VOV4.Jarai -  Ƀơi anăp tơlơi pơplih tơnap mơng klin Covid-19, mơnuih ngă đang hmua ƀơi Lâm Đồng glăk bơwih buang, đing nao tuh pơplai glăi, pơtrut kơtang pơđĭ kyar bruă ngă đang hmua amăng tơlơi hơđong phrâo.

Hơdôm hrơi rơgao, sang anô̆ amai Nguyễn Thị Mơ, ƀơi phường 8, plơi prong Đà Lạt đing nao rơmet glăi đang bơnga kiăng hơdai nao pla hơdôm djuai añăm hla rok, hơbơi pơtơi, bôh troh hmâo gơnam pơhrui glăi sui hrơi. Amai Mơ brơi thâo, yua bơdjơ̆ nao mơng klin Covid-19, lu ñu lŏn pla bơnga trơ̆i than lup lăp na nao, pla bơnga ƀu djơ̆ dong tah anun sang anô̆ hơdai nao pla phun pơhăng akô̆ kra hăng sa dua djuai añăm pơtăm, hơbơi pơtơi pơkon.

“Ră anai gơnam hmâo pơphun đĭ nua, anô̆ gal mơng pla pơhăng lĕ dưi pơhrui glăi sui hrơi hloh anun pơhrui glăi prăk plai ƀiă hloh bơhmu hăng hơdôm djuai phun pla pơkon. Hơdôm mơta gơnam tuh pơplai lu prăk mơ̆ ƀong ƀiă hrơi thơ amra lup lu biă, lup kah hăng truh 80%. Kơnong kơ pơhăng lĕ dưi ƀong lu hloh dua wot mơ̆ hrơi pĕ pơhrui sui hrơi ăt dưi mă glăi ƀơƀiă mơn. Bơ̆ hăng hơdôm djuai bơnga kah hăng bơnga cúc, bơnga cẩm chướng lui lơi đô̆č ƀơi đang lup lăp lu biă”.

Tui hăng anun, tơdơi kơ hơdôm hrơi dŏng glăi yua kơ nua djop mơta gơnam mă mơng đang hmua trun nua, lup lăp lu, yă Nguyễn Thị Thu, ƀơi phường 8, plơi prong Đà Lạt ăt pơphun tuh pơplai glăi mơn bruă ngă đang hmua, tañ pla glăi kiăng hmao brơi gơnam ba nao sĭ. Yă Thu brơi thâo, yua kơ klin ruă hmâo amăng ƀrư̆ dưi wai lăng, bruă pơgiăng gơnam mă mơng đang hmua ăt pơphun amuñ hloh mơn anun sa dua mơta gơnam mă mơng đang hmua hmâo trun nua glăi mơn, amăng anun biă ñu añăm xà lách đĭ lu pơhmu hăng hơdôm hrơi tơđar. Yua anun ñu hăng lu sang anô̆ mơnuih ƀôn sang pơkon ƀơi anai glăk tuh pơplai glăi tañ kiăng hmâo añăm pơtăm sĭ kơ mơnuih nao blơi.

“Phrâo tom adih anai ƀu hmâo añăm pioh sĭ dong tah, xà lách đĭ nua truh 1000 prăk sa phun. Ră anai nua pơwot glăi 600 prăk truh kơ 800 prăk sa phun pơhmu hăng tơđar hrơi hlâo ƀu hmâo klin Covid-19. Hơdôm blan rơgao mơnuih ƀôn sang ƀiă pla yua kơ lup lu đơi hăng ƀu dưi sĭ, ră anai añăm hmâo nua lĕ arăng pơphun pla glăi. Lăng hrom añăm hla rok glăk đĭ nua, mơnuih pla añăm mơ-ak biă anun đing nao pla glăi”.

Ƀu djơ̆ kơnong kơ añăm hla rok, mơnuih pla bơnga cúc ƀơi Đà Lạt ăt mơ-ak mơn yua kơ bơyan bơnga hmâo đĭ lu truh kơ 30.000 sa čơnăt bơnga gôm, 15.000 prăk sa čơnăt bơnga cúc tlaih. Hăng rơnoh nua anai, rim ar đang bơnga cúc mơnuih ngă đang hmua pơhrui kơmlai hmâo 40 klăk prăk. Tui hăng ơi Nguyễn Đình Thuận, ƀơi phường 7, plơi prong Đà Lạt, ƀu hmâo lui ôh yap nao yua kơ sui hrơi dŏng glăi bruă đang hmua, mrô gơnam ƀu djop pioh sĭ anun nua sa dua mơta gơnam mă mơng đang hmua đĭ lu tui anun. Khă thâo bruă lu mơnuih ha amăng plơi tuh pơplai pla glăi, sit ñu pơ̆ anăp anai amra rơbêh rơbai gơnam, ba truh rơngiă nua, samơ̆ hăng tơlơi pơplih mơng klin kheng amăng ƀrư̆ dưi wai lăng hăng hơđong kah hăng ră anai, ñu ăt čang rơmang mơn bruă ngă đang hmua amra ba glăi bôh tơhnal amăng hơdôm bơyan pơ̆ anăp. Ơi Nguyễn Đình Thuận, brơi thâo:

“Lăi hrom hăng nua bơnga cúc kah hăng ră anai đang sang hmâo hmăi mơn prăk ƀong huă, hmâo kơmlai pơhrui glăi. Thun hlâo hơdôm hrơi anai bơnga cúc glăk ƀơi rơnoh nua 40.000 prăk laih, thun anai yua kơ Covid-19 anun hrŏ trun laih. Anih anom sĭ mơdrô hơdôm hrơi anai ta ƀu thâo hlâo ôh, ră anai pô bơnga cúc hmâo hmăi nua, bơ̆ hơdôm djuai bơnga pơkon leng kơ buč lui abih”.

Kiăng bruă ngă đang hmua djơ̆ hăng hơdôm hrơi klin Covid-19 ngă amăng tơlơi phrâo, gơnong bruă đang hmua tơring čar Lâm Đồng hmâo pơdŏng laih kơčăo bruă pơphun bruă ngă đang hmua tui jơlan gah djop rah gơnam kiăng sĭ, pơhlôm rah prăk pơhrui glăi kơ mơnuih ƀôn sang. Khă hnun hai, hmâo lok glăi tơlơi gơnam ƀu dưi sĭ kloh, mơnuih ƀôn sang khom buč lui añăm, bơnga ƀơi đang mơn thơ? Anai jing tơlơi dô̆ pơmin kơ gơnong bruă đang hmua tơring čar Lâm Đồng.

Ơi pang, yă dôn hăng ƀing gơyut khăp! Kah hăng hmâo lăi pơthâo laih, črăn tô̆ tui mơng jơlan hơdră lĕ tơlơi bơkơtuai hăng ơi Nguyễn Văn Châu, Kơ-iăng Khua Gơnong bruă đang hmua hăng pơđĭ kyar ƀôn lan tơring čar Lâm Đồng kơ pơsit jơlan gah pơphun bruă đang hmua amăng tơlơi hơđong phrâo, pơhlôm hơđong gơnam sĭ tơbiă hăng ba glăi bôh tơhnal yôm kơ mơnuih ƀôn sang amăng tơlơi hơđong phrâo.    

Ơi Nguyễn Văn Châu, Kơ-iăng Khua Gơnong bruă Đang hmua hăng Pơđĭ kyar plơi pla, tơring čar Lâm Đồng lăi nao kơ anăp bruă pơphun ngă hmua amăng hrơi blan gêh găl phrâo, pơhlôm hơđong ĕp anih sĭ mơdrô tŭ yua ba glăi kơ mơnuih ƀôn sang ngă hmua pla pơjing.

-Ơ ơi, klin Covid 19 bơbeč djơ̆ kơ bruă ngă hmua pla pơjing mơ̆ng lu plơi pla, tơring čar, tui anun yơh kơnong kơ tơring čar Lâm Đồng, tơring čar ba jơlan hlâo kơ bruă ngă tui, ba yua boh thâo ia rơgơi ngă hmua pla pơjing, lir hơbit hăng lu dram gơnam ngă hmua phara hơjăn hiư̆mpă ?
-Ơi Nguyễn Văn Châu : Hăng anom bruă ngă hmua tơring čar Lâm Đồng bơbeč djơ̆ kơ klin kheng Covid 19 thun blan rơgao lĕ kơtang biă mă. Biă mă ñu amăng đơ đam ngă hmua pla pơjing 2 mơta gơnam bơbeč djơ̆ lu kah hăng añăm pơtam hăng bơnga. Mah hnun, ƀơi anăp kơ tơlơi tơnap yua klin kheng ngă hăng tơlơi thâo thăi găn rơgao mơ̆ng thun 2020, truh akŏ thun 2021 lĕ anom bruă ngă hmua hơmâo tơlơi lăng nao pơ anăp tơlơi či hơmâo laih anun bong glăi hmao kru. Dơ̆ng mơ̆ng klin hơđuh glăi tal 4 hlâo kơ anun, ƀing gơmơi hơmâo pơčrông sai, tŭ ư hĭ hăng lu plơi pla pơkra hơdră. Boh nik ñu, Gơnong bruă đang hmua hăng pơđĭ kyar plơi pla hơmâo pơkra hơdră ƀiă hrơi kơ bruă pla añămpơtam laih anun sĭ mơdrô bơnga, añăm pơtam, kiăng huăi tơ̆i dơnuai.

Khă bơbeč djơ̆ mơ̆ng klin hai, samơ̆ tui hăng tơlơi pơtong glăi mơ̆ng anom bruă jŭ yap lĕ anom bruă ngă hmua tơring čar ăt đĭ tui mơ̆n truh 4,5%, lu hloh pơkă hăng tla anai mơ̆n thun hlâo. Anun lĕ pơdah rai bruă ngă sa hnong, ngă tui tơlơi git gai mơ̆ng anom bruă ping gah tơring čar, Jơnum min mơnuih ƀôn sang tơring čar ngă hrom jơnum min mơnuih ƀôn sang djop tơring glông, plơi prong, hrom hăng tơlơi gir run djru ba mơ̆ng anom bruă sĭ mơdrô hăng mơnuih ngă hmua, găn rơgao tơlơi tơnap tap amăng tơlơi pơhing klin kheng djơh hăng anai. Ră anai, bruă rŭ glăi ngă hmua, sĭ mơdrô djă hơđong nua añăm pơtam, bơnga hăng hlăk đĭ glăi dơ̆ng:

-Hnun hă, kah hăng ih hơmâo lăi laih, anom bruă ngă hmua mơ̆ng tơring čar hơmâo rơnoh đĭ kyar hloh pơkă hăng thun hlâo, mah hơmâo tơlơi tơnap tap klin kheng ngă tal 4 phrâo anai. Samơ̆, ƀuh rơđah ăt dŏ lu anih, lu gơnam boh troh đang hmua kah hăng añăm pơtam, bơnga tăp năng, sĭ ƀu hơmâo pô blơi, mơnuih ngă hmua khom tuh lui soh amăng đang, hiư̆m ih pơmin kơ tơlơi anai?

-Ơi Nguyễn Văn Châu : Tơlơi anai, sit mơ̆n hơmâo, samơ̆ ăt ƀu lu ôh. Lơ̆m hrơi blan klin covid 19 hơđuh rai ƀơi 19 boh tơring čar, ƀôn prong arăng guang dar hĭ tui Hră pơčrâo mrô 16 mơ̆ng Kơnuk kơna bruă sĭ blơi hrŏ hĭ, Dua mơta gơnam phun sĭ mơdrô kah hăng añăm pơtam ƀong hla arăng djă pioh răk lui ƀiă hrơi đôč, tơnap pơdŭ pơgiăng hyu; dua lĕ djop mơta añăm pơtam arăng pĕ trơ̆i than ăt tañ răm ƀu thâo djă lui sui ôh. Ƀuh rơđah, bruă bơbeč djơ̆ anun lĕ hơmâo samơ̆ kơnong hơdôm hrơi blung a đôč. Tơdơi kơ anun, amăng akŏ bruă ƀiă hrơi mơ̆ng Gơnong bruă đang hmua hăng pơđĭ kyar plơi pla, ngă hrom lu tơring glông pok pơhai tañ bruă hăng pơtă pơtăn mơnuih ngă hmua pla ƀiă đôč añăm pĕ ƀong hla kah hăng añăm salat, añăm tàng ô….añăm hơbơi hla čri.

Yua kơ hrơi blan anun brơi pơblih hĭ đơ đam pla añăm pĕ hla hăng trơ̆i than, samơ̆ pla lĕ khom tui hră rơkâo blơi hlâo, pơdjơ̆ nao bruă pla añăm ƀu pla ôh tui hluai bơyan tŭ kơ hơmâo. Mơnuih ngă hmua ăt dưi bong glăi tañ mơ̆n pơblih pơjeh djuai phun pla bơnga sĭ mơdrô, djă lui răk pioh, pơdŭ pơgiăng, nua huăi trun đơi ôh, sĭ mơdrô hơđong mơ̆n. Hrom hăng anun, hơmâo hơdôm boh anom bruă sĭ mơdrô hăng ngă ƀong hrom hmar mơ̆n, pơjing tơlơi tơnap tap anai jing mông gêh găl, pla añăm pơtam bơnga tui hră rơkâo blơi laih anun gơnam tam ăt đĭ lu hloh dua wơ̆t mơ̆n pơkă hăng mơnuih ngă hmua pơkŏn juăt pla.

Mơ̆ng bruă anai, ƀing ta hơmâo ƀuh, bruă akŏ pơjing khul ngă bruă lir hơbit hrom, pơđĭ tui rơnoh sĭ mơdrô djơ̆ hăng găl amăng hrơi blan bong glăi hăng klin kheng ƀă hyu tơnap tap. Bơ hơdôm đơ đam hmua pơdai mơnuih ngă hmua kĭ hăng anom bruă sĭ mơdrô lĕ ăt ngă bruă kah hăng tơđar đôč huăi bơbeč sat lu ôh. Bruă ngă hrom khul mơnuih ngă hmua, ngă hrom ĕp anih sĭ mơdrô yôm biă mă amăng bruă sĭ mơdrô hăng blơi gơnam  mơ̆ng đang hmua.

-Ơ  ơi, anom bruă ngă hmua tơring čar hơmâo pơtă pơtăn kơ mơnuih ƀôn sang laih anun pơkra hơdră brơi pla pơjing djơ̆ lăp. Samơ̆, mơnuih ngă hmua ngă tui mơ̆n tui hăng tơlơi kiăng mơ̆ng anom bruă ngă hmua pơtrun ?

-Ơi Nguyễn Văn Châu : Tui hăng kâo hă, bruă anai khom hơmâo tơlơi git gai sa hnong mơ̆ng dlông trun pơyŭ, dơ̆ng mơ̆ng jơnum min mơnuih ƀôn sang tơring čar truh pơ djop sang bruă ngă hrom hăng git gai ƀơi mông jơnum, laih anun gơnong bruă đang hmua khom lăi pơthâo tañ, djop tơring čar djru pơtô lăi, pôr pơthâo kơ mơnuih ƀôn sang tơlơi pơhing hơmâo sit nik amăng plơi pla....kah hăng pla añăm pơtam hơgĕt tơnap sĭ mơdrô, djuai pơpă dưi pioh lui sui, dưi pơdŭ pơgiăng hyu ataih.

Mơ̆ng anun, mơnuih ngă hmua dưi bong glăi hăng akŏ bruă ta pơdah thâo, biă mă ñu akŏ bruă pla pơjing khom djop 80% lĕ tŭ yua laih anun. Yua kơ anun, amăng bruă ngă hmua hơmâo lu tơlơi mơ̆ mơnuih ngă hmua khom ruah mă, kiăng gêh găl hăng pơhrui glăi hơđong. Ƀuh rơđah, laih ĕp lăng tơlơi anun thâo krăn tong ten. Bơhmutu ƀơi plơi juăt pla bơnga Vạn Thành, hlâo adih đơ đam pla bơnga arăng pla hơdôm mơta bơnga lily, ră anai pơblih pla añăm pơtam ƀong hla amăng sang hơnôl hăng mơnil gôm.

Tui anun kah dưi pơđĭ đơ đam pla añăm pơtam mơ̆ng tơring čar Lâm Đồng, đơ đam pla añăm huăi hrŏ ôh, yua pla bơnga jing pla añăm. Biă mă ñu, dưi djop añăm pơtam, hơbơi pơtơi kơ anih anom sĭ mơdrô. Tơdah anom bruă pơkŏn bơbeč djơ̆ yua mơ̆ng klin kheng ngă,  bruă ngă hmua pla pơjing añăm pơtam boh troh ăt ngă bruă đôč. Lâm Đồng rĭm hrơi djop na nao mơ̆ng 6000-7000 tơn añăm pơtam boh troh ba sĭ mơdrô pơ djop tơring čar, ƀôn prong. Prăk pơhrui glăi hơđong, tơlơi hơdip mơda mơnuih ngă hmua ăt dưi pơgang tong ten.

-Lăi nao kơ anih sĭ mơdrô hơđong brơi kơ mơnuih ngă hmua, anai lĕ tơlơi phun ñu amăng bruă ngă hmua pla pơjing hơđong kjăp, tŭ yua. Lơ̆m akŏ pơjing tui bruă pla pơjing, anom bruă ngă hmua tơring čar Lâm Đồng hơmâo thâo hlâo laih mơ̆n hă tơlơi ƀu klă truh, kiăng pơhlôm hơđong anih sĭ mơdrô kơ mơnuih ngă hmua  ?

-Ơi Nguyễn Văn Châu : Lăng abih bang akŏ bruă pơkra ƀiă blan bong glăi hăng klin Covid 19, gơmơi hơmâo jŭ yap ngă tui lu hơdră, ƀu djơ̆ kơnong pơtă pơtăn mơnuih ƀôn sang pla phun anai, hơbơi anun, đôč ôh. Hrom hăng anun, gơmơi hơmâo lu tơlơi pơtô lăi, kơ bruă pla pơjing phun pla hơgĕt, lăp gleng nao ñu pơhlôm, hơđong mơnong ƀong huă, biă mă ñu ĕp anih sĭ mơdrô. Abih 3 mơta boh yôm phun anun ƀing ta pơtrut pơsur mơnuih ƀôn sang ngă hrom lir hơbit, pok prong anih anom sĭ mơdrô, laih anun ĕp hơdră pơgang ba gơnam sĭ mơdrô kơ mơnuih ngă hmua. Djop sang bruă sĭ mơdrô ăt gir run djru kơ mơnuih ngă hmua pơtum ngă hmua pla pơjing hăng sĭ mơdrô huăi tơ̆i dơnuai.

Hrom hăng anun,  tơring čar hơmâo hơdră jak iâu djru mơnuih ngă hmua kơ hơdôm tơring čar amăng kual hơmâo klin. Prăk kơnuk kơna djru sa črăn, laih anun mơnuih ƀôn sang hăng sang bruă sĭ mơdrô pơdjru nao rai, sĭ mơdrô nua rơgêh biă mă ñu sĭ kơ kual hơmâo klin rơgêh hloh, anih arăng guang dar…

Tơlơi anun, ăt djru hrom prong biă mă amăng bruă sĭ mơdrô gơnam đang hmua kơ mơnuih ƀôn sang, ƀu lui kơ gơnam đang hmua kơđông hĭ. Lơ̆m anun, djop sang bruă sĭ mơdrô pok prong anih sĭ mơdrô, anih blơi gơnam, sit hơdôm tơring čar gah dơnung adih hơmâo klin hơđuh rai, tơdah rơdêh pơgiăng gơnam ƀu dưi truh nao lĕ hơdai nao pơ hơdôm tơring čar pơkŏn amăng kual Tong krah. Anai lĕ, ăt mông gêh găl kơ mơnuih ngă hmua tơring čar Lâm Đồng hăng hơdôm tơring čar pơkŏn ngă hrom.

-Ơ ơi, amăng hrơi blan huăi hơmâo klin phrâo hăng dŏ hrom amăng mông hơmâo klin covid 19, boh tŭ yua lơ̆m bruă ngă hmua tui hluai tơlơi gêh găl mơ̆ng lu anom bruă pơdjơ̆ nao, amăng anun bruă pơdŭ pơgiăng boh troh đang hmua ba nao pơ anih sĭ mơdrô. Tui anun yơh, kiăng pơgang gơnam sĭ mơdrô amuñ amĕ, gêh găl huăi kơđông hĭ, răm soh sel lơ̆m pơdŭ pơgiăng, Lâm Đồng hơmâo hơdră hơgĕt bong glăi hăng hơdră bong glăi klin?

-Ơi Nguyễn Văn Châu : Ta dưi lăi rơnoh gơnam boh troh đang hmua mơ̆ng tơring čar Lâm Đồng ba nao sĭ mơdrô pơ tơring čar pơkŏn lu biă mă. Sa hrơi truh kơ 7000 tơn. Amăng hơdôm hrơi hơmâo klin hơđuh glăi phrâo, khă hơmâo mơ̆n tơlơi tơnap tap, aka ƀu gêh găl amăng bruă pơdŭ pơgiăng, yua hơmâo mơnuih mơgăt rơdêh ƀă klin lu.

Samơ̆, ƀrư̆ ƀrư̆ Lâm Đồng ăt hơmâo git gai, laih anun Gơnong bruă Jơlan glông hăng Pơdŭ pơgiăng ăt hơmâo pơkă glăi hơdră mă bruă, git gai kiăng amuñ ƀiă anun yơh bruă pơdŭ pơgiăng boh troh đang hmua Lâm Đồng blung a ăt kiăo tui djơ̆ mơ̆n tơlơi kiăng, gêh găl hăng bruă pơdŭ pơgiăng, tơdơi kơ anun ƀu hơmâo tơlơi gun dơ̆ng tah, mă bruă hruaih tui yơh. ƀuh rơđah, djop anom bruă, ăt ngă gêh găl pơsir hĭ tơlơi tơnap, gun gan hmao kru anun yơh nao rai pơdŭ pơgiăng boh troh đang hmua amuñ biă mă.

-Ơ, bơni kơ ih ơi Nguyễn Văn Châu hơmâo pioh mông dŏ bơ ră ruai hăng ƀing gơmơi.

Siu H’ Prăk-Nay Jek: Pblang