VOV4.Jarai-Hrŏm hăng tơlơi mơak yua kơ klin Covid 19 hơmâo pơgăn hĭ laih, hơdôm hrơi hăng anai, mơnuih ngă hmua hơdôm tơring glông gah dơnung ngŏ tơring čar Gia Lai hok mơak biă mă yua lu boh troh mơ̆ng đang hmua djơ̆ bơyan, sĭ mơdrô ăt hơmâo nua ƀiă pơkă hăng hơdôm thun hlâo adih.

Giăm hơpluh thun pla tơmun mơkai  ƀơi să Čư̆ Gu, tơring glông Krông Pa, Gia Lai, anai lĕ bơyan tal blung a sang anŏ ơi Huỳnh Thanh Táo sĭ hơmâo rơnoh 9000 prăk lơ̆m 1 kg tơmun mơkai ñu, arăng blơi pơ hmua đang mơtam. Hăng 1 hektar đang tơmun mơkai ñu pla, aka truh 3  blan ôh, sang anŏ ñu hơmâo pĕ boh yơh truh 50 tơn, prăk pơhrui glăi hơmâo 300 klăk prăk.

Ơi Huỳnh Thanh Táo brơi thâo, hăng hơdôm sang anŏ pla tơmun mơkai boh pơprong, hiam, nua sĭ sa kg 14 rơbâo prăk djuai mrô 1, kơmlai lu hloh. Hơmâo bơyan djơ̆ tui anun yua kơ klin Covid 19 dưi pơgăn laih, gơnam sĭ mơdrô dưi ba hyu pơ lu anih:

"Sang anŏ gơmơi hok mơak biă mă hăng truh hrơi pĕ tơmun mơkai hơmâo gong gai kơnuk kơna djru ngă gêh gal brơi arăng sĭ mơdrô, blơi tơl đang; yua kơ anun kâo sĭ mơdrô amuñ biă mă”.

Mơnuih pla tơmun mơkai pơhrui glăi 300 klăk prăk sa hektar

Hrŏm hrơi blan anai mơ̆n, mơnuih ngă hmua pơ kual pla tơbâo pơ plơi prong Ayun Pa, plơi prong An Khê hăng tơring glông Čư̆ Sê, Tơring čar Gia Lai ăt mơak hrŏm djơ̆ bơyan, đĭ rơnoh. Ơi Bùi Văn Cường, Khua anom bruă Khul mơnuih ngă hmua pla tơbâo să Hbông, tơring glông Čư̆ Sê, brơi thâo, thun anai tơbâo koh jor biă mă, lơ̆m 1 hektar truh 80 tơn tơbâo añrong, nua sĭ mơdrô sa tơn 900 rơbâo prăk, tơdơi kơ pơhlưh hĭ prăk čan, tuh pơ alin kơ bruă mă dŏ kơmlai 50 klăk prăk sa hektar. Djơ̆ bơyan, hơmâo nua sĭ mơdrô, mơnuih ngă hmua pla tơbâo ƀơi Gia Lai ăt gêh gal mơ̆n amăng bruă koh tơbâo:

“Thun anai, adai rơnang phang mơak, phun tơbâo huăi bơbeč djơ̆ mơ̆ng rơbŭ kơthel kơtang ôh, hăng phun tơbâo, thun anai huăi pơmin lu đơi ôh  ĕp mơnuih apah mă bruă koh tơbâo yua hơmâo laih sang măi mơit nao grup hyu blơi tơbâo tơl hmua”.

Hrŏm hăng tơbâo, tơmun mơkai, nua hơbơi ƀlang ăt đĭ đăi mơ̆n, bơyan buč hơbơi ƀlang asăt thun anai sĭ mơtam nua 3 rơbâo prăk sa kg dŏ asăt, pơmă hloh 3 wơ̆t pơkă hăng thun hlâo.

Hrŏm hăng anun, pơ ala kơ bruă khom apah mơnuih mă bruă, rơdêh prong pơdŭ pơgiăng ba nao truh pơ kông ti lĕ, thun anai ƀing sĭ mơdrô hyu blơi tơl hmua, đang hơbơi ƀlang hăng rơnoh mơ̆ng 30 klăk-35 klăk prăk lơ̆m 1 hektar. Yă Hoàng Thị Chanh 60 thun, mơnuih pla hơbơi ƀlang dŏ pơ plơi Mê Linh, să Čư̆ Rčăm, tơring glông Krông Pa, brơi thâo:

“Kâo pla 2 hektar đang hơbơi plum sĭ hơmâo 60 klăk prăk. Pơkă dưm dưm lơ̆m 1 hektar lĕ pơhrui hơmâo mơ̆ng 15-17 tơn, tăp năng  truh 20 tơn, tơdah huăi eng ƀong hă sĭ hơbơi dŏ asăt hơmâo mơ̆n 30 tơn sa hektar. Bruă mă wai lăng đang hơbơi ƀlang ƀu gleh đơi ôh samơ̆ pla hơbơi ƀlang lăp kơnang biă mă”.

Nua tơmun mơkai blơi tơl hmua ƀơi Gia Lai truh 9000 prăk sa kg

Amăng blan 2/2021, hơdôm tơring glông gah dơnung ngŏ tơring čar Gia Lai kah hăng tơring glông Ia Pa, Krông Pa, plơi prong Ayun Pa hơmâo mơnuih ƀă kman Covid 19. Arăng brơi dŏ pơčlah phara mơnuih mơnam pioh pơgang klin. Jơnum min mơnuih ƀôn sang Gia Lai git gai hmao kru djop gơnong bruă, djop tơring glông pok pơhai bruă mă pơhlôm hơđong kơ mơnuih ƀôn sang pơhrui gơnam đang hmua. Tui hăng anun, anom bruă ngă hmua, anom bruă sĭ mơdrô ăt kah hăng hơdôm sang măi kơ-uă (Kuă) tơpung hơbơi ƀlang, sang măi djet ia tơbâo pơkra sik ƀơi Gia Lai khom hơmâo akŏ bruă hyu blơi, pơkra ming, djă pioh, blơi gơnam đang hmua mơ̆ng mơnuih ƀôn sang laih anun apah mă rơdêh pơdŭ pơgiăng ba đuăi mơ̆ng anih hơmâo klin.

Ơi Đinh Xuân Duyên, Khua anom ngă hmua hăng pơđĭ kyar plơi pla tơring glông Krông Pa brơi thâo, yua hơmâo hơdră tui anun tơring glông ngă klă biă bruă pơtrun mơdua hơdră, pơtrut pơđĭ kyar bơwing ƀong huă, blơi gơnam đang hmua rah, pơhlôm pơgang rah klin Covid 19 tŭ yua hloh:

“Ƀơi anăp kơ tơlơi pơhing klin Covid 19 khua mua git gai, pơhlôm, pơgang klin tơring glông ăt git gai djop să wai lăng tong ten mơnuih mă bruă nao pĕ tơmun mơkai, koh tơbâo. Gơmơi ăt ngă gêh găl mă bruă khom ngă tui djơ̆ tơlơi pơtrun 5 k; kah hăng pơhaih bruă ia jrao tơpă, ƀu pơtum lu mơnuih hăng ngă tui hơdră pơhlôm pơgang djơ̆ amăng mông pơhrui gơnam đang hmua mơ̆ng mơnuih ngă hmua ăt kah hăng pơhlôm, pơgang klin Covid 19”.

Nua tơbâo añrong ƀơi Gia Lai 900 rơbâo prăk sa tơn hnong ia pơkra sik 10, đĭ tui 100 rơbâo prăk sa tơn pơkă hăng thun hlâo

Amăng rơwang hrơi tơjuh rơgao, hơmâo dơ̆ng tơlơi pơhing mơak nua tiu đĭ na nao mơ̆ng 60 rơbâo truh 70 rơbâo prăk sa kg. Anai lĕ rơnoh tiu pơmă hloh amăng 4 thun hăng anai. Tơlơi anai djru kơ mơnuih ngă hmua ƀơi Gia Lai dưi pơhrui glăi hơđong mơ̆n thun anai.

Ơi Nguyễn Đình Thủy, dŏ pơ thôn 4, să Ia Hlôp, tơring glông Čư̆ Sê phrâo apah mơnuih mă bruă pĕ tiu ñu 1 hektar mơkrah kiăng pơsit glăi kơmlai. Ơi Thủy brơi thâo, yua mơ̆ng thun 2017 truh ră anai, nua tiu trun mơ̆ng 200 rơbâo prăk sa kg, dŏ mă 35 rơbâo sa kg, sang anŏ gơñu mă bruă pô đôč, ƀu anăm apah arăng ôh kiăng pơkrem prăk.

Samơ̆ thun anai, phrâo bơyan pĕ tiu, nua tiu đĭ, sang anŏ pơkă nua 69 rơbâo prăk sa kg mơ̆ng mơkrah blan 3 anai. Hăng asar tiu pĕ amra hơmâo 3 tơn, pơhlưh hĭ prăk tuh pơ alin 60 klăk hăng apah mă bruă, sang anŏ ơi Thủy hơmâo kơmlai truh 150 klăk prăk:

“Hơdôm thun giăm anai, nua tiu rơgêh đơi, mơnuih ngă hmua ƀu djop prăk apah, tuh pơ alin, khom lui hĭ đang hmua, anun lăng kơ hmua đang krô krañ. Kâo nao ĕp lăng, hmư̆ arăng pơtô brơi hơdră mă yua kmơ̆k djah djâo kman hơdip, ƀuh tiu hiam hloh, phun mơtah mơda, boh bơkơnar. Pơhlưh abih rơnoh prăk tuh pơ alin apah mă bruă dŏ kơmlai truh 150 klăk prăk"”

Mơnuih ngă hmua djơ̆ bơyan, nua đĭ đăi amăng bơyan anai hơmâo djru kơ mơnuih ngă hmua ƀơi Gia Lai plai ƀiă yơh tơnap tap amăng mông ngă tui hơdră pơhlôm pơgang klin duăm ruă; laih dơ̆ng ngă gêh găl kơ bruă tuh pơ alin, pơkra ming sĭ mơdrô amăng bơyan pơ anăp tŏ tui dơ̆ng.

Nguyễn Thảo pô čih-Nay Jek pơblang