Ơi Ayăi lĕ mơnuih ngă hmua thâo rơgơi dŏ amăng plơi K’Tu, să Kon Gang, tơring glông Đăk Đoa, tơring čar Gia Lai brơi thâo: Thun rơgao kơphê, sầu riêng lêng kơ mơboh, sĭ hơmâo nua, neh met wa hok mơ-ak biă mă. Kơnong sang anŏ ñu hơmâo 700 phun sầu riêng pơjeh Monthong, dưi pơhrui rơbêh 30 tơ̆n, sĭ mơdrô nua ñu 80 rơbâo prăk sa kĭ, ba glăi prăk pơhrui rơbêh 2 klai prăk. Ƀu djơ̆ kơnong sang anŏ ơi Ayăi đôč ôh, lu sang anŏ amăng plơi K’Tu ăt hơmâo prăk pơhrui lu mơng phun sầu riêng hăng kơphê, pơhmutu: sang anŏ ơi Kôch, ayong Quứ, ayong Quý, ƀudah sang anŏ ayong Hý…lêng kơ dưi pơhrui glăi rơbêh 1 klai prăk mơng phun kơphê, sầu riêng. Sang anŏ hơpă lêng kơ kŏng lui tơpai čeh, prap lui mơnŭ, blơi mơnong ƀong huă, ia mơmih…kiăng kơ ngui hrŏm tơdơi kơ ha thun mă bruă.

“Thun anai kơphê hơmâo nua, bruă bơwih ƀong ăt gêh gal ƀiă, yua nua kơphê đĭ kơtang, sang anŏ gơmơi hok mơ-ak biă mă. Phun boh troh, hmua pơdai ăt pơhrui hơmâo, sĭ đĭ nua. Ba glăi tơlơi hok mơ-ak biă mă. Tết anai sang anŏ pơphun ngui ƀong tết hăng ană tơčô, hơmâo prap lui mơnŭ, bip, tum pơƀut ƀong mơñum mơ-ak thun phrâo”.

Plơi Ktu ră anai hơmâo 270 boh sang anŏ, lu hloh lĕ mơnuih djuai ania Bahnar, dưm dưm 99%. Plơi pla hơmâo giăm 2.000 ektar lŏn ngă hmua, lu hloh lĕ phun pla sui thun hơmâo kơphê, kơsu, tiu. Mơnuih ngă hmua amăng plơi pla hơmâo pơlir hơbit pla 400 ektar kơphê tui hơnong pơkă 4C, pla tiu hơdjă hăng sit biă ñu lĕ mă yua hơbô̆ bruă pla sầu riêng pơplih amăng đang kơphê. Lu sang anŏ hơmâo prăk pơhrui rĭm thun mơng hơdôm rơtuh klăk truh kơ hơdôm klai prăk. Čơkă thun phrâo Ất Tỵ hăng pran jua hur har mơ-ak, ơi Nô brơi thâo, thun rơgao sang anŏ ñu pơhrui glăi rơbêh ha klai prăk mơng 4 ektar đang kơphê.

“Tết anai ƀu djơ̆ kơnong sang anŏ gơmơi đôč ôh mơ̆ wŏt neh met wa amăng plơi hlơi hlơi lêng kơ hur har pran jua mơ-ak yua kơphê hơmâo nua. Tết lĕ bơyan tum jơngum sang anŏ, dŏ ngui mơñum ƀong hrŏm, juh alum pran jua gir run bơwih ƀong huă kiăng tơlơi hơdip jai hrơi đĭ đăi ƀiă, yua hlâo adih tơnap tap djop yơh. Bơni kơ Kơnuk kơna hơmâo đing nao, ngă gêh gal brơi neh met wa ƀing gơmơi yua anun tơlơi hơdip amăng sang anŏ jai hrơi hơđong”.

Yă Ranh, mơnuih apăn bruă amăng anom bruă gru grua-mơnuih mơnam să Kon Gang, tơring glông Đăk Đoa, tơring čar Gia Lai brơi thâo, đơ đam să hơmâo 5 boh plơi pla, hăng giăm 1.120 boh sang anŏ, rơbêh 4.440 čô mơnuih, amăng anun mơnuih djuai ania ƀiă rơbêh 690 boh, lu hloh lĕ djuai ania Bahnar. Hơdôm hơdră djru hăng neh met wa lêng kơ pơhlôm, sit biă ñu amăng bruă bơwih brơi tết tui phiăn juăt anai.

“Rĭm wŏt truh bơyan čơkă thun phrâo, ƀing mơnuih djru hơdră lêng kơ hơmâo kơnuk kơna ƀơk brơi gơnam tết yua anun djop sang anŏ lêng kơ hơmâo tết soh. Hơdôm sang anŏ ƀun rin, sang anŏ tơnap tap ăt hơmâo gong gai ƀon lan djru brơi braih, mitôm, ƀañ kĕo, ia mơmuă…kiăng abih bang mơnuih lêng kơ dưi ngui ƀong tết mơ-ak mơ-ai, pơđai pran jua, anăm brơi hlơi ôh ƀu hơmâo tết”.

Hơdôm gơnam djru tết hơmâo braih điô̆, ƀañ kĕo, ia mơmuă hăng prăk jao tơl tơngan hơdôm boh sang anŏ tui hơdră djru, pơdah pran hơdor tơngia “Mơñum ia hơdor kơ pô klơi” mơng djuai ania Việt Nam. Ơi Blưch, 66 thun, mơnuih djru hơkrŭ brơi thâo:

“Bơni kơ Kơnuk kơna, hơdôm thun rơgao lêng kơ đing nao, djru brơi sang anŏ gơmơi. Sang anŏ gơmơi lĕ sang anŏ tơhan rơka, yua anun rĭm thun truh bơyan čơkă thun phrâo lêng kơ hơmâo gơnam ƀơk, hơmâo prăk apah 500 rơbâo, laih dong ƀơk ngok, ia mơsin, ia mơmuă, ƀañ kĕo…Yua hơmâo tơlơi gum djru anai sang anŏ dưi čơkă thun phrâo mơ-ak, hơmâo wŏt añăm tam pla mă, mơnŭ rông, lơm ană tơčô rai čuă jơmư, ngui tết hrŏm ăt ƀuh mơ-ak mơn. Bơni kơ Kơnuk kơna lêng kơ đing nao djru brơi gơmơi”.

Nao čuă să Kon Gang amăng bơyan akŏ thun phrâo 2025, ơi Đinh Ơng, kơ-iăng Khua Jơnum min mơnuih ƀôn sang tơring glông Đăk Đoa, tơring čar Gia Lai hok mơ-ak hmư̆ lăi pơthâo, amăng thun rơgao să hơmâo pơhrŏ trun rơbêh 70 boh sang anŏ ƀun rin. Hơmâo 8 boh sang anŏ tơnap tap djru brơi prăk man pơdong sang. Sit biă ñu, bruă pơgang rơnuk rơnua hơđong kjăp, neh met wa gum pơgôp, gum tơngan hrŏm pơjing plơi pla hiam klă.

“Să Kon Gang lĕ kual 2, hlâo adih neh met wa hơdip tơnap tap biă mă, yua ƀu thâo bơwih ƀong huă. Samơ̆ ră anai neh met wa hơmâo mă yua boh thâo phrâo amăng ngă hmua, yua anun tơlơi hơdip bơwih ƀong huă kơ mơnuih ƀôn sang glăk ƀơƀrư̆ hrưn đĭ. Tết thun 2025 anai yua kơphê, tiu…đĭ nua, tơlơi hơdip kơ neh met wa hrưn đĭ, ƀong tết ăt hok mơ-ak mơn. Tơlơi hok mơ-ak ƀiă dong lĕ neh met wa lêng gum pơgôp, wai pơgang rơnuk rơnua amăng ƀon lan”.

Hơmâo tơlơi đing nao mơng Ping gah hăng Kơnuk kơna, tơlơi git gai jê̆ giăm mơng gong gai ƀon lan, hăng tơlơi gir run ƀu pơdơi mơng mơnuih ƀôn sang, tơlơi bơwih ƀong huă-mơnuih mơnam ƀơi să Kon Gang, tơring glông Đăk Đoa, tơring čar Gia Lai hơmâo lu tơlơi pơplih; tơlơi hơdip kơ mơnuih ƀôn sang ƀu pơdơi hrưn đĭ. Sa bơyan bơnga dong trun rai amăng kual lŏn pơdong asah mơng sầu riêng hăng kơphê. Ia ƀâo mơnâo mơng kơphê, ia mơmih mơng sầu riêng glăk ba glăi tơlơi hơdip trơi pơđao brơi mơnuih ƀôn sang Kon Gang. /.