Hơdor bơni kơ Wa Hồ, mơnuih ƀôn sang Dap Kơdư gum pơgôp akŏ pơdong tơlơi hơdip trơi pơđao
Thứ ba, 06:17, 03/09/2024 VOV Tây Nguyên/Nay Jek pơblang VOV Tây Nguyên/Nay Jek pơblang
VOV4.Jarai-Amăng hră čih pioh tơlơi pơtă pơtăn mơ̆ng Khua mir sir Hồ Chí Minh pôr pơthâo thun 1969, Wa “pioh glăi abih tơlơi khăp kơ mơnuih ƀôn sang, ping gah, abih bang ling tơhan, kơ ană tơcô mô yâo tơdăm ngek dra muai čơđai anet”. Wa pơtă pơtăn “Mơnuih ƀôn sang ta khin hơtai biă mă, triăng, hur har, greh gruñ”. “Ping gah khom hơmâo akŏ bruă djơ̆ lăp pioh pơđĭ kyar bơwih ƀong huă laih anun pơđĭ gru grua hiam, kiăng ƀu pơdơi ôh pơđĭ na nao tơlơi hơdip mơda kơ mơnuih ƀôn sang”. Djă pioh hơdor glăi tong ten tơlơi pơtô anun mơ̆ng Khua mir sir Hồ Chí Minh, hrŏm hăng abih bang mơnuih ƀôn sang amăng dêh čar, ană plơi pla ƀơi kual Dap Kơdư ăt ƀu pơdơi ôh gum pơgôp, hur har mă bruă, man pơdong plơi pla jai hrơi pơdrong sah, hiam rô̆ tui, tơlơi hơdip mơda trơi pơđao yâo mơak.

Anih pơ ataih giăm guai dêh čar să Đak Nhoong, tơring glông Đak Glei, tơring čar Kon Tum, ơi A Ku, djuai ania Jeh Triêng, Khua git gai ping gah lơi ngă rah khua plơi Đak Ga, ră ruai, mơnuih ƀôn sang pơdjru nao rai, djru pơtrut mă bruă pơđĭ kyar bơwih ƀong huă laih anun gum hrŏm tơhan pơgang guai dêh čar. Bruă hrăm laih anun hla tui gru hiam Wa Hồ thâo jĕ giăm, tŭ yua sit nik hăng ƀing mơnuih ping gah pơ anai:

“Rim hrơi kâo hrăm hăng hla tui gru hiam pran jua klă mơ̆ng Wa lĕ hrăm tui bruă mă hiam, tơlơi mơak klă. Hrăm tui mơ̆ng Wa lĕ thâo pơkrem prăk yua gơnam ƀong huă rim hrơi. Laih anun hrăm ƀong huă, hrăm pơhiăp djơ̆ rơ-ua, jak iâu ană plơi pla thâo bơwih ƀong huă pơđĭ kyar sang anŏ hrưn đĭ kiăng pơklaih mơ̆ng ƀun rin hơđong kjăp”.

Mơnuih ping gah pô ngă gru hlâo laih anun ngă tui djơ̆ pioh kơ mơnuih ƀôn sang hla tui, anun lĕ tơlơi mơ̆ ơi A Thiếu, djuai ania Jarai, plơi Lung, să Ia Siêr, tơring glông Sa Thầy, tơring čar Kon Tum, ngă tui lơ̆m ñu pơkra glăi đang hmua, pơtrut bơwih ƀong huă kơ sang anŏ:

“Tơdah ta pla phun kyâo lui hĭ đôč đač hrup anai phun kyâo ƀu đĭ ôh, arăng lăi kơnuk kơna pơpha pơjeh ƀu hiam, tui anun ƀu djơ̆ ôh, yua kơ ta pô soh đôč. Tơdah wai lăng klă phun kyâo hiam. Sang anŏ klơi luh pla phun kyâo boh troh, blơi măi ƀôp ia hăng khuer ia wơi, dưm măi ƀôp ia pruih. Sang anŏ gơmơi gir run pla kyâo brơi ñu hơdip kiăng hơmâo prăk pơhrui glăi pơđĭ kyar bơwih ƀong huă, laih anun brơi ană plơi hla tui ngă hrŏm  pioh pơklaih mơ̆ng ƀun rin hơđong kjăp”.

3 thun laih rơgao, amăng kual plơi pla djuai ƀiă tơring čar Kon Tum hơmâo akŏ pơjing truh 800 hơbô̆ bruă djru nao rai pơđĭ kyar bơwih ƀong huă, ming pơkra glăi đang war, hmua đang, lui hĭ tơlơi hiăn hơđăp ƀu djơ̆ găl.....Hơdôm hơbô̆ bruă anai djru kơ 10.000 wơ̆t sang anŏ ƀun rin hăng giăm ƀun rin hơmâo anŏ gêh găl hrưn đĭ. Sa amăng hơdôm sang anŏ ba gru hlâo dưi apah bơni ƀơi mông jơnum pơtrut bruă hrăm hăng hla tui tơlơi pơmin pran jua, tơlơi dŏ dong ƀong huă mơ̆ng Hồ Chí Minh yuâ ping gah tơring čar Kon Tum pơphun blan 5 phrâo rơgao, ơi A Huế, djuai ania Hơdang (Sedang), Khua plơi plơi Kon Nhên, să Đak Ruông, tơring glông Kon Braih ( Kon Rẫy), brơi thâo:

“Hrăm laih anun hla tui gru hiam pran jua klă, tơlơi dŏ dong ƀong huă mơ̆ng Hồ Chí Minh, ƀing gơmơi jak iâu mơnuih ƀôn sang akŏ pơjing tŭ yua bruă man pơdong plơi pla phrâo. Kâo pô mơtam nao jak iâu mơnuih ƀôn sang djru hrơi mă bruă, pơkra hiam glăi lan sang rung, tơdron ngui ngor anăp sang rung, hrŏm hơbit ming pơkra glăi jơlan nao rai amăng plơi. Pla phun kyâo ƀơi akiăng jơlan phun ăt kah hăng djop arăt jơlan amăng plơi. Lăng ƀuh sit nik tơ tă anai mơnuih ƀôn sang huăi pơluk mơgu tui tơlơi phiăn ƀu găl hơđăp đưm ôh”.

Ăt kah hăng ƀơi tơring čar Kon Tum mơ̆n, mơnuih ƀôn sang djuai ƀiă tơring čar Lâm Đồng hlăk pơblih phrâo kơtang amăng bruă mă, pơblih pơjeh djuai phun pla, ba yua boh thâo ia rơgơi phrâo amăng bruă ngă hmua hăng bơwih ƀong huă jai hrơi pơđĭ kyar. Ơi Konsơ Ha Vương, djuai ania K’Ho, Khua Jơnum min djop djuai ania mơnuih mơnam să Dă Nhim, tơring glông Lạc Dương, brơi thâo, pơhrua kơ bruă pla sa pơjeh pla kơphê lĕ, mơnuih ƀôn sang thâo pla lu pơjeh phun pla, ngă tui hơdră pla pơjing tui hăng tơlơi rơkâo ngă hră pơkôl blơi glăi, laih anun gum hrŏm pran jua man pơdong plơi pla phrâo hiam hloh.

“Hăng hơdră kơnuk kơna laih anun mơnuih ƀôn sang ngă hrŏm, lu ring bruă jơlan glông, tơdrông tua hơmâo tuh pơ alin man pơdong, čuk pơkra kjăp. Tơlơi bơwih ƀong huă hơđong, tơlơi hơdip mơda gơnam yua laih anun pran jua mơnuih ƀôn sang dưi pơđĭ tui lu hloh mơ̆n”.

Ăt pơblih pla lu mơta pơjeh djuai phun pla mơ̆n anăp nao kơ bruă ngă hmua pơjing rai gơnam sĭ mơdrô, djuai ania Êđê ƀơi tơring čar Dak Lak hlăk hrưn đĭ ngă pơdrong. Ơi Y Mi Êban, dŏ ƀơi ƀuôn Ea Kmăt, să Hòa Đông, tơring glông Krông Pač lăi kơ bruă pla plah wah phun sầu riêng amăng đang tiu, đang kơphê ñu 1,4 hektar (ha).

“Hăng tơlơi gơgrong jing sa čô mơnuih ping gah ta khom ba jơlan hlâo laih anun ba gru hiam pioh kơ mơnuih ƀôn sang hla tui, ăt gir run hrăm tui, hơduah ĕp kiăng pơđĭ kyar bơwih ƀong huă sang anŏ. Lơ̆m pla plah wah  phun sầu riêng, ăt huăi rơngiă lu prăk kăk tuh pơ alin lơi, anun kâo čan prăk mơ̆ng sang bruă prăk hăng hrăm tui tơlơi thâo pioh ba yua amăng bruă mă. Thun anai, kâo pĕ pơhrui hơmâo năng ai 15 tơn boh sầu riêng, hrŏm hăng rơnoh prăk pơhrui glăi mơ̆ng kơphê laih anun tiu ăt hơđong mơ̆n”.

Ƀơi tơring čar Gia Lai, mơnuih ƀôn sang djop djuai ƀiă ăt hlăk hrăm tui hơdôm hơdră ngă phrâo brơi kơ tơlơi hơdip mơda kiăng jai hrơi trơi pơđao hloh. Tha plơi Hmrik, djuai ania Jarai, plơi Ia Nueng, să Biển Hồ, plơi prong Plơi Ku, brơi thâo, hăng bruă tuh pơ alin mơ̆ng kơnuk kơna, mơnuih ƀôn sang rŭ glăi bruă rơwơi mơñam mrai đưm, bruă ngă gŏk ngă rup trah kyâo, krih mơñam rơ-i čơkua, rêu rô bung bai; hrăm pơkra ming mơnong ƀong huă, hơtŭk añăm kiăng hơdjă rơgoh laih anun pơphun brơi kơ ƀing tuai hyu ngui dŏ glăi ƀong huă amăng plơi pla:

“Ră anai tơlơi hơdip ană plơi hơđong ƀiă laih, amăng plơi hơmâo jơlan nao rai hiam, ƀu hơmâo sang anŏ ư̆ rơpă dơ̆ng tah. Jing tha plơi, kâo pơtô lăi ană plơi thâo hluh jơlan hơdră ping gah, tơlơi phiăn kơnuk kơna, kiăng ană plơi pla mơak kiăo tui ping gah, kơnuk kơna. Man pơdong plơi pla tuai čuă ngui mơak sa jơlan hơdră djơ̆ lăp pioh pơtrut pơblih phrâo tơlơi hơdip mơda mơnuih ƀôn sang, amra trơi pơđao yâo mơak hloh”.

Hrŏm hăng mơnuih ƀôn sang amăng kual Dap Kơdư, djuai ania Bơnông (Mnông) ƀơi tơring čar Dak Nông hlăk gum hrŏm sa pran jua pơkơtưn mă bruă bơwih ƀong huă hăng man pơdong plơi pla phrâo. Ơi K’Sung, Khua plơi Ting Wel Đơm, să Dak Nia, plơi prong Gia Nghĩa, hok mơak lăi: Yua hơmâo Ping gah, hơmâo Wa Hồ, mơnuih ƀôn sang dưi hơmâo tơlơi hơdip mơda trơi pơđao djơh hăng ră anai.

“Amăng rơnuk blah ngă đưm, hăng mơnuih ƀôn sang djuai ƀiă pơ anai ăt đăo kơnang na nao kơ ping gah. Truh ră anai, mơnuih ƀôn sang đăo biă mă jơlan hơdră mơ̆ng ping gah, tơlơi phiăn kơnuk kơna, gum pơgôp tong ten, pioh pơgang tơlơi rơnuk rơnua mơak ră anai laih anun ăt gum pơgôp mơ̆n bơwih ƀong huă kiăng hrưn đĭ tơlơi hơdip mơda jai hrơi pơđĭ kiăng pơdrong sah, lŏn ia kjăp kơtang”.

Khua mir sir Hồ Chí Minh hơmâo đuăi nao, glăi hăng plơi pla ơi yă đưm hlâo rơgao hăng anai 55 thun pơ klôn adih, samơ̆ tơlơi khăp mơ̆ng ñu ăt dŏ na nao đôč hăng mơnuih ƀôn sang Việt Nam. Abih bang amăng ping gah, mơnuih ƀôn sang ta ƀuăn kiăo tui “Gum pơgôm kơtưn gir, man pơdong sa boh lŏn ia Việt Nam mơak hlak, rơnuk rơnua, pơlir truh kih, mơnuih ƀôn sang ngă pô hăng pơdrong sah” kah hăng tơlơi čang rơmang tal rơnuč mơ̆ng Khua mir sir Hồ Chí Minh.

 

 

VOV Tây Nguyên/Nay Jek pơblang

Viết bình luận

TIN CÙNG CHUYÊN MỤC