Kơnong ƀiă hrơi đôč tơdơi kơ Jơnum ngă lơphet ƀudah ngă yang pôr pơthâo Lŏn ia Rơngai lơ 2/9/1945, lơ̆m 11 mông 30 mơnit yang hrơi dong, lơ 7/9/1945, er tơlơi adoh “Diệt phát xít” mơ̆ng pô pơčeh tơlơi adoh anun ơi Nguyễn Đình Thi hlăk tơ-ua đĭ, pơtui amăng brô̆, pok brơi kơ jơlan hơdră pơtui jua pơhiăp blung a mơ̆ng Gong phun jua pơhiăp Việt Nam.

Lơ̆m Wa Hô pơđok hră lăi pơthâo Lŏn ia Rơngai lơ 2/9/1945, ƀing gư̆ măi, hơmâo ba hiăp pôr mơ̆ng tơdron lăk Ba Đình truh brơi hơdôm klăk čô mơnuih hmư̆, mah măi mok ba yua aka ƀu klă dŏ sô hơđăp laih anun gơnam yua mă bruă kơƀah biă mă.

Hơdor pioh mông mơnit gru phun yom anun lĕ hơdôm hrơi mă bruă ƀu pơdơi ôh mơ̆ng sa khul khua mua, mơnuih apăn bruă, lơ̆m tơgŭ mă bruă aka ƀu hơmâo sa mơta mơnong hơgĕt ôh, rơngao kơ pran jua hur har hăng tơlơi pơmin pơčeh phrâo. Sa boh anih mă bruă prong rơhaih kơnong 30 met karê, sa boh mikrô pơhiăp, hơdôm boh mikrô pôr ming pơkra mă hăng păng mă pơnăng hăng abăn buk, pơgang jum dar kiăng huăi ngañ jua pơhiăp mơ̆ng rơngiao mut amăng lăm anih pơhrip jua pơhiăp pioh pơyiong đĭ, hmư̆ amăng brô̆, radio blung a Jua pơhiăp Việt Nam.

Lơ 2/9/1945, lơ̆m Wa Hô pơđok hră pơhaih brơi abih bang thâo Lŏn ia Rơngai, akŏ pơdong kơnuk kơna lŏn ia phrâo, ƀing mơnuih kơhnăk gah măi mok hơmâo ba hiăp hrip mă mơ̆ng tơdron lăk Ba Đình, pơyiong đĭ kơ hơdôm klăk čô mơnuih ƀôn sang hmư̆, mah gơnam yua măi mok mă bruă dŏ sô đôč laih anun anih mă bruă aka ƀu gêh găl đơi ôh. 

Mơ̆ng rơnuč thun 1946, lơ̆m dêh čar ta sa wơ̆t tơgŭ blah ayăt prang, Gong phun jua pơhiăp Việt Nam yak nao amăng čăl hơdôm thun blan tơnap tap phara hloh; khom pơdŭ đuăi na nao kiăng pơgang ba măi mok pơyiong jua pơhiăp, pơhlom bruă pơtui jua pơhiăp hruaih na nao huăi tơ̆i đưn, tơ̆i dơnuai. Kơnong amăng 9 thun blah Prang, Gong phun jua pơhiăp Việt Nam khom đuăi hyu 14 wơ̆t pơblih anih dŏ, mă bruă mơ̆ng Bạch Mai, nao pơ pra yang Trầm, laih anun Bó Lù-Ba Bể, Hát Môn...

Tơdơi kơ thun 1975, lŏn ia pơklaih rơngai, lir hơbit jing sa, Gong phun jua pơhiăp Việt Nam yak nao čăl rŭ pơdong, akŏ pơdong pok pơhư prong tui. Mơ̆ng thun 2009, ngă tui bruă pơđĭ kơtang jua pơyiong nao pơ kual ia rơsĭ Ngŏ, kiăng 3 kual ia rơsĭ dưi hmư̆ brô̆ soh anun lĕ kual Hoàng Sa, Trường Sa hăng tong wĭng Thai Lan. Thun 2020, Gong phun jua pơhiăp Việt Nam, man pơdong sang bruă dưm gong pơtui jua pơhiăp amăng kual Dơnung Tong krah pioh pơtui jua pơhiăp plang VOV1, VOV5, pơhiăp tơlơi Angle hăng Khač, pơtui bă hră amăng kual bul pơtâo plao ia rơsĭ Trường Sa hăng gong pơtui jua pơhiăp MW, djru ba tơlơi pơhing, pôr kơ bruă pơgang lŏn ia kơđi čar hăng pơtong rơđah ngă pô lŏn ia amăng kual ia rơsĭ.

80 thun laih rơgao, mơ̆ng sa boh mikrô djă pơhiăp anet aneo truh pơ hơdră pôr tơlơi pơhiăp bă hră amăng dêh čar, Gong phun jua pơhiăp Việt Nam ăt dŏ tơ-ua hyu, pơtruh brơi jua pơhiăp ngă kơ hơdôm hlăk hơtai boh hmư̆ bơtơpư̆ mơak. Ơi Phạm Mạnh Hùng, Kơ-iăng khua Gong phun jua pơhiăp Việt Nam hơmâo lăi rơđah: Gong phun jua pơhiăp Việt Nam pơ-ư ang na nao jing sang bruă pôr tơlơi pơhing blung a yua Wa Hô pô akŏ pơjing, tơdơi kơ Hơkrŭ blan čơpăn tŭ yua, lir hơbit hăng gru kơđom phun dêh čar pơđĭ kyar laih anun hơmâo pơgôp hrŏm prong biă mă amăng abih 80 thun laih rơgao.

“Gru phun pơđĭ kyar 80 thun laih rơgao Gong phun jua pơhiăp Việt Nam, mơ̆ng mông pơtui jua pơhiăp blung a lơ 7/9 thun 1945 truh pơ rơnuk pơblih phrâo ră anai. Hlăk anun Gong phun jua pơhiăp Việt Nam lĕ anom bruă tơlơi pơhing blung a Wa Hô akŏ pơdong tui hơbô̆ phrâo. Tơdơi kơ anun, Gong phun jua pơhiăp kiăo tui tong ten hăng lu bruă mă jơnum prong mơ̆ng dêh čar, kah hăng tơgŭ blah prang, truh kơ thun rơngai lŏn ia sit nik 1954, laih anun tơgŭ blah ayăt Mi ba truh blah dưi hĭ thun 1975. Laih anun truh rơnuk pơblih phrâo lĕ, hơmâo ƀing čih tơlơi pơhing, dăp hơdră pơtui jua pơhiăp Gong phun jua pơhiăp pơsur pran jua kơ lu mơnuih, pôr pơthâo bruă mă phrâo, ia rơgơi, mơnuih mă bruă bơwih ƀong huă kiăng gum hrŏm bruă mă tơlơi pơhing amăng dêh čar, ba hiăp ping gah hăng kơnuk lơna anăp nao pơtrut bruă pơblih phrâo lŏn ia hăng rơnuk hrưn đĭ pô pok bah amăng mut phung hăng rŏng lŏn tơnah laih anun prăp lui bruă mă hrưn đĭ pô amăng rơnuk phrâo”.

Yak nao amăng črăn phrâo ră anai, Gong phun jua pơhiăp Việt Nam đing nao tơlơi pơhing yơh phun, ba tơlơi pơhing, pôr pơthâo kơ bruă mă pơgang Lŏn ia hăng pơđĭ kyar dêh čar, anăp nao či hơdor glăi 100 thun hrơi akŏ pơjing ping gah Cộng sản Việt Nam, juăt iâu klah čun ping gah Việt Nam hăng akŏ pơdong kơnuk kơna lŏn ia Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam. Ră anai Gong phun pơtui jua pơhiăp Việt Nam hơmâo hơdôm anom bruă hră pơhing in hăng hră pơar, tơlơi pơhing internet, pơtui jua pơhiăp, boh yom phun ia rơgơi mrô; ba yua tơlơi kơtang amăng gru grua anun kiăng jing sang bruă tơlơi pơhing ba akŏ, čih pơkra jơlan hơdră pôr tơlơi pơhing phun, lăp đăo kơnang, rơgơi mơbruă, dưi pơčrâo ba tơlơi pơhing djơ̆, găl kơ mơnuih ƀôn sang hmư̆ hăng thâo hluh tong ten tơlơi hơmâo amăng dêh čar hăng jar kmar, kiăng hơmâo tơlơi bơtŭ ư hrŏm amăng mơnuih mơnam, râo pơdưh tơlơi gum pơgôp djuai ania hăng ba tơlơi mơak hur har kơ abih bang mơnuih ƀôn sang.

Pơhiăp ƀơi anih pơdă rup, gơnam gru grua ƀrô hơdor glăi 80 thun Gong phun jua pơhiăp Việt Nam nao hrŏm hăng lŏn ia, ơi Đỗ Tiến Sĩ, ding kơna apăn bruă ping gah dêh čar, Khua Gong phun jua pơhiăp Việt Nam lăi pơtong:

“Gong phun jua pơhiăp Việt Nam hăng sa boh anom bruă čih tơlơi pơhing phun kơ dêh čar amra ba yua lu mơta boh thâo ia rơgơi phrâo hloh kiăng ngă tui djop bruă kơđi čar kơnuk kơna hơmâo jao hăng ngă tui lu kơčăo bruă, jơlan hơdră ngă hrŏm hơdôm bơnah, kiăng râo pơdưh pran jua pơ-ư ang djuai ania, pơtrut pran jua khăp kơ lŏn ia, bang bơngač tơlơi kiăng rơnuk rơnua hăng tơlơi đăo kơnang tong ten bruă mă kơñ pơgi ni anăp hing ang amăng bruă mă hrưn đĭ pô rơnuk phrâo mơ̆ng djuai ania Việt Nam”.