Tơring čar Gia Lai glăk pơphun ngă Kơčăo bruă pơđĭ kyar hăng pơđĭ tui anŏ klă tŭ yua bruă pơtô hrăm amăng hơdôm boh sang hră čem rông ană bă čơđai sang hră djuai ania ƀiă, sang hră čem rông ană bă djuai ania ƀiă dŏ glăi tơhrơi rơwang thun 2025-2030. Prăk pioh ngă Kơčăo bruă anai lĕ rơbêh kơ 728 klai prăk. Tơlơi kiăng hơmâo lĕ pơhlôm tơlơi dưi hrăm hră kơ čơđai sang hră djuai ania ƀiă, kiăng hơmâo mơnuih mă bruă rơgơi bơwih brơi bruă đĭ kyar bơwih ƀong huă - mơnuih ƀôn sang kual ataih yaih mơ̆ng tơring čar. Đơ đam tơring čar Gia Lai ră anai hơmâo 17 boh sang hră čem rông ană bă djuai ƀiă dŏ glăi hlao hăng 23 boh sang hră čem rông ană bă djuai ƀiă dŏ glăi tơhrơi, hơmâo rơbêh 14.000 čô čơđai.

Hrŏm hăng hơdră djru mơ̆ng kơnuk kơna amăng bruă pơtô hrăm, mơnuih djuai ania ƀiă ƀơi Gia Lai ăt thâo pơmin mơn lăng ba tơlơi hrăm hră kơ ană bă. Ơi Kpă An, dŏ pơ plơi Ring Dap, să Čư̆ A Thai brơi thâo:

“Rim wơ̆t ană bă prăp či mut thun hrăm phrâo, hơdôm boh sang anŏ nao blơi sum ao, blơi hră, blơi rơdêh tang rơwang yơh kiăng ană bă gơñu hrăm rơgơi, thâo pơmin ƀiă, kiăng tơdơi anai hơmâo tơlơi hơdip dơnap hloh. Pơ anai hơmâo 3 boh plơi: plơi Ring, plơi Dap hăng plơi Ơi, dŏ amăng kual 3. Kâo lăng gong gai pơ anai thâo lăng ba, ƀing čơđai ñu hrăm huăi rơngiă prăk ôh, yua hnun mơn neh met wa gơmơi hơmâo pran biă”.

Ơi Alưnh, djuai ania Bahnar, dŏ pơ plơi Biă Tih, să Ia Ƀăng, tơring čar Gia Lai ăt gir run lăng ba ană bă hrăm hră truh anih:

 “Thun hrăm phrâo anai kâo pơsur ană bă gir hrăm hră, ƀu dưi lui sang hră ôh. Mông hne sa čô nao hrăm gưl prong laih, sa čô dong glăk hrăm gưl 3. Kâo kiăng amăng thun hrăm anai, ană bă hrăm gir, hrăm rơgơi. Pô kâo hrăm ƀu abih ôh, ƀu thâo lu boh hră ôh, anun kâo kơnong thâo pơtă ană bă gir hrăm, kiăng thâo hră, kiăo hmao adơi ayong, gơyut gơyâo, kiăng tơdơi anai thâo ngă mă pô, lô mă pô, lô ba sang anŏ hăng djru ba ană plơi dong”.

Yak nao amăng thun hrăm phrâo, tơring čar Dak Lak pơtum ngă tui 10 mơta bruă phun kiăng pơđĭ tui boh tŭ yua pơtô hrăm. Tơring čar gir run pơđĭ tui rơnoh sang hră ngă djơ̆ tơhnal pơkă hiam mơ̆ng dêh čar đĭ truh 55%, djă rơnoh čơđai hrăm dưi abih tal pơplông anih 12 rơbêh 98% laih anun ăt ngă pơhrŏ ƀiă rơnoh pleh ploh boh tŭ yua bruă pơtô hrăm plah wah tơring gêh găl hloh hăng kual tơnap tap, anăp nao bruă pơđĭ kyar bơkơnar laih anun hơđong kơjăp.

 Ƀơi kual guai dêh čar Ƀuôn Đôn, tơring čar Dak Lak, sang hră pơtô čơđai gưl muai Họa Mi kơnuk kơna tuh pơ alin 6 klai prăk man pơdong sang hră, blơi gơnam yua pơtô hrăm kiăng djop brơi 360 čô čơđai gưl muai mut hrăm. Nai pơtô H’Pĕ Niê brơi thâo:

   “Plơi pla hăng kâo pô ngă nai pơtô, gơmơi ƀuh mơak biă mă mut pơtô hrăm amăng sang hră phrâo, čơđai sang hră mut hrăm djop. Akŏ thun hrăm phrâo ƀing gơmơi pơtrut pơsur juh alum pran jua rim sang anŏ, ngă hrŏm sang hră gơmơi kiăng pơtô hrăm ngă giong hơdră pơtô gưl anet. Abih bang ƀing nai pơtô ƀing gơmơi gir run abih pran jua prăp lui kơ thun hrăm phrâo, gơmơi ngă klă bruă pơhlôm pơgang klin, ronăk anih dŏ anŏ ƀong, sang juă glai. Gơmơi pơtô ba ƀing amĭ ama čơđai sang hră kiăng thâo pơhlôm pơgang tơlơi dju djuăm duăm ruă. Gơmơi mơak mơ̆n, rim hrơi gơmơi rai pơ sang hră kih rơmet, rơnăk sang hră ăt mơak hrŏm”.

 Ăt ƀơi să guai dêh čar mơ̆n să Ƀuôn Đôn, tơring čar Dak Lak, jing să Krông Na hơđăp, yă H’Sâm Ƀuôn Yă, djuai ania Bơnông, brơi thâo, thun anai plơi gơñu hơmâo jơlan phrâo, hơmâo gong akă hla gru phrâo mơ̆n. Anai lĕ tơlơi mơnuih ƀôn sang ƀuh mơak hăng pơ-ư ang biă mă, pơdah rai bruă mă khăp kơ lŏn ia, gum pơgôp hăng lŏn ia Việt Nam. Amăng mông mơak čơkă ngă yang hơdor glăi hrơi lŏn ia Rơngai, mơnuih ƀôn sang ƀơi guai dêh čar mơak biă mă prăp lui brơi ană bă nao hrăm hră, yă H’Sâm hok mơak lăi:

 “Ƀing nai pơtô hrăm hră pơ anai khăp ƀu eng ôh kơ čơđai sang hră, gơñu pơtô hur har, čơđai sang pơpă tơnap tap nai nao tơl sang tơña bla, pơtrut pơsur hrăm hră, djru ba ƀing čơđai anun djop anŏ kiăng dưi nao hrăm hră, čơđai sang hră hlơi aka ƀu thâo hluh tơlơi hrăm, nai gir pơtô pơblang glăi tong ten pơ sang, jak iâu brơi nao hrăm hră anăm pơdơi ôh, iâu telephôn rah, nao tơl sang rah pơsủ pran jua”.

Ƀơi să kual ataih Dang kang, tơring čar Dak Lak, tơlơi pơhing prăp lui thun hrăm phrâo ik ăk ba mơtam yơh djop jơlan glông, ƀôn ƀut, bơbung sang. Ayong Y Phiñ Ƀuôn Yă, nai pơtô sang hră gưl sa Dang Kang 1, lăi:

  “Bơyan pơdơi prong hmư̆ or jua ring ra abih laih, pioh kơ mông mơak kơdok kơdor čơkă thun hrăm phrâo! Ƀing čơđai sang hră hik hăk tơguan nao sang hră, mut amăng anih bưp glăi nai pơtô, ƀing gơyut gơyâo. Mah hnun, hrŏm hăng anun, dŏ hơmâo đôč ƀing gơyut tơnap tap ƀun rin. Samơ̆ kâo đăo kơnang lĕ, hăng tơlơi gir run biă mă, pran jua khut khăt laih anun tơlơi djru ba mơ̆ng mơnuih mơnam, plơi pla, gong ai kơnuk kơna tơlơi tơnap tap amra pơsir tañ hăng tơlơi čang rơmang prong”.

Tơring čar Lâm Đồng hơmâo 5 boh să pơ guai dêh čar hăng kơdư, hơmâo Quảng Trực, Tuy Đức, Thuận An, Thuận Hạnh hăng Dak Wil, hăng mơnuih djuai ania ƀiă hơmâo ha mơkrah mrô mơnuih mơtăm. Ngă tui tơlơi pơtrun mơ̆ng kơnuk kơna kơ man pơdong sang hră đom lăm čem rông ană bă djuai ania ƀiă gưl sa hăng gưl dua ƀơi hơdôm boh să pơ guai dêh čar, tơring čar glăk pơtrut tañ bruă akŏ pơdong 2 boh sang hră blung a pơ hơdôm boh să Thuận Hạnh hăng Thuận An. Rim boh sang hră hơmâo 30 anih hrăm, pơhlôm anih hrăm brơi năng ai 1.000 čô čơđai. Hrŏm hăng prăp lui djŏp anih hrăm, gơnam pơtô hrăm, sang hră ăt brơi prăk blơi gơnam đah mơ̆ng hơmâo anih dŏ glăi pit đih ƀong huă klă, hăng bruă pơtô hrăm lăp djơ̆ ƀơi guai dêh čar tơnap tap.

Lơ̆m sang hră phrâo aka ƀu man giong, mơnuih ƀôn sang ăt brơi ană bă nao hrăm pơ sang hră hơđăp mơn. Yă H’Thê, djuai ania Mnông, dŏ pơ ƀôn Sarpa, să Thuận An, tơring čar Lâm Đồng hok mơ-ak: tơlơi hơdip ră anai ƀu dưi ƀu thâo boh hră ôh, anun jing sang anŏ lêng gir run, pơtrut ană bă nao hrăm truh anih:

 “Sang anŏ kâo hơmâo 2 čô ană glăk hrăm hră. Mah sang anŏ ngă hmua, samơ̆ lơ̆m truh hrơi nao hrăm lĕ kâo pioh mông prăp rơmet djŏp mơta gơnam brơi ană kâo mut sang hră. Blơi kơdung, hră, gai čih, sum ao, tơkhŏ jĕp brơi dua čô ană, kiăng gơñu mut thun hrăm phrâo mơ-ak ƀiă, gir hrăm hloh. Ană ta thâo boh hră lĕ gơñu hyu pơ anao pơ adih huăi bơngơ̆t ôh, thâo lu hloh, thâo pơmin hloh mơn”.

Pơmin tui anun mơn, amai Cil Pam K’Quyên (djuai ania K’Ho) ƀơi plơi Dà Blah, să Lạc Dương, tơring čar Lâm Đồng hok mơ-ak lăi:

 “Hăng djuai ania ƀiă, bruă hrăm hră ƀu kơnong kiăng thâo pơđok thâo čih đôč ôh, ăt jing bah amăng pok brơi tơlơi hơdip dơnap hloh pơ anăp anai. Mơ̆ng tơlơi thâo pơmin mơ̆ng amĭ ama sang anŏ, tơlơi pơtô ba mơ̆ng ƀing nai, truh kơ tơlơi gum djru mơ̆ng gong ai, jing pơdah pơƀuh pran jua gir hrăm hră mơ̆ng mơnuih djuai ania ƀiă pơ anai, ăt pơsit brơi tơlơi pơmin sa pran mơ̆ng ană plơi pla amăng bruă pơđĭ tui bruă pơtô hrăm pơ kual dap kơdư Lạc Dương”.

Sang anŏ ayong Tría Ha Bại (djuai ania K’ho) dŏ pơ plơi Mê Ka, să Dam Rông, tơring čar Lâm Đồng jing sang anŏ tơnap kơtang biă mă, lơ̆m hơmâo truh 9 čô ană. Amăng anun ană kơčua ñu thun anai hrăm anih 10. Ayong Tría Ha Bại brơi thâo amra gir brơi abih bang ană ñu lêng kơ dưi hrăm hră, kiăng hơmâo tơlơi hơdip mơ-ak ƀiă tơdơi anai:

 “Bơni kơ gong gai plơi pla hăng sang hră djru ba prăk hrăm hră kơ ƀing ană kâo, kiăng ƀing gơñu gir hrăm, huăi lui sang hră, rơkơi bơnai gơmơi gir pơtô lăi kiăng ană bă hrăm thâo kar hăng gơyut gơyâo mơn”.

Anih pơ kual giăm guai dêh čar yŭ tơring čar Quảng Ngãi, tơring čar Kon Tum hơđăp, mơnuih ƀôn sang djuai ƀiă ăt hlăk pơtrut ană tơčô nao sang hră, djru ba ană bă mut hrăm thun hrăm phrâo mơak. Ơi A Blut, djuai ania Rơngao, plơi Đak Kang Pêng, să Đak Tô, tơring čar Quảng Ngãi, hok mơak prăp lui kơ ană ñu nao hrăm pơ sang hră đôm lăm kơnuk kơna rông ba pioh kơ djuai ƀiă ataih mơ̆ng sang truh 50 Km. Ñu brơi thâo:

“Kiăng prăp lui kơ thun hrăm phrâopơ anăp, sang anŏ gơmơi hơmâo prăp lui klă hloh brơi ană bă nao hrăm hră. Hrŏm hăng bruă blơi prăp gơnam yua hrăm hră, kah hăng hơdrôm hră pơar, gai čih, sum ao phrâo,sang anŏ pơtrut pơsur pran jua, kiăng mơak ană ba h’ĭn pran jua mut thun hrăm phrâo hor hloh. Sang anŏ gơmơi ăt pơtă pơtăn kơ ană bă hrăm hră gir run kiăng thâo, tŭ yua, hrăm hăng thâo ngă tui tơlơi hrăm, hrăm kiăng hơmâo tơlơi thâo thăi kơ ta pô, hơdôm mơta tơlơi pơtô djơ̆, anŏ hiam klă amăng tơlơi hơdip mơda pioh bơwih ƀong huă, thâo hruaih djop mơta tơlơi amăng tơlơi hơdip mơda, bruă mă rim hrơi, anun yơh khom hrăm na nao đôč”.

Ƀơi să kual ataih Đak Psi, tơring čar Quảng Ngãi, amai Y Liễu, djuai ania Hơdan (Sedang), plơi Đak Sê̆ Kne, ăt prăp lui djop anŏ gêh găl kơ ană bă ñu 3 čô nao hrăm hră. Amăng anun 2 čô ană hrăm gưl 1, ană tơlŭi ñu hrăm gưl muai, ñu brơi thâo:

“Sang hră ăt giăm sang mơ̆n anun yơh ană bă nao hrăm hră gêh găl ƀiă, prăk apah hrăm hră huăi lu mơ̆n, kơnong ba nao duh ƀiă đôč. Mut thun hrăm phrâo kâo čang rơmang ană bă săng, hrăm thâo hơmâo lu boh tơhnal hrăm hră ba glăi”.