VOV4.Jarai - Rơngiao kơ hmư̆ hing hơmâo lu tiu, kơphê lĕ tơring čar Gia Lai hơmâo tơlơi gêh gal pơđĭ kyar pla añăm hăng boh troh dong. Sit ñu, hơmâo lu gơnam hmư̆ hing biă hơmâo anih sĭ mơdrô kiăng kah hăng añăm An Phú (tơring glông Đăk Đoa), añăm Đăk Pơ, boh kruăi mih Sơn Lang (tơring glông Kbang),....Ƀơi hơdôm kual pla añăm pơtăm boh troh anai, mơnuih ngă hmua mơng blung a kiăo tui hơdră pơkra gơnam hơdjă, pơkra tui tơlơi kiăng mơnuih ƀing blơi yua hăng mơng anih sĭ mơdrô.

Jing sa amăng hơdôm boh sang anŏ blung a ƀơi să Sơn Lang, tơring glông Kbang, Gia lai khin pơplih đang ngă kơphê ƀu mơboh hơdai pla boh kruăi mih (boh kam), ayong Phạm Tố Hưũ brơi thâo, prăk pơhrui mơng đang boh troh ră anai hơmâo giăm 300 klăk/1ektar/1 thun, lu hloh 2 wơ̆t pơhmu hăng ngă kơphê. Blung a, tui hơdră ngă hmjua mă yua jrao pơgang phun pla hăng kmơk hoá học, ayong Hữu lăng boh kruăi ƀu mih ôh, mưn phĭ phit phit ƀơi jơlah. Ƀu kơnong tui anun đôč ôh, ăt bơbeč sat kơ tơlơi suaih pral kơ pô pla hăng pô blơi. Yua hnun amăng 3 thun hăng anai, ñu hơdai ngă hmua hơdjă laih.

Kiăng pơdjai arŏng pơčrăm phun pla, ayong Hữu pơkra mă jrao mơng hơdôm djuai boh troh, hơbơi hang kah hăng toih, hăng, rơya...trăm amăng ia tơpai. Amăng đang, ñu atôl long não ƀơi hơdôm phun kyâo kiăng puh pơđuăi arŏng aroač. Hrŏm hăng anun, ayong Hữu ăt ngă pơđăm ngă tơpoi akan luk jriu hăng rơtă tương ngă kmơk pruai. Ayong Hữu brơi thâo, yua tui anun mơn, phun pla ñu hiam, lŏn tơnah amăng đang ăt pơplih tui mơn. Mơng bruă ĕp anih ba sĭ gơnam, ră anai sang anŏ ñu hơmâo ƀing hyu mơdrô nao tơl sang kĭ hră tơña blơi:

“Lŏn jai hrơi hiam tui, lŏn tơdu biă, huăi krô kreñ kah hăng lơ̆m ƀing ta yua ia jrao hoá học ôh. Nua ñu hai rơgêh mơn, lơ̆m 1 ektar lĕ ta rơgêh ƀiă mơng 20 truh 30 klăk prăk/thun. Boh ƀong ñu mih jơman. Kâo wai lăng phun boh kam, boh kuit rim hrơi, tơdah mă yua jrao hoá học amra ngă sat kơ pô kâo mơtăm yơh hlâo, tơdơi kơ anun lĕ mơnuih amăng sang anŏ. Tal dua lĕ kiăng mơnuih blơi yua hiam drơi jăn. Ta ngă hơdjă lĕ arăng djru blơi kơ ta, tui anun kah mơng hơđong”.

Kiăng pơjing tơlơi hmư̆ hing, hơmâo arăng đăo gơnang ƀơi anih sĭ mơdrô, amăng lu thun anai, Anom ngă ƀong hrŏm An Trường Phát (tơring glông Đăk Pơ) ăt pơphun ngă añăm tui hơdră VietGAP mơn. Yă Nguyễn Tuyết Hoa - Khua Grup wai lăng ngă rah khua anom ngă ƀong hrŏm brơi thâo, ră anai anom bruă hơmâo 50 ektar đang añăm ƀơi 5 boh să anun lĕ Hà Tam, Gia Hội, Giang Bắc, Cư An, Tân An (tơring glông Đăk Pơ). Yă Hoa brơi thâo, ră anai, hăng anih ba sĭ hơđong, anom bruă ñu pơhlôm pơhruii glăi 5 klăk prăk/1 sao añăm lơ̆m 1 blan kơ ƀing ngă hrŏm. Anom ngă ƀong hrŏm glăk prăp či pơkra  gơnam hiam đah mơng pơđĭ tui nua gơnam:

“Anom ngă ƀong hrŏm hơmâo Anom bruă djru ngă hmua (Gơnong bruă tuh tia pơkra gơnam) djru ba sa boh măi ƀơhu krô. Yua hnun gơnam mrô 2, mrô 3, anom ngă ƀong hrŏm dưi pơkra mă ƀơ ƀiă, ăt dưi mơn mă yua añăm pơkă mrô 2, huăi glŏm lui đôč ôh. Tơlơi kiăng mơng anom ngă ƀong hrŏm lĕ hơmâo sa boh măi pơkra gơnam klă ba sĭ kơ mơnuih blơi yua mơtăm lĕ gơnam pơkra anun klă biă yơh, laih dong anom ngă ƀong hrŏm huăi bơngơ̆t gơnam sĭ ƀu kloh dong tah”.

Thun 2020, ƀơi tơring čar Gia Lai hơdôm pluh rơbâo ektar đang ngă añăm hăng boh troh djŏp mơta. Tui tơlơi đăo lăng hlâo, truh thun 2030, ƀơi tơring čar, đơ đam lŏn anai amra đĭ truh 100 rơbâo ektar. Prăp rơmet kơ pơgi kơdih anai, Anom bruă wai lăng anŏ klă mơng đang hmua akan hơdang hăng anom pơsur bruă ngă hmua Gia Lai hơmâo djru brơi lu anom ngă ƀong hrŏm amăng bruă pơkra gơnam tui hơdră VietGAP, GlobalGAP; pơkra hruh, tem QR code, hơmâo hră čih anih pơkra gơnam, djru ba hơdôm mơta gơnam anai dưi ba sĭ pơ anih sĭ mơdrô amuñ hloh.

Nguyễn Thảo: Čih - Siu H’Mai: Pơblang

Kah hăng phrâo lăi pơthâo črăn phrâo rơgao amăng hơdră anai, tŏ tui dơ̆ng tơlơi bơ ră ruai kơplah wah pô čih tơlơi pơhing hăng ơi Hoàng Văn Hồng, Khua anom pơsur bruă ngă hmua pla pơjing hăng wai lăng kyâo glai gah anom pơsur bruă ngă hmua dêh čar kơ tơlơi gêh găl, tơlơi  thâo hơmâo mơ̆ng djop tơring čar kual Dap Kơdư pơđĭ kyar pla añăm pơtam hăng boh troh.

-Ơ ơi, tui hăng ih pơtong lăng kual Dap Kơdư hơmâo tơlơi gêh găl hơgĕt pioh pơđĭ kyar pla añăm pơtam hăng boh troh?

-Lŏn tơnah ƀơi kual Dap Kơdư hiam klă biă mă, jing mơnong, ayuh hyiăng rơ-ơ̆ rơ-iom amăng 4 bơyan, gêh găl hăng bruă pla añăm pơtam, boh troh. Boh nik ñu, ƀing ta dưi pla añăm pơtam rĭm bơyan lơ̆m thun ƀơi djop tơring čar amăng kual Dap Kơdư. Anun lĕ anŏ gêh găl mơ̆ ƀing ta dưi ba sĭ mơdrô añăm pơtam ba nao pơ tơring čar pơkŏn amăng dêh čar, laih dơ̆ng dưi ba sĭ mơdrô nao pơ anih anom sĭ mơdrô ƀơi jar kmar.

-Tui anun, tui hăng ih lĕ mơnuih ngă hmua kual Dap Kơdư kiăng ngă tui anŏ hơgĕt dưi hơmâo añăm pơtam hăng boh troh ba sĭ mơdrô pơ anom sĭ mơdrô amăng dêh čar hăng dêh čar tač rơngiao ?

-Ơi Hoàng Văn Hồng: Ƀing gơmơi čang rơmang mơnuih ngă hmua thâo mơneč phrâo ia rơgơi hăng hơdră mă bruă phrâo. Boh nik ñu ƀing ta khom kơđiăng, kiăng ngă hmua pla pơjing lăp hăng anih anom sĭ mơdrô ră anai ƀing ta khom ngă hmua pla pơjing djơ̆ anŏ hơdjă, rơgoh. Blung hlâo lĕ, hơdjă rơnuk rơnua kơnong ƀong huă. Tơdah ƀing ta ngă hmua pla pơjing añăm pioh sĭ mơdrô lĕ ƀing ta khom pơmin nao kơ bruă pla añăm djơ̆ tơhnal pơkă sĭ mơdrô hăng dêh čar tač rơngiao laih anun pơmin kơ tơhnal pơkă anŏ hơdjă rơgoh pioh kơ mơnuih blơi yua hăng anih anom sĭ mơdrô kiăng blơi.

Kiăng dưi ngă bruă anai, blung hlâo lĕ mơnuih ngă hmua khom pơmin nao kơ bruă pla añăm pơtam lu, đang pơprong. Anun lĕ khom pơkă hnong, kăng guai pơjing anih ngă hmua pla pơjing kơ djop mơta pơjeh djuai añăm pơtam dưi djop hnong ba sĭ mơdrô. Dua lĕ ƀing ta khom pla pơjing djơ̆ hơdră tui hăng sang bruă sĭ mơdrô kiăng blơi laih anun ba hyu sĭ, hnong kiăng blơi hơdôm pă khom djop tui hră pơkôl pơkă.

Mơ̆ng anun, mơnuih ngă hmua ƀing ta mơ̆ng hơmâo rơnoh pơhrui glăi lu prăk kăk. Khom ngă hrom djơ̆ rơ-ua kơplah wah mơnuih ngă hmua pla pơjing hăng mơnuih blơi yua. Sit gơnam blơi anŏ rơgoh hơdjă djơ̆ hnong pơkă laih arăng amra blơi hăng rơnoh pơmă hơđong hnun kah anih anom sĭ mơdrô ăt amra hơđong mơ̆n.

-Kiăng pơđĭ tui anŏ hiam gơnam sĭ mơdrô, laih dơ̆ng dưi ngă tui djơ̆ tơlơi pơkă sĭ mơdrô hăng tač rơngiao, bruă răk pioh pơgang añăm pơtam hăng boh troh tơdơi kơ pĕ pơhrui yom biă mă. Tui anun, kiăng ngă klă tơlơi anai, dưi djơ̆ tơlơi kiăng mơ̆ng anom sĭ mơdrô mơnuih ngă hmua kual Dap Kơdư kiăng ngă hơgĕt ơ ơi ?

-Ơi Hoàng Văn Hồng: Hăng bruă djă pioh răk lui añăm pơtam, bơnga hăng boh troh tơdơi kơ pĕ pơhrui mơ̆ng đang hmua, anai lĕ sa tơlơi khom pơđing nao yơh amăng bruă ngă hmua pla pơjing, boh nik ñu amăng tơlơi gêh găl ră anai, boh nik ñu bruă ngă hmua ƀơi Viêt Nam. Ƀing ta ră anai, dơ̆ng mơ̆ng hlăk ngă bruă hmua pla pơjing anet bơblih nao kơ bruă ngă hmua pla pơjing prong hloh, hăng tơlơi pơtrun pla pơjing gơnam tam phara hloh. Kiăng dưi ngă bruă anai blung hlâo, mơnuih ngă hmua ƀing ta khom hơmâo hơdră pơkra ming lui hlâo, pĕ pơhrui djơ̆ hơdră.

 Bơhmutu añăm pơtam dŏ asăt, añăm mơtah mơda khom pơgang djơ̆ hơdră kiăng añăm pơtam huăi krô, huăi brŭ huăi răm hĭ. Giong anun răk pioh dưm amăng kơdŭng kơsu, hruh pơ-ar  pơpha tui hluai djuai añăm pơtam, boh troh dưm phara soh djơ̆ hăng anŏ pơkă mơ̆ng anom bruă sĭ mơdrô ƀudah ƀing hyu blơi tơl sang či kiăng. Hăng boh thâo ia rơgơi, ƀing gơmơi rơkâo kiăng hơmâo anom bruă kơsem min boh thâo ia rơgơi, hơmâo anŏ pơgang pioh gơnam sĭ mơdrô dưi djă lui sui hloh, kiăng ba sĭ mơdrô dŏ asăt, dŏ hiam na nao.

Lir hơbit hăng mơnuih ngă hmua pla pơjing hrom bruă kơsem min, hăng anom bruă sĭ mơdrô djru hrom sit mơ̆n amra ngă klă amăng bruă anai. Laih anun lơ̆m ngă klă bruă anai amra pơđĭ tui boh tŭ yua gơnam sĭ mơdrô hăng pơđĭ hnong pơhrui glăi kơ mơnuih ngă hmua.

-Rơngiao kơ bruă răk lui pơgang pioh tơdơi kơ pĕ pơhrui, ƀuh rơđah, bruă mă pơkra ming tong ten añăm pơtam hăng boh troh tơdơi kơ pĕ pơhrui sit mơ̆n dưi pơđĭ rơnoh, pơhrŏ ƀiă anŏ rơngiă soh sel. Tui hăng ih, bruă mă pơkra ming tong ten gơnam sĭ mơdrô mơ̆ng đang hmua hăng boh troh ƀơi kual Dap Kơdư ră anai hiư̆m pă ?

­-Ơi Hoàng Văn Hồng: Kiăng kơ pơkra ming tong ten hloh khom hơmâo anom bruă sĭ mơdrô hăng mă yua măi mok phrâo yơh djru, laih anun hơmâo tơlơi git gai wai lăng mơ̆ng kơnuk kơna mơ̆n. Tui hăng kâo thâo lĕ ră anai hơmâo lu anom bruă sĭ mơdrô rai pơ kual Dap Kơdư pioh man pơdong sang măi.

Bơhmutu kông ty pơčruh ngăn sĭ mơdrô Đồng Dao man pơdong sang măi pơkra răk lui gơnam sĭ mơdrô mơ̆ng boh čik hăng boh kruăi hrĕ. Hơdôm sang bruă anai thâo kơ anih sĭ mơdrô ƀơi kual Dap Kơdư hơdôm gơnam sĭ mơdrô dưi pơkra ming ƀơi kual Dap Kơdư mơ̆n. Laih anun ăt hơmâo mơ̆n gong gai kơnuk kơna lu gưl rơkâo brơi man pơdong sang măi pơkra ming hăng hơdôm sang măi anun đôč dưi pơkra ming boh troh mơ̆ng đang hmua kiăng răk lui sui thun pioh sĭ mơdrô mơ̆ng kual Dap Kơdư ră anai ba hyu pơ anih pơkŏn

-Hai, bơni kơ ih hŏ hơmâo pioh mông bơ ră ruai anai!

Nay Jek: Pơblang