VOV4.Jarai - Mơng thun 2018 truh ră anai, rơbêh 1.700 ektar đang tiu mơng anih pla tiu prong hloh anun lĕ Čư̆ Pưh (Gia Lai) djai yua hlăt kman ƀong phun, phun tha, hăng không phang ngă kơƀah ia jing tiu ƀu thâo hiam dong tah. Tơlơi anai ngă kơ hơdôm rơbâo boh sang anŏ ƀu suk dŏ dong ƀong huă dong ta, dong hnưh kơ arăng đut akŏ tơkai. Kiăng plai ƀiă tơnap tap, anih pla tiu hmư̆ hing Čư̆ Pưh hơdai pla phun boh ƀong dong, pla hrŏm, pơtruh nao rai hăng anom bơwih ƀong kiăng hơmâo nua, pơđĭ prăk pơhrui kơ mơnuih ngă hmua, rŭ pơdong glăi tơlơi bơwih ƀong huă rin rơpa yua ngă tiu.

Sang anŏ ơi Phan Văn Qúy, plơi Thiên An, să Ia Blư̆, tơring glông Čư̆ Pưh (Gia Lai) lĕ sa amăng hơdôm boh sang anŏ bơwih ƀong đĭ mơng bruă pơplih phun tiu jing pla phun boh kruăi dung kơđuh mơtah hăng boh kam sành. Tơdơi kơ 3 thun rông phun pla, đang boh troh 3 ektar mơng sang anŏ ñu mơboh laih. 1 tơn boh kruăi dung hăng 20 tơn boh kam amăng tal pĕ blung a, ba glăi kơ sang an ơi Qúy rơbêh 240 klăk prăk; lu hloh kơ prăk ngă tiu hlâo adih.

“Nua gơnam ră anai pơmă mơn, pơhmu hăng tiu lĕ nua boh ƀong pơmă ƀiă. Boh kruăi dung lĕ 1 kg 40 rơbâo prăk, bơ kam sành 1 kg hơmâo mơng 10.000 truh 12.000 prăk, blung a lĕ kâo lăng phun boh kam hăng boh kruăi dung klă hloh”.

Hăng neh met wa djuai ƀiă kơƀah prăk tuh pơ alin ngă hmua, tơring glông Čư̆ Pưh hơmâo lu hơdră djru neh met wa pơplih phun pla amăng ƀrư̆. Mơng kơčăo bruă plơi pla kual čư̆ siăng rơwang thun 2019-2025, tơring glông Čư̆ Pưh hơmâo djru djuai phun, kmơk pruai, ia jrao pơgang phun pla hăng dưm măi pruih ia kơ sang anŏ ayong Rahlan Phương dŏ ƀơi Plei Thơh Ga B, să Čư̆ Đôn, plih mơng 5 sao tiu hlăt ƀong djai, hơdai pla djuai boh kruăi dung kơđuh mriah Hòa Bình. Truh mông anai lĕ dua thun laih, phun kruăi dung čăt hiam, hơmâo bơnga laih. Ayong Rahlan Phương pơmin amra hơmâo rơbêh 30 tơn/ektar, pơƀut hăng nua ră anai năng ai ñu 40.000 prăk/kg amra hơmâo prăk hơđong hloh hăng bruă pla tiu mơng hlâo adih.

“Phun boh kruăi dung kâo pla kraih 2 thun anai laih, truh thun tơdơi amra hơmâo ƀong lu hloh yơh, kâo bơni anom bruă pơsur ngă hmua tơring Čư̆ Pưh hơmâo djru ba sang anŏ kâo bơwih ƀong kơjăp tui anai”.

Phun boh ƀong lĕ jơlan bơwih ƀong phrâo mơng mơnuih ƀon sang Čư̆ Pưh.

Ơi Nguyễn Long Khánh, Khua anom bruă ngă hmua hăng pơđĭ kyar plơi pla tơring glông Čư̆ Pưh brơi thâo: ră anai tơring glông hơmâo hyu hơduah tơña, pơtoưng glăi lŏn tơnah kiăng thâo akŏ pơjing kual ngă hmua pơƀut ha anih. Hrŏm hăng anun, pơtŏng lăi rơđah rim kual lŏn dưi pla phun hơget, tui anun lĕ pơtô brơi ană plơi pla pla pơƀut ha anih, pơtruh nao rai ngă hmua, pơhlôm gơnam pơkra rai hiam. Tui hăng tơlơi anăp nao mơng tơring glông ră anai, hơdôm boh să Ia Le, Ia Blư̆, Čư̆ Don lĕ kual hơmâo lŏn tơnah djơ̆ hăng phun pla hơmâo jrek, biă ñu lĕ boh kruăi dung kơđuh mơtah hăng boh kam, amra pơhrui prăk lu biă.

Kiăng pơđĭ tui anŏ tŭ yua mơng phun pla ba glăi, biă ñu lĕ mơng phun boh ƀong, thun blan rơgao, tơring glông hơmâo pơmut hrŏm hăng hơdră OCOP, VietGAP, GlobalGAP pơlir hăng pơplih phun pla. Yua hnun mơn, mông anai, tơring glông hơmâo 2 djuai boh ƀong anun lĕ sầu riêng hăng boh rơmah thái dưi hơmâo OCOP 3 asar pơtŭ, pla hơdjă huăi yua jrao gun, ơi Khánh lăi dong:

“Tơring glông hơmâo hơduah tơña, pel ĕp anŏ klă mơng lŏn tơnah đah mơng pơsit ngă anih pla pơƀut ha anih, pơsit kual lŏn pla lăp djơ̆ hăng phun pla hơget thơ, mơng anun pơphun pla hơjăn djuai phun anun mơtăm. Mơng anun pơtô ba mơnuih ƀon sang ngă hmua pơtruh nao rai hăng anom bơwih ƀong đah mơng hơmâo hră pơsit gơnam hiam, hơdjă”.

Anom bruă ngă hmua tơring glông Čư̆ Pưh djru neh met wa pơđĭ kyar phun boh ƀong.

Bruă djru ba mơnuih ngă hmua pơplih phun pla hăng hơđong anih pla boh ƀong ƀơi đang tiu djai yua kơƀah ia, hrăm ƀong, tiu tha ƀuh mơboh anai jing hơmâo tŭ yua laih mơng blung a, ba glăi prăk pơhrui lu mơn kơ mơnuih ƀon sang, mơng anun djru plai ƀiă rin rơpa, biă ñu lĕ mơnuih ƀon sang djuai ƀiă pơ kual ataih yaih ƀơi Čư̆ Pưh. Hăng rơbêh 600 ektar đang pla boh ƀong hơmâo pla ƀơi đang tiu hơđăp, ră anai glăk amăng bơyan pĕ boh laih, mơnuih ngă hmua ƀơi Čư̆ Pưh, Gia Lai amăng ƀrư̆ dưi găn rơgao laih tơlơi tơnap tap. Hrŏm hăng hơdôm blah đang hơmâo pơplih pla phun pơkŏn, hơdôm anom bơwih ƀong gah đang hmua ăt glăk tuh pơ alin pơ tơring glông Čư̆ Pưh mơn, ƀơi hơdôm blah đang pla boh ƀong, ba Čư̆ Pưh jing kual pla phun boh troh prong hloh mơng tơring čar Gia Lai.

Hoàng Qui: Čih - Siu H’Mai: Pơblang