Tơngan hmơhmet pĕ hơdôm bôh kơ phê tơsă, ayong Y Thuyên, ƀơi Ƀon Dak Săk, să Dak Săk, tơring glông Dak Mil, tơring čar Daknông mơ-ak brơi thâo, thun anai kơ phê djơ̆ bơyan. Đang kơ phê rơbêh kơ 1 ektar, plah nao rai lu djuai phun bôh troh kah hăng sầu riêng, ƀơr, mit jing hơdôm bôh troh mơng bruă pơplih hơdră pơkă phun pla amăng hơdôm thun jê̆ hăng anai. Ñu brơi thâo, gơnang kơ dưi čan prăk mă kơmlai ƀiă mơng Sang prăk gah hơdră bruă mơnuih mơnam amăng 6 thun hlâo mơ̆ ñu dưi hmâo pran jua hăng tơlơi gal pioh pơplih bruă ngă đang hmua hăng ƀơƀrư̆ pơđĭ tui tơlơi hơdip mơda. Mơng tơlơi hơdip sa amăng hơdôm bôh sang anô̆ ƀun rin hloh amăng ƀon, sang anô̆ ñu hmâo tơtlaih laih mơng ƀun rin:

 “Gơnang kơ dưi čan prăk sang prăk gah hơdră bruă, sang anô̆ kâo hmâo tơlơi gal pioh ngă đang hmua. Rơbêh kơ 1 ektar ră anai pla hmâo laih kơ phê hăng lu djuai phun bôh troh, sa dua pơhrui glăi laih, tơlơi hơdip mơda ăt đĭ đăi gŏ mŏ hloh mơn, hmâo tơlơi gal pioh brơi kơ ană bă hrăm hră. Sang anô̆ kâo amra gir run hloh dong pioh tơtlaih mơng ƀun rin”.

Tui hăng ơi Y Tơn, Khua ƀon, Khua Grŭp čan prăk Ƀon Dak Săk, să Dak Săk, tơring glông Dak Mil, tơring čar Daknông, prăk čan mă kơmlai ƀiă jing pran pơtrut prong biă kiăng neh wa amăng ƀôn hmâo tơlơi gal bơwih ƀong huă hăng pơđĭ tơlơi hơdip mơda. Ƀon hmâo 205 bôh sang anô̆ lĕ ră anai hmâo truh 70 bôh sang anô̆ ƀun rin hăng 93 bôh sang anô̆ ƀun rin ƀơƀiă, hmâo truh kơ 80%. Hăng tơlơi tui anun, prăk čan kiăng bơwih ƀong huă neh wa kơnong kơ dưi čan tui sang prăk gah hơdră bruă hăng kah hăng abih bang hơdôm bôh sang anô̆ ƀun rin, ƀun rin ƀơƀiă leng kơ dưi čan. Ngăn rơnoh čan ăt dưi grŭp wai lăng mă pô, hơdôm khul grŭp amăng ƀon pơtô brơi kiăng hơdôm bôh sang anô̆ mă yua ba glăi bôh tơhnal amăng bruă pơplih hơdră phun pla hăng rông hlô. Lu sang anô̆ gơnang kơ anun mơ̆ pơđĭ tui prăk pơhrui glăi, tơlơi hơdip mơda jai hrơi hơđong:

 “Gơnang kơ Sang prăk gah hơdră bruă mơ̆ neh wa dưi čan prăk mă kơmlai ƀiă pioh tuh pơplai, bơwih brơi kơ phun kơ phê, rông rơmô, rông un. Neh wa čan prăk sang prăk gah hơdră bruă gêh gal, hră pơ-ar ngă amuñ, mơnuih mă bruă hur har pran jua. Lu sang anô̆ amăng ƀon ƀơƀrư̆ tơtlaih mơng ƀun rin, hmâo sang anô̆ bơwih ƀong klă dô̆ hrưn đĭ ngă pơdrong dong”.

Ơi Trần Thanh Hải, Khua Jơnum min mơnuih ƀôn sang să Dak Săk, tơring glông Dak Mil, tơring čar Daknông brơi thâo, ngăn rơnoh čang mă kơmlai ƀiă hmâo djru prong biă pioh pơđĭ tui tơlơi hơdip mơda kơ neh wa hăng djru să pơdŏng plơi pla phrâo:

 “Sang prăk ăt ngă gal mơn kơ abih bang mơnuih dưi čan pioh sut lui tơlơi rin rơpa, pơđĭ kyar bơwih ƀong kual tơnap tap. Truh ră anai lĕ phun ñu abih bang mơnuih dưi čan prăk, tơlơi hơdip mơda mơnuih ƀôn sang ăt pơđĭ tui mơn rơđah rơđông, să ăt hmâo ngă djơ̆ laih tơhnal pơkă plơi pla phrâo”.

Ơi Phạm  Hòa, Khua Sang prăk gah hơdră bruă mơnuih mơnam tơring glông Dak Mil, tơring čar Daknông brơi thâo, kơplah wah Sang prăk hăng gong gai hmâo tơlơi gum hrom kơjăp biă. Gơnang kơ anun, bruă pel ĕp, thâo hăng brơi čan kơ hơdôm bôh sang anô̆ ƀun rin, ƀun rin ƀơƀiă tañ biă, hmao tlôn. Hrom hăng anun, bruă lăng tui plơi pla ăt djru brơi mơn bruă wai lăng prăk čan hăng djru sang anô̆ ƀun rin klă hloh:

 “Mơnuih mă bruă brơi čan prăk gơgrong ƀơi să hmâo gum hrom hăng Jơnum min mơnuih ƀôn sang hơdôm bôh să, ƀing Khua plơi, Grŭp mơnuih ƀôn sang, ƀing khua grŭp brơi čan prăk tui hră čih anăn hăng tơlơi kiăng čan hmâo pơsit hlâo kơ anun. Hluai tui ngăn rơnoh brơi čan dưi pơphun khul, grŭp čơkă mă tơlơi jao ăt kah hăng hơdôm khul grŭp pơtô brơi kơ gơñu mă yua prăk čan. Tui huai kơ tơlơi gal mơng rim sang anô̆ mơ̆ pơtô brơi gơñu bơwih ƀong huă ba glăi bôh tơhnal”.

Tui hăng Sang prăk gah hơdră bruă mơnuih mơnam tơring čar Daknông, ngă tui Tơlơi pơtrun pơsit 78, truh ră anai, anom glăk pok pơhai brơi čan 18 jơlan hơdră brơi čan prăk tui hơdră bruă pha ra, đĭ 15 jơlan hơdră bơhmu hăng lom phrâo pơjing tơring čar thun 2004. Hơdră jơlan hơdră pơkă đĭ, djơ̆ hrom hăng prăk čan đĭ tui rim thun. Truh krah thun anai, mrô prăk brơi čan ƀơi Sang prăk gah hơdră bruă mơnuih mơnam tơring čar hmâo laih rơbêh kơ 3.500 klai prăk. Hluai tui ngăn rơnoh anai, lu sang anô̆ hăng mơnuih gah hơdră bruă pơkon hmâo dong tơlơi gal pioh tuh pơplai, pơđĭ kyar bơwih ƀong, hrưn đĭ tơtlaih mơng ƀun rin kơjăp. Truh abih thun 2021, mrô sang anô̆ ƀơi Daknông kơnong kơ dô̆ 11,19%, hrŏ trun 44,81% bơhmu hăng thun 2004. Đơ đam tơring čar hmâo 35/61 mrô să djơ̆ hăng plơi pla phrâo. Mơng sa bôh tơring čar hmâo mrô sang anô̆ ƀun rin lu hloh, Daknông hmâo tơtlaih laih mơng ƀut tơring čar ƀun rin, kaih đĭ kyar./.