Anai lĕ, anih mơnuih ƀôn sang djuai ania Hmông dŏ mơ̆ng đưm đă laih. Tơlơi hơdip mơda mah dŏ lu tơlơi tơnap, samơ̆ lu rơnuk gưl mơnuih ƀôn sang dŏ pơ anai ăt gir run hrom hơbit djă pioh wai pơgang glai klô hăng hơdră phara hơjăn mơ̆ng gơñu hăng tơlơi khăp pơpŭ kơ glai klô. Yua kơ anun, lu kual glai klô dŏ hnong đôč, pơgang pioh tŭ yua truh ră anai.
Kual glai hnong hnăi pơgang pioh ƀơi Nà Hẩu hăng đơ đam lŏn glai truh rơbêh 16.000 ha, ƀơi 4 boh să: Nà Hẩu, Đại Sơn, Mỏ Vàng hăng Phong Dụ Thượng, tơring glông Văn Yên, tơring čar Yên Bái. Pơ anai lĕ hlô mơnong arong aruač, kyâo pơtâo glai klô lu djuai, lu mơta biă mă, kah hăng pơƀuh phara hơjăn pơ kual čư̆ siăng gah kual kơdư Việt Nam hrom hăng lu djuai hlô mơnong, rơ̆k tơ̆k kyâo pơtâo hin đut djuai, kyâo yôm phun sar, kyâo giăr, kyâo djrao, kyâo pơmu, kyâo dổi, čò nâo, ye, lat hoa...Anih pơgang pioh glai klô anai jing anih hơdip mơda mơ̆ng 72 mơta djuai hlô mơnong, 240 mơta djuai čĭm brĭm, giăm 50 djuai ala aluač, krua mrua, mơnong thâo rui, amăng anun lu djuai hlô mơnong yôm hin hơmâo čih anăn amăng hơdrôm hră Mriah Việt Nam hăng ƀơi rŏng lŏn tơnah kah hăng djuai keh, čơgâo, kra, hoa, kueñ, kra thân, kra ia, krua prong akŏ, jah, kơtum brung, čĭm kiăng....
Dŏ amăng anih tong krah kual glai kơnuk kơna pơgang tong ten, hăng rơbêh 4.500 ha glai tha, să Nà Hẩu hơmâo rơbêh 460 boh sang anŏ mơnuih ƀôn sang djuai ania Hmông hơdip mơda. Kiăng pơgang tong ten kyâo pơtâo glai klô, mơ̆ng đưm đă laih mơnuih ƀôn sang hơmâo tơlơi phiăn, juâ̆t pơkă kơ bruă pơgang glai rưng laih anun djop pô pơpŭ hăng ngă tui. Sa amăng anun lĕ tơlơi phiăn ngă yang pơgang glai rưng. Ră anai, tơlơi ngă yang anun arăng pơphun jing ngă yang mơak ngui ngor lu mơnuih, anăn ngă yang glai Nà Hẩu sit truh bơyan akŏ thun phrâo rĭm thun hăng lu bruă ngă hơmâo gơnam pơyơr kah hăng: Pơyơr gơnam añăm mơnong kơ yang glai, iâu lăi kơ yang glai, bơni hơ-ơč kơ yang glai, ngă yang iâu hơjan rơnang phang mơak, phun kyâo hla mơtah mơda; iâu lăi kiăng ngă pưk brơi rơnang, ngă sang brơi prong, ngă hmua kiăng pơdai jor kơtor lu....Ơi Sùng A Xà, sa čô mơnuih ƀôn sang dŏ pơ plơi Bản Tát, să Nà Hẩu brơi thâo:
“Tui hăng tơlơi phiăn đưm djuai ania Hmông hơmâo tơlơi juâ̆t ngă yang glai. Rĭm thun pô iâu yang amra hơduah kơ yang, ngă pơjâo pioh jrao ñă krah glai kiăng pơgang glai, pơgang hlao ia. Pô hlơi ngă soh glăi, phă glai pơrai rưng, koh drôm kyâo ča čot pô anun amra dju djuăm duăm ruă mơtam....”.
Mơ̆ng tơlơi phiăn juâ̆t đưm, tơlơi đăo kơ yang rơbang kiăng pơgang glai klô, kyâo pơtâo; lăng kơ glai klô kah hăng sang anŏ hrom abih bang ană plơi pla, yua kơ anun, djop plơi pla, ala ƀôn ƀơi Nà Hẩu ăt lêng kơ hơmâo sa boh kual glai klô kŏm yŏm, pơhŭi hăng tơlơi hơmâo yang rơbang. Kual glai klô anai dŏ ƀơi anih lŏn mơnai glai hiam hloh, hơmâo lu phun kyâo pơprong, kyâo yôm, hin....Hăng hơdôm tơlơi pơkă “Ƀu hơmâo hlơi dưi mut nao ôh”, anun yơh glai dưi pơgang pioh hnong đôč hăng lu kual glai klô anun jing hĭ glai klô pơgang pioh hnong hnăi. Ayong Sùng A Chua, sa čô hlăk ai dŏ ƀơi să Nà Hẩu brơi thâo:
“Tui hăng tơlơi phiăn djuai ania Hmông lĕ mơ̆ng đưm đă laih hơmâo tơlơi juâ̆t ngă yang glai klô, gơmơi hmư̆ ơi yă, amĭ ama pơtô glăi brơi wai pơgang glai klô klă hăng ƀu phă glai ôh pơgang pioh hŭi tơhlom, dlưh lŏn kriăng...Mơ̆ng anun glai klô jing kual djă pioh lu mơnong hơdip kơ abih bang amăng să ră anai hăng kơñ pơgi ni anăp”.
Gah anom bruă kơnuk kơna lĕ hơmâo sang bruă tơhan pơgang glai rưng Văn Yên, khua mua wai lăng glai klô ƀơi Nà Hẩu, hlăk ngă hrom tong ten hăng gong gai kơnuk kơna să pơphun jao wai lăng glai klô, pơgang pioh rơbêh 3.700 ha glai tha brơi kơ mơnuih ƀôn sang djop plơi pla kiăng mơnuih ƀôn sang tŭ mă rơnoh prăk apah pơgang glai rưng. Să ăt akŏ pơjing grup hyu pơtô pơblang, grup hyu mă bruă pơhlôm, pơgang apui ƀong glai.
Hrom hăng anun, kơtưn hyu pơtô lăi, brơi mơnuih ƀôn sang, pơphun brơi jơnum kĭ hră ƀuăn pơgang apui ƀong glai; pơsir khut khăt hơdôm tơlơi soh glăi kơsing glai klô...Ơi Vũ Minh Phúc-Khua anom bruă tơhan pơgang glai rưng Văn Yên, tơring čar Yên Bái brơi thâo:
“Ƀing gơmơi pơtong rơđah plơi pla, mơnuih ƀôn sang ngă hrom wai lăng, pơgang glai klô jing kah hăng mơta ƀuh, amăng tơngia hmư̆, tơngan tơkai djru brơi kơ ƀing tơhan pơgang glai rưng tañ ƀuh hăng pơsir tơlơi soh ƀing ngă soh sat. Yua kơ anun, amăng hơdôm thun rơgao hăng pơ anăp adih, gơmơi ăt bưp mơnuih ƀôn sang, hmư̆ tơlơi pơgôp hiăp mơ̆ng djop mơnuih, mơ̆ng anun kah thâo pơkra hơdră, akŏ bruă gêh găl hloh, pioh ngă hiư̆m pă pơgang klă đơ đam lŏn hmua hlăk hơmâo ră anai, pơgăn đut tơhnal abih bang tơlơi soh pơrai glai klô”.
Tơlơi pơpŭ pơyôm, djă pioh glai klô hăng abih pran jua mơ̆ng mơnuih ƀôn sang plơi pla, tơlơi gir run mơ̆ng anom bruă kơnuk kơna, lăng nao kual glai klô hlip hlap hiam mơtah mơda biă mă đơ đam lŏn glai ƀơi Nà Hẩu hyơ hyor bă hră gôm tơlơi, ba anŏ tơ-ui rơ-ơ̆ hiam kơ tơring tơrang djo thun blan hrơi mông. Mơ̆ng anun, mơnuih ƀôn sang ăt djru hrom pơgang pioh, samơ̆ bruă mă bơwih ƀong huă tơlơi hơdip mơda ăt đĭ đăi mơ̆n, hlăk ba Nà Hẩu jing anih hing ăng hiam klă kơ ƀing tuai kiăng nao ngui lăng kyâo pơtâo glai kmrong kơpal.
Viết bình luận