VOV4.Jarai - Kiăng djă pioh hơdôm blah đang kơ phê, tiu hăng pơjing dong jơlan pơhrui prăk lu kơ neh wa ngă đang hmua să Nhân Cơ, tơring glông Dak R’lấp, tơring čar Daknông hmâo khin hơtai pla plah mut phun bôh troh. Hơdră ngă anai ba glăi nua prong hloh, biă ñu hăng phun sầu riêng pla plah.

Ơi Phạm Văn Phú, ƀơi thôn 8, să Nhân Cơ, tơring glông Dăk R’lấp, tơring čar Daknông hmâo đang phun sầu riêng giăm truh 2 ektar hmâo bôh sĭ laih. Ñu brơi thâo, sang anô̆ ñu pơphun pla phun sầu riêng plah mut amăng đang kơ phê mơng thun 2010. Truh thun 2015 lĕ pơphun hmâo bôh yơh. Mơng anun truh ră anai, mrô bôh hăng prăk pơhrui glăi đĭ tui dong. Thun 2020, hmâo laih rơbêh kơ 400 klăk prăk lom sa ektar. Thun anai, khă tơnap tap yua kơ klin Covid, samơ̆ bruă sĭ bôh sầu riêng ăt gêh gal mơn. Ră anai ơi Phú glăk pơhư dong lŏn pla plah hmâo 3 ektar đang phun sầu riêng.

“Kâo ƀuh kơmlai phun sầu riêng pla amăng đang kơ phê lu hăng prăk pơhrui glăi prong. Kah hăng thun phrâo rơgao, sang anô̆ pơhrui hmâo 400 klăk prăk mơng phun sầu riêng. Thun anai ƀuh sầu riêng dô̆ pơlar mơn, rim thun hmâo bôh lu tui, klă hloh, hmâo nua sĭ mơng 40 truh kơ 50 rơbâo prăk sa kg lĕ neh wa hơđong pran jua biă. Kâo ƀuh mơ-ak pran jua mơn lom nua sầu riêng pơ ala glăi kơ phun kơ phê hăng tiu kâo ƀuh hơđong biă”.

Ƀu djơ̆ kơnong kơ bơwih brơi pla plah sầu riêng mơng pô ôh mơ̆, hơdôm bôh sang anô̆ dô̆ pơlir hơbit kiăng djru nao rai tơdruă gah pơjeh pla, hơdră pla hăng pơlir hơbit gơnam tam djơ̆ hăng tơlơi blơi yua mrô lu mơng hơdôm bôh anom bơwih ƀong sĭ mơdrô kơ dêh čar tač rơngiao. Ră anai Khul sầu riêng Nhân Cơ hmâo laih 18 bôh sang anô̆ gum hrom hăng kual lŏn prong 78 ektar. Ơi Đoàn Hồng Thịnh, ding kơna Khul sầu riêng să Nhân Cơ brơi thâo, gơnang kơ gum hrom hơdră pơlir hơbit pla pơkra anun gơnam ngă rai ƀu hmâo bơnah blơi juă nua. Phun sầu riêng hmâo ba glăi laih prăk lu hăng hơđong hloh lu biă bơhmu hăng hlâo adih.

“Ƀing gơmơi čang rơmang hơdôm bôh ƀirô apăn bruă Kơnuk kơna lăng ba, ngă gal brơi kơ ƀing gơmơi pơjing anăp nao pơdŏng anom mă bruă hrom hăng rơkâo gum hrom hơdôm anăn păn VietGap, GlobalGap. Hăng pơsit jơlan gah pơđĭ kyar phun sầu riêng hơdjă kiăng djơ̆ tơlơi kiăng blơi yua mơng lu mơnuih, anai ăt lĕ jơlan gah mă yua tơlơi kiăng yua hrom pơđĭ kyar mơng bruă đang hmua ră anai”.

Tui hăng yă Nguyễn Thị Thu Nguyệt, Khua Khul mơnuih ngă đang hmua să Nhân Cơ ră anai, đơ đam să hmâo lăih rơbêh kơ 300 ektar đang phun bôh sầu riêng, hăng năng ai ñu 200 ektar hmâo bôh pioh sĭ mơdrô. Nua sầu riêng 2 thun hăng anai pơplih mơng 30 truh kơ 50 rơbâo prăk sa kg tui hluai hrơi blan, djru mơnuih pla sầu riêng hmâo lu prăk pơhrui glăi. Amăng anun hmâo lu sang anô̆ hmâo prăk pơhrui glăi rơbêh kơ 200 klăk prăk, ăt hmâo mơn sang anô̆ đa pơhrui hmâo rơbêh kơ 1 klai prăk. Gơnang kơ pla plah phun bôh troh anun tơlơi hơdip neh wa đĭ kyar rơđah rơđông.

 “Să Nhân Cơ glăk pơphun pơjing anăn sầu riêng kiăng lăi pơhư̆č kơ hơdôm bôh tơring čar pơkon hăng ba glăi lu prăk kơ neh wa. Khul mơnuih ngă đang hmua pơtrut pơsur neh wa hơdôm kual hơpă kơ phê hăng tiu dô̆ klă hiam lĕ bơwih brơi dong. Hơdôm kual lŏn hơpă pla ƀiă bôh amra hơdai nao pơplih pla phun sầu riêng ƀudah pla along phun bôh troh tui anun hmâo jơlan gah bơwih brơi amra klă hloh hăng anô̆ hiam bôh troh amra klă hloh”.

Tơlơi lăi pơthâo pơ dlông kơ bruă pla phun sầu riêng pơplah amăng đang kơphê hăng tiu ƀơi să Nhân Cơ, tơring glông Đắk R’lấp ba glăi tŭ yua rơđah rơđông. Tơring glông Đắk R’lấp, tơring čar Dak Nông hơmâo pok pơhai bruă pơplih phun pla, kiăng pơhlôm hơđong amăng sĭ mơdrô gơnam đang hmua phrâo amăng tơring čar hiưm pă ñu ? Mông bơră ruai hăng ơi Phạm Quang Vượng, Khua anom bruă ngă hmua hăng pơđĭ kyar ƀon lan tơring glông Đắk R’lấp amra lăi nao rơđah dong kơ tơlơi anai:

- Gơnong bruă ngă hmua tơring glông Đắk R’lấp hơmâo ngă hiưm pă amăng pơplih phun pla lơ̆m hơdôm phun pla yôm hloh hlâo adih anun lĕ kơphê hăng tiu hrŏ nua na nao ?

- Ơi Phạm Quang Vượng: Amăng tơring glông Đắk R’lấp mơng thun 2015 truh ră anai nua sĭ mơdrô djop mơta gơnam đang hmua amăng anun hơmâo tiu, kơphê hrŏ trun kơtang amăng sui thun mơtăm. Amăng thun blan anai, neh met wa hơmâo pơplih phun pla kiăng kơ pơhlôm hơđong gơnam pơhrui hăng pơđĭ kyar bơwih ƀong huă. Sit biă ñu gơnong bruă ngă hmua tơring glông hơmâo pơphô bruă brơi djop gưl ngă tui akŏ bruă pơplih amăng gơnong bruă ngă hmua ƀơi tơring čar Dak Nông. Tơring glông Đắk R’lấp hơmâo pơphun lăi pơthâo brơi abih bang mơnuih amăng tơring glông hluai tui kơ bruă pơplih sa, dua phun pla yôm hloh. Amăng anun đing nao pơplih hĭ hơdôm đang hmua pla tiu ƀu hiam, hlăt mŏt pơčrăm djai ruh, kah hăng hơdôm đang kơphê tha, phun kơsu kiăng hơdai nao pla phun kyâo boh troh hăng pla pơplah kiăng hơmâo lu dong gơnam pơhrui, hăng đơ đam mơng 5 truh pơ 10 hăng 15 ektar pla phun boh ƀơr, sầu riêng. Tui hăng jŭ yap ră anai amăng đơ đam tơring glông hơmâo giăm 500 ektar pla phun kyâo boh troh hăng pla pơplah, samơ̆ tui mrô jŭ yap sit nik ăt prong ƀiă mơn. Kơ bruă pơphun  pla anai, tơring glông hơmâo pơsit hơdôm phun pla anai amra pơhrui hơmâo hmăi, sĭ mơdrô hơđong. Hăng hơdôm phun kyâo boh troh anun lĕ phun sầu riêng hăng sa, dua djuai boh ƀơr sáp, kah hơdôm djuai boh ƀơr dưi djă pioh sui hrơi. Hăng hơdră bruă pơ anăp kah hăng hơdôm tơlơi him lăng rơwang thun 2021-2025, sit biă ñu mơng thun 2023 hơdôm đang hmua pla boh ƀơr hăng sầu riêng amra truh thun blan pĕ pơhrui. Yua anun tơring glông hơmâo pok pơhai hơdră bruă ngă hmua klă hloh tui VietGap pơ glông, laih dong pơlir hơbit pơkra pơjing gơnam klă hloh, sĭ nua yôm.

- Kiăng kơ đĭ tui rơnoh sĭ mơdrô boh troh, tơring glông hơmâo hơdră bruă hiưm pă ñu, ơ ơi ?

- Ơi Phạm Quang Vượng: Tơring glông hơmâo jak iâu hơdôm anom bơwih ƀong sĭ mơdrô tuh pơ alin amăng bruă ngă hmua, amăng anun hơmâo tuh pơ alin man pơdong sang măi pơkra pơjing djop mơta boh troh kiăng kơ ba sĭ mơdrô pơ tač rơngiao. Ră anai, tơring glông hơmâo đing nao jao bruă brơi djop mơnuih kiăng kơ djru brơi hơdôm anom bơwih ƀong hrŏm hăng anom bơwih ƀong sĭ mơdrô amăng boh thâo măi mok, hơdôm anih pơkĕ hyu apui lơtrik kiăng kơ prap lui tuh pơ alin man pơdong sang măi pơkra pơjing gơnam klă hloh. Amăng tơring glông hơmâo rơbêh 30 boh anom bơwih ƀong hrŏm amăng anun hơmâo 29 boh anom bơwih ƀong hrŏm gah ngă hmua. Ră anai hơdôm anom bơwih ƀong hrŏm hơmâo pơplih glăi phun pla, amăng đang kơphê pla pơplah hrŏm phun sầu riêng, kơphê pla pơplah hăng phun ƀơr, tiu pla pơplah hăng sầu riêng, tiu hăng phun ƀơr hăng đơ đam đang hmua pla pơplah phun kyâo boh troh truh pơ rơbêh 1.000 ektar. Tơring glông pơsit kiăng kơ pơlir hơbit kjăp kơplah wah anom bơwih ƀong sĭ mơdrô hăng anom bơwih ƀong sĭ mơdrô, mơnuih ngă hmua hăng mơnuih ngă hmua laih dong kơplah wah mơnuih ngă hmua hăng anom bơwih ƀong hrŏm, kơplah wah anom bơwih ƀong hrŏm hăng anom bơwih ƀong sĭ mơdrô mơng anun kah mơng hơmâo gơnam tam djơ̆ hăng hơnong pơkă klă hloh hlâo kơ ba nao sĭ mơdrô pơ tač rơngiao. Amăng tơring glông Đắk R’lấp bruă pơsur tuh pơ alin amăng gơnong bruă ngă hmua hơmâo tơring glông jak iâu djop anom bơwih ƀong sĭ mơdrô, hơdôm anom bruă blơi gơnam đang hmua mơng Hà Nội, ƀôn prong Hồ Chí Minh, Đồng Nai…Samơ̆ kiăng kơ akŏ pơjing hơdôm kông ti pơprong ăt aka ƀu dưi lơi yua ƀing gơñu glăk pel ĕp.

- Tơring glông Đắk R’lấp amra hơmâo hơdôm hơdră hiưm pă ñu kiăng kơ hơdôm phun kyâo boh troh anun lĕ phun boh ƀơr, sầu riêng huăi pla rơgao hĭ tơlơi pơkă amăng tơring glông ?

- Ơi Phạm Quang Vượng: Bruă anai tơring glông hơmâo pơhŭi hlâo kơ mơnuih ƀon sang anăm luh nao pla lu đơi ôh, kiăng đing nao hơdôm phun pla yôm hloh ƀơi ƀon lan. Samơ̆ tui tơlơi sit nik mơng mơnuih ƀon sang, ƀing gơñu hluai tui tơlơi hor amra pla phun hơget thơ. Đa hmua pla kơphê yua kơ sĭ mơdrô hơđong hăng tui hluai mơnuih mă bruă, prăk tuh pơ alin. Đa mơnuih amra hơdai nao pla phun sầu riêng pơdjuai phrâo lơ̆m hơmâo anih sĭ mơdrô hơđong. Bơ tơlơi črâo ba mơng tơring glông  lĕ kiăng kơ đing nao hơdôm phun pla yôm hloh ƀơi ƀon lan, samơ̆ đang hmua pla phun kyâo boh troh glăk lu tui rĭm thun. Laih dong ƀing gơmơi iâu pơthưr sa, dua boh sang anŏ pơdrong asah hơmâo prăk tuh pơ alin pla phun sầu riêng mơng 5 truh pơ 15 ektar kiăng kơ hơmâo lu gơnam sĭ mơdrô hăng ngă anih brơi kơ lu sang anŏ nao sem lăng, ngă tui. Bơ gah tơring glông pơsur mơnuih ƀon sang pla pơplah.

- Hai! Bơni kơ ih ơi Phạm Quang Vượng hŏ! Khua anom bruă ngă hmua hăng pơđĭ kyar ƀon lan tơring glông Đắk R’lấp.

Siu H’ Prăk- Siu Đoan: Pô pơblang