Yă Nguyễn Thị Ngọc Anh, thun giăm 70 laih, ñu dŏ ƀơi plơi prong Ƀuôn Ma Thuột, tơring čar Dak Lak ră anai hlăk ngă lu bruă, tơlơi gơgrong kah hăng Khua khul đah kơmơi ngă bruă mơdrô tơring čar, Kơ-iăng Khua Khul grup bruă tuai hyu ngui tơring čar hăng ding kơna apăn bruă mơ̆ng lu khul grup ƀơi tơring čar laih anun ƀơi plơi prong. Thun lu, pô tha rơma, bruă mă lu hai samơ̆ ñu ăt dăp hơdră mă bruă djơ̆ rơ-ua, hrơi mông găl soh, ngă giong hiam klă bruă jao, hur har ngă bruă djru hrŏm amăng mơnuih mơnam hăng hyu djru tơlơi khăp pap.

Yă Ngọc Anh dŏ ngă khua khul git gai wai lăng hăng ngă khua phun anom bruă pơčruh ngăn bruă ba tuai hyu ngui ƀơi Kŏ Tam, sa boh anih hyu ngui ĕp lăng hiam klă hloh dŏ djă pioh gru grua djuai ania Êđê. Pơ anai lĕ hơmâo hơdôm hơpluh čô mơnuih mă bruă apah, abih bang lêng kơ ƀing hlăk ai, tơdăm dra Êđê, bơwih brơi kơ tuai hyu ngui, tơnă asơi hơbai añăm, ngă bruă pŭ asơi añăm kơ tuai ƀong huă. Yă Nguyễn Thị Ngọc Anh lăi, hrŏm hăng bruă akŏ pơjing rai anih pioh tuai hyu ngui, lăng anŏ phara djă hnơ̆ng gru grua hiam đưm, pơ anai dŏ pok anih pơtô hrăm hăng pơtrut pran jua mă bruă, brơi djă pioh gru grua hiam đưm djuai ania ƀiă.

“Ră anai, ƀing gơmơi pơtum pla kyâo, pla bơnga, ngă hrŏm sang hră gưl prong Đại học Tây Nguyên pơgang pioh pơjeh djop mơta bơnga hơtai rơman hăng phun kyâo pơtâo, bơnga hin djuai amăng glai. Laih dơ̆ng gah kơ gru grua đưm pơtô glăi kơ ƀing tơdăm ngek dra muai thâo atông čing, djop sang anŏ dŏ jĕ giăm ieo gah anih mă bruă lĕ jak iâu gơñu mut mă bruă hrŏm hăng pơdah thâo gru grua kiăng hơmâo anih pơdah glăi gru grua hiam phara djă jă gru đưm ƀơi kual Dap Kơdư, yua kiăng lĕ pơtô hrăm kơ ƀing čơđai brơi djă pioh tơlơi phiăn hăng gru grua hiam đưm djuai ania pô”.

Ăt sa gru bơngač mơ̆ng mơnuih tha rơma bơwih ƀong huă rơgơi, yă Lê Thị Bơ, dŏ ƀơi ƀut plơi 8, tơring kual Pơ̆ng Drang, tơring glông Krông Ƀŭk, tơring čar Dak Lak, mah 70 thun laih ăt hur har mă bruă, ngă hmua đang kơphê, rơnoh pơhrui glăi rim thun truh hơdôm rơtuh klăk prăk. Yă Bơ brơi thâo, ră anai, ƀing ană tơčô ñu pơprong laih, mă bruă ngă hmua pơhrui glăi plai ƀiă laih soh pơkă hăng hlâo samơ̆ ñu ăt gir mă bruă đôč kiăng pơtô glăi kơ ană tơčô thâo mă bruă ĕp ƀong huă mă bruă mơ̆ng pran jua gơñu pô.

“Gơmơi ơi yă gơñu mah tha rơma laih samơ̆ ăt gir run mă bruă hmua, hơmâo 7 ar hmua pla lu phun pla kah hăng tiu, boh sầu riêng, kơphê, makka. Pơdơi hrơi pơpă sit dŏ huă asơi jơman đok, pran jua dŏ suaih khom tơgŭ mă bruă mơtam, kiăng hơmâo prăk pơhrui glăi kơ sang anŏ, laih anun kiăng rơjang drơi jăn ta pô brơi găng añrăng. Ană tơčô săng gưt hiăp ơi yă amĭ ama lĕ sang anŏ hyuk hyak mơak klă yơh”.

Hăng yă Huỳnh Thị Ba Lan, 62 thun, dŏ ƀơi grup mrô 3, phường An Lạc, plơi prong Ƀuôn Hô, tơlơi hok mơak lơ̆m thun tha rơma gơñu lĕ yua hơmâo pơyơr pran jua, djă hnơ̆ng kơnuih hiam tha rơma amăng bruă mă djru mơnuih tơpuôl. Yă anun hur har ngă hrŏm hăng pơđĭ tui tơlơi glăm ba mơ̆ng djop khul grup jơnum ƀing tha rơma amăng plơi pla, să, phường gơñu, hyu jak iâu pơčruh prăk kăk pioh djru tơlơi khăp pap kiăng pơphun na nao bruă hyu čuă jơmư trư găn sit hlơi duăm ruă, ƀudah djru ƀing čơđai sang anŏ ƀun rin, đah kơmơi tơnap tap, kiăng pơjing rơnoh prăk brơi čan bơwih ƀong huă găn rơgao amăng tơlơi tơnap tap, kơƀah prăk tuh pơ alin bơwih ƀong huă.

“Phường An Lạc ƀing gơmơi lĕ pơphun khul grup pơtop rơjang drơi jăn, ayuh suang, ăt kah hăng gir pơlar tơlơi bơngač hăng iâu pơthưr abih bang ƀing adơi amai mut phung ngă hrŏm amăng khul, ba glăi tơlơi mơak klă hăng suaih pral găng añrăng. Akŏ pơjing sa khul grup ngă hrŏm djop gưl rơnuk ăt kah hăng djru pơčruh prăk kăk kiăng djru ba ƀing adơi amai tơnap tap hrưn đĭ amăng tơlơi hơdip mơda”.

Tui hăng yă Triệu Thị Ngoan, Khua khul mơnuih tha rơma tơring čar Dak Lak, đơ đam tơring čar ră anai hơmâo 216.000 čô mơnuih tha rơma, dưm dưm hăng rơbêh 11% mrô mơnuih ƀôn sang. Djă bong kơnuih tha rơma amăng bruă mă amăng khul grup, mơnuih tơpuôl mơ̆ng thun 2022 truh ră anai, ƀing tha rơma mut phung amăng tơring čar hơmâo jak iâu sang anŏ, ană tơčô mô yâo djru hrŏm hơdôm hơpluh hektar lŏn sang, djru ngă hrŏm 18.000 hrơi bruă hăng rơbêh 24 klai prăk pioh čuk pơkra jơlan glông nao rai amăng plơi pla hăng ring bruă pơkŏn. Hăng rơbêh 70% čô ding kơna amăng khul mơnuih tha rơma lĕ, đah kơmơi, ƀing yă, ƀing wa, hur har amăng bruă pơtrut hrăm tui “Thun tha, mơta ăt dŏ rơđah ngă anŏ bơngač”, ƀing ơi, ƀing yă, ƀing amĭ, neh wa ba gru hlâo, ană amôn tơčô mô yâo gưt hiăp thâo pơpŭ tơdruă, dưi pơlar tui lu hơbô̆ bruă “sang anŏ mơnuih tha rơma ƀu hơmâo ană tơčô ngă soh tơlơi phiăn kơnuk kơna, sang anŏ ngă gru hiam…..kiăng pơhưč lu mơnuih ngă hrŏm pơlar lu tơlơi bơngač hiam gru kơnuih ƀing tha rơma man pơdong sang anŏ rơguăt, hyuk hyak mơak klă, trơi pơđao.

“Abih bang bruă mă mơ̆ng Khul mơnuih tha rơma lĕ ƀing đah kơmơi mut phung hur har biă mă. Khul grup ƀing tha rơma pơtop rơjang drơi jăn, adoh suang, ngui ngor gru grua, pơrơguăt drơi jăn, khul grup hơmâo hơduah ĕp tơña djru nao rai ƀing đah kơmơi truh kơ 70%. Đah kơmơi tha rơma hơmâo ba gru nao hlâo, hơdip tơpă amăng sang anŏ hăng hyu hrŏm mơnuih mơnam amăng plơi pla, ăt ba jơlan hlâo amăng bruă jak iâu ană tơčô mô yâo huăi tek djơ̆ tơlơi črih čruai mơnuih mơnam, akŏ pơdong sang anŏ trơi pơđao yâo mơak, jak iâu ană rơkơi, sang anŏ pơyơr lŏn sang đang hmua pioh pơgôp hrŏm amăng bruă man pơdong plơi pla phrâo, plơi prong thâo rơgơi”.

Mah thun tha rơma laih samơ̆ lu mơnuih tha rơma ƀơi Dak Lak, boh nik ñu ƀing đah kơmơi hur har biă mă amăng bruă mă phung, mơnuih tơpuôl ngă hrŏm amăng sang anŏ hăng mơnuih mơnam, plơi pla, djru pran jua, tơlơi pơmin kiăng pơtrut bơwih ƀong huă, ngă hrŏm bruă khul mơnuih mơnam. Anai lĕ hơdôm gru bơngač nao hlâo, hiam klă, pơdah rai pran jua ƀing đah kơmơi hrơi Việt Nam mah thun tha ƀudah hlăk mơdrah hai ăt jing mơnuih “Triăng bruă čar, hmar bruă sang anŏ”.