Khă hnun hai, hmâo sa bôh nik lĕ prăk mă yua djru gum pioh kơ bruă bơwih brơi, pơgang dlai ƀiă đơi ngă mơnuih ƀôn sang ƀu pơhlôm tơlơi hơdip mơda hăng hơđong pran jua wai lăng dlai.

Lom dlai mă yua lu mơta mơng tơring čar Bắc Kạn ră anai hmâo giăm truh 26 rơbâo ektar, lu ñu ƀơi hơdôm kual: Kual dlai lŏn ia Ba Bể, Kual pơgang dlai hơđăp Kim Hỷ hăng Kual pơgang djuai hlô dlai, rok tok kyâu pơtâo Nam Xuân Lạc. Hơdôm kual dlai mă yua lu mơta dŏng plah nao rai hăng hơdôm bôh plơi pla hăng lu kual lŏn hmâo hơdôm anom wai lăng jao kơ mơnuih pơgang hăng rơnoh 150 rơbâo prăk sa ektar, sa thun. Tơring čar Bắc Kạn ăt hmâo mơn hơdră bruă djru phun pla, hlô rông, pơhrăm brơi bruă mă hăng djru rim plơi pla kual giăm dlai tlô 40 klăk prăk sa thun pioh pơkra jơlan nao rai, đing pơđoh ia, sang jơnum ngui bôh thâo...

Khă hnun hai, hơdôm mrô prăk djru anai ƀiă biă yua kơ mơnuih ƀôn sang hơdip amăng kual dlai dưi pơgang khut khăt ƀu dưi mă yua djop mơta mơng dlai tlô ƀudah jah ngă đang hmua, jơlan nao rai tơnap tap anun tơlơi hơdip mơnuih ƀôn sang tơnap tap biă. Ơi Phùng Thanh Vinh, Khua plơi Khuổi Kẹn, să Bản Thi, tơring glông Chợ Đồn, tơring čar Bắc Kạn – sa plơi kual kơtuai dlai pơgang djop djuai hăng rok tok kyâu pơtâo Nam Xuân Lạc lăi pơthâo:

“Ƀơi anai ƀing gơmơi rơbat tơkai hyu tir dlai mut dơlăm mơng 6-7 km amăng kual phun Kual pơgang dlai. Ƀing gơmơi pơpha jing 4 grŭp, rim grŭp hyu tir sa rơwang hrơi tơjuh. Neh wa hyu tir na nao, neh wa ƀu hmâo lŏn ngă đang hmua, biă ñu pơgang dlai đôč. Ăt čang rơmang mơn hmâo mă prăk apah lu ƀơƀiă pioh rơnuč thun čơkă mă mơng hmâo djop prăk blơi braih ƀong huă hăng bơwih brơi kơ tơlơi hơdip mơda”.

Ơi Nông Thiêm Du, Khua plơi Vằng Khít, să Lương Thượng, tơring glông Na Rì, tơring čar Bắc Kạn ăt lăi mơn:

“Hăng anung prăk djru 40 klăk prăk lĕ plơi ƀiă mơnuih ba glăi bôh tŭ yua hloh, bơ̆ plơi hmâo lu mơnuih pơpha tui akô̆ mơnuih ƀu hmâo lu ôh, yua kơ rơnoh djru ƀiă. Kâo čang rơmang hơdôm gưl khul git gai pơplih pơkra, pơđĭ tui rơnoh djru hiưm hơpă kiăng djơ̆ yua kơ neh wa kual phun, kual giăm guai leng kơ hmâo tơlơi hơdip mơtap”.

Hăng rơbêh kơ 73 rơbâo ektar dlai pơgang hlôm hlâo, hơdôm thun rơgao Bắc Kạn hmâo ngă tui tơlơi laih tơlơi tla prăk, djru čơkă mă kual rông dlai kơ hơdôm khul grŭp, mơnuih hăng abih bang prong giăm truh 59 rơbâo ektar ƀơi hơdôm bôh să kual II, III hăng rơnoh 400 rơbâo prăk sa ektar sa thun. Kual lŏn prong hloh lĕ 168 rơbâo ektar dlai hơđăp lĕ dlai pioh mă yua, amăng mrô anai hmâo lu lŏn dlai hmâo jao kơ mơnuih ƀôn sang wai lăng, đa lĕ pơsit laih hră tŭ yap pô mă yua lŏn dlai. Yua kơ hmâo phun kyâu dlai hơđăp anun mơnuih ƀôn sang ƀu hmâo pla kyâu hăng khom wai lăng, pơgang mơ̆ ƀu hmâo pơhrui hơget ôh amăng lu thun rơgao. Yua anun yơh, kah hăng abih bang thun hơpă plơi anai leng kơ hmâo hơdôm pluh tơlơi phă dlai ča čot pioh pla kyâu.

Ră anai tơring čar Bắc Kạn glăk pok pơhai ngă hră pơ-ar djru lŏn dlai hơđăo mă yua ơtlơi tơlơi pơkă mă yua ră anai hăng să Kual I lĕ 300 rơbâo prăk sa ektar, sa thun, să kual II hăng kual III lĕ 400 rơbâo prăk sa ektar, sa thun. Khă hnun hai, mơnuih čơkă mă kual dlai pơgang lăi lĕ rơnoh djru anai ƀiă đơi bơhmu hăng pran yua kơ bruă. Ayong Nông Văn Quân, mơnuih ƀôn sang Plơi Nhuần, să Quảng Chu, tơring glông Chợ Mới, tơring čar Bắc Kạn lăi lĕ:

  “Ƀơi anai lu mơnuih ƀôn sang leng kơ hmâo mơng 3-4 ektar dlai, hmâo hră mă yua čih rơđah dlai mă yua samơ̆ ƀu dưi jah ôh yua hmâo ƀiă kyâu pơtâo hơđăp. Laih anun ƀơi anai neh wa hmâo ƀiă hmua ia, biă ñu hơdip hăng dlai đôč, ƀu brơi jah gum djru 300-400 rơbâo prăk, yap wot 500 rơbâo prăk rim ektar hă ƀing gơmơi ăt ƀu djop pioh yua kơ tơlơi hơdip mơn. Ră anai kơnong kơ jao wai lăng dlai, ƀu bưng hmâo phă mut nao ƀing gơmơi yơh pô gơgrong”.

Yă Triệu Thị Thu Phương, Khua Jơnum min djuai ania tơring čar Bắc Kạn ăt brơi thâo mơn, plơi hmâo laih lu wot rơkâo đĭ hơdôm ding jum, gơnong bruă dêh čar ăt kah hăng Kơnuk kơna đĭ prăk mă yua djru mơnuih čơkă mă dlai wai lăng, pơgang:

“Tơring čar Bắc Kạn hmâo mrô kyâu pơgang lŏn prong samơ̆ mơnuih ƀôn sang akă dưi hơdip mơng pơgang dlai ôh. Sang anô̆ wai lăng năng ai ñu 20 ektar dlai lĕ sa thun ăt kơnong kơ hmâo năng ai 8 klăk prăk đôč tơdah ƀơi să tơnap tap. Yua anun mơng hmâo hơdôm tơlơi mơnuih ƀôn sang ngă soh phiăn bơdjơ̆ nao phă dlai. Tơring čar Bắc Kạn čang rơmang Kơnuk kơna, Ding jum đang hmua hăng pơđĭ kyar ƀôn lan pel ĕp, pơđĭ tui rơnih prăk jao wai lăng dlai kơ mơnuih ƀôn sang kiăng mơnuih ƀôn sang plai ƀiă tơnap tap”.

Kiăng rơnoh djru lăp djơ̆ kiăng dưi hơdip mơng dlai kơ mơnuih ƀôn sang Bắc Kạn ăt glăi jing tơlơi čang rơmang hrom mơng mơnuih wai lăng dlai lu tơring čar čư̆ siăng tơnap tap ră anai. Rơngiao kơ anun, bruă hmâo dong hơdôm hơdră djru bơwih ƀong hmao tlôn, ba glăi bôh tơhnal ăt amra lĕ hơdôm jơlan yôm phăn pioh mơnuih ƀôn sang hơđong pran jua pơgang, bơwih brơi kơ dlai./.