ ngă sa phun pla kơ phê ră anai tơlơi bơwih ƀong ăt plai ƀiă mơn tơnap”.

   Tui hăng yă H’ Blên Ayun, Khua Khul đah kơmơi să Ea Tar, tơring glông Čư̆ Mgar, kiăng djru adơi amai amăng khul pơđĭ kyar bơwih ƀong, hơđong tơlơi hơdip mơda, Khul đah kơmơi să Ea Tar hmâo pơsur laih ƀing adơi amai djru nao rai tơdruă hrŏ trun ƀun rin hăng lu hơdră; pơdŏng hăng djă pioh hơdră pơkrem djơ̆ rơ-oa kah hăng: Hơdră pơkrem prăk; pơkom lui prăk; hơdră 10 čô adơi amai djru sa čô đah kơmơi ƀơi hơdôm grŭp đah kơmơi thôn 1, thôn 2, thôn 3, ƀuôn Ea Tar; hơdră mă bruă ƀơi grŭp đah kơmơi ƀuôn Ea Kiêng... Khul ăt hmâo pơdŏng mơn 7 grŭp pơkrem čan prăk hăng gơgrong brơi hăng Sang prăk gah hơdră bruă mơnuih mơnam tơring glông Čư̆ Mgar brơi kơ 300 čô mơnuih amăng khul čan tơtlaih mơng ƀun rin hăng abih bang prăk brơi čan giăm truh 6 klai prăk.

 “Khul ăt lăi pơhing mơn kơ ƀing adơi amai hrăm tui, hrăm tui hơdră klă hloh pioh pơjing bruă mă kơ adơi amai. Dua lĕ hrăm tui bôh thâo kiăng mă yua amăng tơlơi hơdip mơda mơng sang anô̆, hơđong tơlơi hơdip mơda, pơplih ƀiă prăk pơhrui glăi mơng sang anô̆ pô, pơđĭ kyar tui jơlan gah kơjăp phik”.

Khua đah kơmơi să Ea Mnang, tơring glông Čư̆ Mgar glăi ruah hơdră gum hrom, lăi pơthâo brơi kiăng adơi amai mă yua bôh thâo phrâo – hơdră phrâo măi mok amăng bruă bơwih ƀong, pơplih hơdră phun pla, hlô rông djơ̆. Pơdŏng hơdôm grŭp čan prăk pơkrem kiăng djru adơi amai hmâo prăk bơwih ƀong huă. Khul ăt iâu pơhrui mơn hơdôm ngăn rơnoh, gum hrom jao hơdôm hơdră bơwih ƀong huă kơ ƀing adơi amai ƀun rin hăng ƀun rin ƀơƀiă. Yă Phạm Thị Ngọc Trang, Khua Khul đah kơmơi să Ea Mnang lăi pơthâo hơdră ngă mơng plơi pla:

 “Kiăng adơi amai sang anô̆ ƀun rin hăng ƀun rin ƀơƀiă tơtlaih mơng ƀun rin kơjăp lĕ, Khul đah kơmơi să ăt brơi mơn adơi amai čan hơdôm ngăn rơnoh, mơng ngăn rơnoh lĕ keh prăk pơkrem mơng Khul. Khul đah kơmơi să gum hrom hăng Jơnum min djop djuai ania mơnuih mơnam să hmâo jao hơdôm hơdră rông be kiăng adơi amai sang anô̆ ƀun rin, ƀun rin ƀơƀiă ngă juăt hăng hrăm tui, hyu čuă lăng hơdôm hơdră ngă kiăng adơi amai hrăm tui laih anun glăi mă yua bôh thâo phrâo pioh rông hlô pơđĭ kyar bơwih ƀong pioh tơtlaih mơng ƀun rin hăng ƀun rin ƀơƀiă”.

 Tui hăng yă Lê Thị Thu Hiền, Khua Khul đah kơmơi tơring glông Čư̆ Mgar, hơdôm hrơi rơgao, hơdôm gưl khul đah kơmơi tơring glông Čư̆ Mgar hmâo pok pơhai lu hơdră bơwih ƀong hrŏ trun rin rơpa, djru adơi amai pok phun bruă mă… Rơgao kơ anun, hmâo laih 14 hơdră pơđĭ kyar bơwih ƀong amăng sang anô̆ đah kơmơi djuai ania ƀiă dưi pơjing, ngă pơhư̆č rơbêh kơ 100 čô adơi amai gum hrom. Hơdôm hơdră hmâo djru laih ngăn rơnoh rơbêh kơ 300 klăk prăk pioh ƀing adơi amai tuh pơplai rông be, rơmô, apai, sĭ mơdrô gơnam tam hra ngok. Gơnang kơ anun ba glăi laih bôh tơhnal sit nik, djru adơi amai hmâo dong prăk pơhrui glăi hăng amăng ƀrư̆ hrŏ trun ƀun rin. Yă Lê Thị Thu Hiền lăi:

 “Hơdôm hrơi pơ̆ anăp Khul đah kơmơi tơring glông amra pơtrut kơtang dong bruă lăi pơhing, pơsur, pơhư prong hơdôm hơdră phrâo, hơdră ngă klă, pơčeh phrâo amăng mơnuih apăn bruă, adơi amai đah kơmơi, biă ñu lĕ bruă pơplih tơlơi pơmin, hơdră ngă amăng pơđĭ kyar bơwih ƀong mơng sang anô̆ adơi amai djuai ania ƀiă".

Tơring glông Čư̆ Mgar, tơring čar Daklak ră anai hmâo 72 bôh plơi, ƀuôn neh wa djuai ania ƀiă, dưm dưm hăng 45% mrô mơnuih ƀôn sang amăng đơ đam tơring glông. Mơng bruă ngă tui phiăn hơđăp, ngă tŭ mơng hmâo ƀiă ba glăi bôh tơhnal ăt kah hăng dô̆ pơmin tơguan tơlơi djru ba mơng Kơnuk kơna, truh ră anai, lu sang anô̆ mơnuih djuai ania ƀiă hmâo pơplih tơlơi pơmin, hơdră ngă, amăng ƀrư̆ hrăm tui hơdôm bôh thâo phrâo, pơplih phun pla hlô rông kiăng pơđĭ kyar bơwih ƀong. Amăng mrô anai, lu sang anô̆ đah kơmơi hmâo gơgrong hlâo hrưn đĭ tơtlaih mơng ƀun rin kơjăp, djru pơđĭ tui prăk pơhrui glăi, hơđong tơlơi hơdip mơda./.